دنیای اقتصاد: نگاهی به تابلوی عرضه و تقاضای بورس کالای ایران نشان می‌دهد در مجموع از ابتدای سال تا انتهای دی‌ماه ۵۶ هزار تن سیمان در این بازار عرضه شده و برای آن ۲۲ هزار تن تقاضا تشکیل شده است. این در شرایطی است که پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که میزان مصرف سیمان در سال ۹۷ انتظار می‌رود در مجموع به بالاتر از ۴۸ میلیون تن برسد.
به عبارتی میزان خریدی که برای این محصول از بورس کالا صورت گرفته رقمی بسیار ناچیز است. این در حالی است که اکثریت قریب به اتفاق فعالان حوزه سیمان معتقدند ظرفیت‌های بالایی در بورس کالا وجود دارد که می‌تواند هم برای تولیدکننده و هم مصرف‌کننده پتانسیل‌های بالایی را ایجاد کند. این موضوع برای صادرکنندگان این محصول نیز از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه اتفاقاتی که در ماه‌های اخیر در حوزه ارز افتاد نشان داد بازارهای صادراتی نیز نیازمند دقت نظر بیشتری هستند به خصوص آنکه با افزایش بهای ارز همیشه دولت به دنبال سیاست‌های حمایت‌گرایانه از مصرف داخلی می‌رود در نتیجه محدودیت‌هایی را در مسیر صادرات ایجاد می‌کند و این موضوع ضرورت دقت نظر فعالان بازار به یک سیستم متمرکز و مبتنی بر عرضه و تقاضا را گوشزد می‌کند.
این اتفاق اما در خلال سال‌های گذشته بیشتر در حد توصیه بوده و در عمل اتفاق خاصی را شاهد نیستیم و آمارهای موجود این ادعا را اثبات می‌کند. در حال حاضر فعالان صنعت سیمان چند موضوع را مطرح کرده و معتقدند باید این چالش‌ها را برطرف کرد؛ به‌عنوان مثال لزوم قیمت‌گذاری شفاف و مبتنی بر عرضه و تقاضا و خروج قیمت‌گذاری دستوری برای این محصول یکی از این موارد است.
بروز مشکلاتی در حوزه‌های فولاد و پتروشیمی در سال جاری باعث شد که دولت به‌ناچار از حوزه قیمت‌گذاری خارج شده و این امر را به بورس کالا واگذار کند اما این اتفاق در مورد سیمان هنوز نیفتاده با این حال باید پیش از بروز هر گونه چالشی در این بخش پیش‌زمینه‌های لازم برای قیمت‌گذاری شفاف بر مبنای معادلات خرید و فروش واقعی در بورس کالا شکل بگیرد. این موضوع نیازمند نگاه سه جانبه تولید-مصرف- صادرات است.
کشور ما ظرفیتی بالغ بر ۸۰ میلیون تن تولید سیمان را دارا است. اولین کشور صادرکننده سیمان در منطقه هستیم و به ۲۸ کشور دنیا سیمان صادر می‌کنیم. با این حال در بازار داخلی انسجام کافی وجود ندارد. یکی از موضوعاتی که باعث شده این شرایط فعلا اثرگذاری بالایی نداشته باشد به رکود ساخت و ساز در داخل و توقف طرح‌های عمرانی باز می‌گردد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر ۴۰ درصد از ظرفیت تولید سیمان کشور تعطیل است و این موضوع باعث شده ضرب ناشی از شرایط ریسکی در این صنعت کاهش یابد؛ به علاوه اینکه صادرات نقطه اصلی اتکای تولیدکنندگان سیمان بوده و هنوز تولیدکنندگان داخلی برای عبور از چالش‌ها مفر مطمئنی در اختیار دارند.
البته آمارهای اخیر کمی نگران‌کننده است به‌طوری‌که بر‌اساس آمارهای منتشر شده وزارت صمت میزان صادرات سیمان در ۹ ماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تنها یک درصد رشد کرده است که البته با توجه به کاهش قیمت‌های جهانی میزان ارزش این صادرات نیز با ۹ درصد افت روبه‌رو بوده است. با این حال این موضوعات در مجموع شرایط نسبتا آرامی را در بازار ایجاد کرده اما این به معنای مطلوب بودن شرایط نیست.
