دنیای اقتصاد: آمارهای منتشر شده گویای این واقعیت است که رفتار تولیدی ماه به ماه خودروسازان در نیمسال ۹۸ (منهای اردیبهشت به فروردین که به علت آن در ادامه گزارش خواهیم پرداخت)، نسبتا کم‌نوسان بوده و افت و خیزها اعداد و ارقامی کوچک را به ثبت رسانده‌اند.
در واقع هرچند سه نقطه از پنج نقطه منحنی تولید در ۶ ماه ابتدایی امسال، منفی بوده، با این حال تیراژ ماهانه سه خودروساز بزرگ کشور در ارقام کوچکی افت کرده و نهایتا در انتهای شهریور، مثبت شده است. این موضوع به نوعی نشان می‌دهد خودروسازی ایران از شوک اولیه تحریم‌ها (در بخش تولید) عبور کرده و در حال رسیدن به یک ثبات نسبی است، اگر البته در نیمه دوم سال اتفاقات ضد تولید دیگری رخ ندهد.
صنعت خودروی ایران از نیمه مرداد سال گذشته و پس از آنکه سه ماه قبل‌تر آمریکا برجام و توافق هسته‌ای را نقض کرد، تحریم شد، آن هم تحریمی سخت و نفسگیر. هرچند خودروسازی کشور به فاصله کوتاهی پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷، اولین ترکش‌های این خروج را دریافت کرد، اما سختی‌ها و محدودیت‌ها و افت تولید زمانی اوج گرفت که این صنعت رسما تحریم شد. با آغاز تحریم‌ها، روند نزولی تولید شدت گرفت، برخی واحدهای قطعه‌سازی تعطیل و بسیاری از کارگران بیکار شدندیا به حالت تعلیق درآمدند و البته قیمت‌ها نیز از مرز انفجار گذشت.
خودروسازان البته این شانس را داشتند که فرصت یافتند حدفاصل خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم، کلی قطعه از خارجی‌ها خریداری و ذخیره کنند و همین موضوع اجازه نداد صنعت خودرو به‌طور کامل زمین بخورد. پس از آغاز تحریم، آمارهای تولید خودرو به شدت نزولی شد و اعداد و ارقام کم‌سابقه در افت تولید به ثبت رسید و اگر ذخایر قطعه نبود، خودروسازی کشور حتما فاجعه‌ای بزرگ (بزرگ‌تر از آنچه رخ داد) را تجربه می‌کرد.
ذخایر قطعه‌ای البته در نهایت به پایان رسید و نتیجه آن، توقف تولید بسیاری از خودروهای مونتاژی از جمله خانواده رنو، برلیانس، دانگ فنگ، سوزوکی گرندویتارا، آریو و سیتروئن C۳ بود. در حال حاضر نیز خودروسازان کشور با تیراژی بسیار پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و در برخی خطوط تولیدشان عملا کاری برای انجام دادن نیست، با این حال چراغ خودروسازی همچنان روشن است، البته با شعله‌ای ضعیف.
در بیش از ۱۴ ماهی که از تحریم خودروسازی ایران می‌گذرد، دولت و خودروسازان و قطعه‌سازان اقدامات مختلفی را برای تامین قطعات و روشن نگه داشتن چراغ صنعت خودرو انجام دادند، از جمله پرداخت تسهیلات چهار هزار میلیارد تومانی به زنجیره خودروسازی و پویش داخلی‌سازی. تسهیلات موردنظر که در انتهای سال گذشته پرداخت شد، خونی تازه در رگ‌های قطعه‌سازی و خودروسازی کشور جاری کرد و سبب شد تامین قطعات (هرچند مقطعی) جان بگیرد.
در ادامه، وزارت صنعت، معدن و تجارت پویش داخلی‌سازی قطعات را به راه انداخت، طرحی که هرچند انتقادها و ایرادهای زیادی به آن وارد است، اما به گفته فعالان صنعت خودرو، توانسته به ساخت داخل چند قطعه خارجی بینجامد. با توجه به آنکه پویش موردنظر همچنان ادامه دارد، وزارت صمت امیدوار است در آینده قطعات بیشتری ساخت داخل شده و به تبع آن، تولید به ثباتی کامل برسد یا حتی در مسیر رشدی پایدار قرار گیرد.