آماری هم که اخیرا وزارت صمت در مورد محصولات معدنی منتشر کرده نشان می‌دهد بعد از فولاد و محصولات مسی صادرات سیمان و کالاهای مرتبط با زنجیره آن سومین محصول پراهمیت صادراتی برای کشور ما محسوب می‌شود. بر اساس این گزارش زنجیره سیمان در کارنامه تجارت خارجی بخش معدن وصنایع معدنی در مدت ۹ ماهه امسال با صادرات بیش از ۱۲ میلیون تن به ارزش افزون بر 407.7میلیون دلار، سهم ۶ درصدی از کل صادرات معدنی را به خود اختصاص داده است.
در این رابطه کارشناسان معتقدند باید شرایط برای تقویت عرضه‌های داخلی و صادراتی در بورس کالا فراهم شود. به عقیده آنها شرایط ارزی در حال حاضر اهمیت بسیاری پیدا کرده و از حساسیت بالایی برخوردار شده است. به‌عنوان یک نمونه ضرورت بازگرداندن ارز ناشی از صادرات سیمان موضوعی است که به یک تهدید برای صادرکنندگان سیمان تبدیل شده است درحالی‌که می‌توان با ایجاد فرصت‌های عرضه صادراتی در بورس کالا بخشی از این چالش را از طریق جذب تقاضا در تالارهای بورس برطرف کرد. این مساله باعث شفاف شدن مبادلات خارجی هم می‌شود و در نتیجه برخی اختلاف نظرها مثلا در مورد قیمت‌های پایه صادراتی که اکنون به یک معضل برای صادرات تبدیل شده خود به خود برطرف خواهند شد.
در عین حال چالش‌های مرتبط با بازارهای خارجی که دامنگیر صادرکنندگان می‌شود نیز برطرف می‌شوند به‌عنوان مثال سال ۹۵ بازار سیمان عراق دستخوش مشکلاتی از جنس رقابت‌های منفی بین صادرکنندگان داخلی شد؛ در این رابطه مدیرعامل بورس کالای ایران چندی پیش در گفت‌وگو با اقتصاد نیوز گفت عرضه سیمان در بورس کالا بستگی به تولیدکنندگان دارد و یکی از مشکلات بازار این محصول این است که خریداران خارجی به تولیدکنندگان مختلف سیمان مراجعه می‌کنند و قیمت را به پایین‌ترین حد می‌رسانند و در واقع خارجی‌ها از مزایای کشور که انرژی و مواد معدنی ارزان است استفاده می‌کنند.
وی معتقد است اگر از این ظرفیت‌ها استفاده و سیمان در تابلوهای بورس کالا عرضه شود و تولیدکنندگان در رقابت محصول خود را به خریدار خارجی عرضه کنند، دیگر امکان کاهش قیمت غیر‌منطقی در بازار صادراتی و همچنین داخلی وجود ندارد.
عبدالرضا شیخان؛ دبیر انجمن سیمان معتقد است با عرضه سیمان صادراتی در بورس کالای ایران می‌توانیم قیمت‌ها را در مرز رقابتی قرار دهیم و از این طریق، دست دلالان و سودجویان را از این بازار کوتاه کنیم. در نهایت باید گفت هرچند ضرورت‌های عرضه سیمان در بورس بارها مطرح شده و توسط کارشناسان این حوزه گوشزده شده است با این حال هنوز این اتفاق آن‌طور که شایسته صنعت سیمان کشور است عملیاتی نشده است.
فعالان این حوزه معتقدند ایران باید به یک بازار بزرگ منطقه‌ای و حتی جهانی سیمان تبدیل شود و برای این امر نیازمند شفافیت قیمتی، عرضه متمرکز و حضور همه فعالان در بازار هستیم.