اما به سراغ جزئیات آمار تولید ماهانه خودروسازان برویم و ببینیم چه افت و خیزی در نیمسال نخست امسال دامان آنها را گرفته است. روند کلی تولید ماهانه سه خودروساز بزرگ کشور نشان می‌دهد سه نقطه از پنج نقطه عطف منحنی تولید نیمسال ۹۸ آنها منفی بوده و دو نقطه دیگر، مثبت. طبق آمار، در اردیبهشت امسال، سه خودروساز بزرگ کشور ۷۶ هزار و ۵۳۴ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با تولید کمتر از ۴۰ هزار دستگاهی فروردین، 94.3 درصد رشد نشان می‌دهد.
این رشد تقریبا دو برابری بیشتر ناشی از افت عدد پایه تولید در فروردین به دلیل تعطیلات بیش از دو هفته‌ای نوروز است. در واقع ازآنجاکه خودروسازان تقریبا نصف فروردین امسال را تعطیل بودند و تولیدی نداشتند، تیراژ کلی آنها در پایان این ماه، بسیار کمتر از ظرفیت موجود بوده و این افت در اردیبهشت جبران شده است. این روند (رشد تولید در اردیبهشت نسبت به فروردین) همه ساله در خودروسازی کشور رخ می‌دهد و اگر اوضاع تولید عادی باشد، رشد تیراژ ماهانه تا انتهای سال ادامه می‌یابد وگرنه با نوساناتی همراه می‌شود.
اما نکته مهم دیگری که در مورد رشد تقریبا دو برابری تولید در اردیبهشت نسبت به فروردین وجود دارد، همزمانی این ماجرا با انفجار قیمتی در این ماه است. طی اردیبهشت امسال، قیمت خودروهای داخلی در بازار به شدت صعود کرد، تا جایی که خودرویی مانند پراید به مرز ۶۰ میلیون تومان نیز نزدیک شد. در واقع با وجود رشد شدید تولید، منحنی قیمت به شدت صعود کرد که این موضوع با مسائل مختلفی از جمله رشد نرخ ارز، افزایش تورم انتظاری شهروندان و البته تداوم سیاست قیمت‌گذاری دستوری در ارتباط است.
خودروسازان بزرگ کشور اما در خرداد و نسبت به اردیبهشت، نتوانستند موفقیت اردیبهشت را تکرار کنند، چه آنکه تیراژ آنها نزولی شد. طبق آمار، در خرداد امسال تیراژ۷۰ هزار و ۱۶۶ دستگاهی در کارنامه غول‌های جاده مخصوص به ثبت رسیده که در مقایسه با اردیبهشت، کاهشی 8.3 درصدی را نشان می‌دهد. نرخ افت تولید اگرچه در تیر و نسبت به خرداد پایین آمده، اما در ماه بعد دوباره صعودی شده است.
بر این اساس، تیراژ ۶۶ هزار و ۴۲۰ دستگاهی خودروسازان در تیر، کاهش 5.3 درصدی را نسبت به خرداد رقم زده است. در مرداد نیز مجموع تولید ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به ۶۲ هزار و ۲۹۴ دستگاه رسیده که در مقایسه با تیر، 6.2 درصد کاهش را نشان می‌دهد. این در حالی است که خودروسازان بزرگ کشور توانسته‌اند در شهریور بالاخره از شر آمار منفی رها شده و تولید خود را بالا ببرند. طبق آمار، تیراژ ۶۴ هزار و ۳۳۲ دستگاهی خودروسازان در آخرین ماه تابستان، افزایش تولید 3.3 درصدی را نسبت به مرداد رقم زده و این در شرایطی است که باید تعطیلات ۱۰ روزه تابستانی خودروسازان در مردادماه را نیز در نظر بگیریم. طبق آمارهای منتشره اما بیشترین تیراژ ایران‌خودرویی‌ها به مرداد مربوط بوده، حال آنکه رکورد تولید سایپا و پارس‌خودرو در اردیبهشت رقم خورده است.
همچنین هر سه خودروساز بزرگ کشور، کمترین تولید را در فروردین به ثبت رسانده‌اند و بیشترین نرخ رشدشان نیز در اردیبهشت ثبت شده است. نکته دیگر اینجاست که سایپا توانسته در بیشتر ماه‌ها، بالاترین ارقام تولید را به نام خود ثبت کند و منهای فروردین و مرداد، در دیگر ماه‌های نیمسال نخست ۹۸ تیراژی بالای ۳۰ هزار دستگاه داشته است. به نظر می‌رسد این موضوع با تولید خودروهای ناقص در ارتباط است، چه آنکه گفته می‌شود سایپایی‌ها بیشترین تولید با کسری قطعات را در نیمسال ۹۸ داشته‌اند.
ایران‌خودرو
نگاهی هم اما بیندازیم به تولید سه خودروساز بزرگ کشور در نیمسال نخست ۹۸ تا مشخص شود هر یک از آنها چه کارنامه‌ای را در تیراژ ماهانه از خود به جا گذاشته‌اند. طبق آمار ارائه شده از سوی ایران‌خودرو به بورس این شرکت در اردیبهشت امسال ۲۶ هزار و ۸۶۳ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده تا در مقایسه با تیراژ ۱۵ هزار و ۶۶۳ دستگاهی فروردین، ۷۲ درصد رشد کند. ایران‌خودرویی‌ها در خرداد نیز با افزایش تولید مواجه شده‌اند، افزایشی البته بسیار اندک. بر این اساس، تیراژ ۲۶ هزار و ۹۰۹ دستگاهی آبی‌های جاده مخصوص در خرداد، افزایش 0.2 درصدی تولید آنها را نسبت به اردیبهشت رقم زده است.
در تیر نیز ایران‌خودرو توانسته تیراژ خود را به ۲۹ هزار و ۱۳۸ دستگاه رسانده و نسبت به خرداد، 8.3 درصد بالا ببرد. همچنین تیراژ ۲۹ هزار و ۵۷۶ دستگاهی ایران‌خودرو در مرداد، سبب افزایش 1.5 درصدی نسبت به تیر شده است تا روند مثبت این شرکت همچنین ادامه یابد. این در حالی است که در شهریور ورق برگشته و ایران‌خودرو کاهشی 26.7 درصدی را تجربه کرده است. آبی‌های جاده مخصوص در آخرین ماه تابستان امسال تنها ۲۱ هزار و ۷۰۵ دستگاه تیراژ داشته‌اند.
سایپا
به سایپا برویم و ببینیم نارنجی‌های جاده مخصوص چه کارنامه‌ای را در تولید ماهانه‌شان به ثبت رسانده‌اند. طبق آمار ارائه شده به بورس، در بین سه خودروساز بزرگ کشور، سایپایی‌ها توانسته‌اند بیشترین درصد رشد را در اردیبهشت نسبت به فروردین به دست آورند. بر این اساس، سایپا ۳۹ هزار و ۵۱۲ دستگاه انواع محصول را در اردیبهشت به تولید رسانده که در مقایسه با تیراژ ۱۸ هزار و ۴۴۵ دستگاهی فروردین، ۱۱۵ درصد رشد را نشان می‌دهد.
سایپایی‌ها اما در خرداد ۳۴ هزار و ۲۴۱ دستگاه محصول را تولید کرده و بنابراین نسبت به اردیبهشت، 13.4 درصد نزول داشته‌اند. در تیر نیز آمار ۳۰ هزار و ۳۷۰ دستگاهی سبب شده کاهشی 11.3 درصدی در مقایسه با خرداد، نصیب نارنجی‌های جاده مخصوص شود. در مرداد نیز سایپا تنها ۲۵ هزار و ۲۰ دستگاه تولید داشته و در نتیجه، 17.7 درصد کاهش تیراژ را تجربه کرده است. این در حالی است که شهریور ۹۸ روزهای خوشی را برای سایپا رقم زده و این شرکت توانسته با تیراژی ۳۳ هزار و ۷۰۵ دستگاهی، 34.7 درصد نسبت به مرداد رشد کند.
پارس‌خودرو
از پارس‌خودرو نیز خبر می‌رسد این شرکت مانند ایران‌خودرو و سایپا توانسته اردیبهشت را در مقایسه با فروردین با رشد تولید پشت سر بگذارد. طبق آمار ارائه شده به بورس، سومین خودروساز بزرگ ایران در اردیبهشت تیراژی ۱۰ هزار و ۱۵۹ دستگاهی را به ثبت رسانده تا در مقایسه با تولید ۵ هزار و ۳۶۰ دستگاهی فروردین، ۹۰ درصد رشد کند. این شرکت اما در خرداد و نسبت به اردیبهشت، 11.3 درصد کاهش تولید داشته که ناشی از تیراژ ۹ هزار و ۱۶ دستگاهی آن در سومین ماه بهار بوده است.
پارس‌خودرویی‌ها در تیر تنها ۶هزار و ۹۱۲ دستگاه تیراژ داشته‌اند و این آمار سبب شده نسبت به خرداد 23.4درصد نزول کنند. تیراژ هفت هزار و ۶۹۸ دستگاهی پارس‌خودرو در مرداد اما افزایش 11.4 درصدی تولید را نسبت به تیر در پی داشته است. در نهایت پارس‌خودرویی‌ها توانسته‌اند در شهریور به تیراژ ۸هزار و ۹۲۲ دستگاهی دست پیدا کرده و نسبت به مرداد ۱۶ درصد افزایش تولید را تجربه کنند.