دنیای بورس: در شرایط کنونی اعلام نرخ واحد برای دلار بسیار دشوار است. این موضوع همچنان از نقطه ضعف بزرگ بازار ارز، یعنی نبود بازار متمرکز خبر می‌دهد. گرچه نگرانی از وضعیت عرضه ارز در بازار و افت درآمدهای ارزی به وجود آمده است اما وجود مکانیزم بازار به طور قطع از شدت تلاطم بازار می‌تواند بکاهد.
در معاملات امروز نیز نرخ‌ها از 14500 تا کمتر از 13 هزار تومان شنیده می‌شود. طبق این اخبار به نظر می‌رسد معاملاتی در نزدیکی 13 هزار تومان نیز انجام شده است. همچنان میزان معاملات اندک است و بر این اساس هیچ کدام از نرخ‌ها قابل استناد نیستند؛ با این حال همین فضای مبهم و امنیتی می‌تواند فضا را برای ایجاد هیجان دوباره در بازار ارز فراهم کند.
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که جرقه جهش دلار را کارشکنی‌های آمریکا در قبال برجام ایجاد کرد. البته همچنان توجه به این موضوع که سیاست‌های غلط اقتصادی نتیجه‌ای جز این برای اقتصاد کشور به همراه نداشت، نیز حائز اهمیت است. طی هفته‌های آتی سرانجام موعد تحریم‌های نهایی آمریکا بر صادرات نفت فرا می‌رسد. این موضوع به عقیده حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشور به هیچ وجه اهمیت ندارد و آمریکا تاکنون هر چه خواسته انجام داده است و 13 آبان اثری واقعی بر کشور نخواهد داشت. با این حال همچنان نگرانی از اثرات روانی این مساله بر اقتصاد کشور وجود دارد. محل اختلاف انتظارات صعودی دلار و همچنین نزولی دلار در همین نقطه است.
مبنای انتظارات صعودی دلار چیست؟
برخی از فعالان اقتصادی همچنان اعتقاد دارند که دلار بار دیگر با شتاب بالایی به مسیر صعودی برخواهد گشت. اگر کسی پای صحبت این افراد بنشیند تنها مبنای محاسبات و اظهارنظرهای خود را رویه نرخ دلار در ماه‌های اخیر عنوان می‌کنند. در این فضا، برخی از صحبت‌ها مانند «بعد از 13 آبان دلار جهش خواهد یافت» آن هم بدون ارائه دلیل مشخص و قابل تحلیلی دقیقا ریشه در حافظه این افراد از بازار ارز دارد؛ همان‌طور که در سال گذشته بسیاری از افراد در ماه‌های پایانی سال بر بازگشت نرخ دلار تاکید داشتند.
الگوی سالانه دلار برای چندین سال باعث شده بود این باور به وجود آید که دلار از اوج خود در دی ماه سال گذشته فاصله خواهد گرفت و تب دلار تا پایان سال فروکش خواهد کرد. در شرایط کنونی نیز به دنبال چندین موج صعودی دلار در بازار ارز، انتظارات این‌گونه شکل گرفته است که دلار پس از هر دوره پرتلاطم سیاسی توان صعود قابل توجه را خواهد داشت. با این حال به نظر می‌رسد هیچ‌توجهی به عوامل فشار نمی‌شود.
چرا دلار نزول می‌یابد؟
اما برخی دیگر و عمدتا کارشناسان اقتصادی بر این موضوع تاکید دارند که تنها در شرایط خاص دلار در سطوح کنونی پایدار خواهد بود. سناریوهای بسیار بدبینانه برای آینده سیاسی کشور یا اثر شدید تحریم‌ها بر افت درآمدهای صادراتی و شاید مهم‌تر از همه: رفتار اشتباه سیاست‌گذار در بازار ارز.
با این حال در شرایط کنونی هیچ سیگنالی از سناریوهای بسیار بدبینانه وجود ندارد. در شرایط کنونی انتظار برای ارائه بسته پیشنهادی اروپا موجود است. در حالی‌که تا پیش از این تمامی سیگنال‌های منفی به سقوط ارزش ریال منجر شد و هیچ خبر مثبتی منتشر نشد حال هر گونه خبر مثبت و کارسازی می‌تواند به تخلیه حباب منجر شود. این موضوع از جنبه روانی دارای اهمیت است. بر این اساس از لحاظ رفتاری، بازار در هفته‌های آینده در جدال عوامل مثبت و منفی قرار دارد.
عوامل منفی که در نگاه عمده فعالان بازار ارز جلوه کرده است تحریم‌های آمریکا است. نباید فراموش کرد که این موضوع تا حدود بسیار زیادی در اقتصاد داخلی پیش‌خور شده است و انتظار اثر منفی دوباره تا حدود زیادی بدبینانه به نظر می‌رسد.
در حالی‌که خبرهای متعددی از افت صادرات نفت کشور منتشر شده و مقامات آمریکایی تا توانسته‌اند در این مدت رجز خوانده‌اند، دلار به سطوح کنونی رسیده است. این موضوع در نهایت نتیجه وضعیت منفعلانه سیاست‌گذار ارزی و تیم جدید بانک مرکزی در ماه‌های اخیر بوده است.
در شرایط کنونی اگر بنا باشد که خبری مبنی بر افزایش دوباره صادرات نفت ایران از راه‌های مختلف که احتمالا در آمار رسمی موسسات بین‌المللی محاسبه نشده است، یا ادامه رشد قیمت نفت برای جبران افت صادرات کشورمان، یا بسته منطقی از سمت اروپا با وجود همه بدبینی‌ها در خصوص عدم کارایی این بسته که در ماه‌های اخیر منتشر شده و بر شدت بدبینی در بازار ارز افزوده است، یا هرگونه اخبار مثبت سیاسی از اصلاح امور در داخل کشور، منتشر شود سقوط دلار را باید انتظار کشید. علاوه بر این به نظر می‌رسد بانک مرکزی نیز در صدد است که از حالت منفعلانه خارج شود و سیاست ارزی را اصلاح کند. مسیری که بتواند بازار ثانویه را به بازار غیرقانونی متصل کند و فضا را برای تشکیل «بازار» ارز فراهم آورد. تنها سیاست‌های بسیار اشتباه است که می‌تواند تلاطم کنونی را ادامه بخشد.
جدال انتظارات در بازار ارز
بر این اساس در بازار ارز عده‌ای تنها به پشتوانه آن‌چه رخ داده و رویه نرخ دلار در 9 ماه اخیر، به صعود دلار اعتقاد دارند؛ اما در نقطه مخالف عده‌ای با شمردن عوامل مثبت و منفی تخلیه حباب دلار را محتمل می‌دانند. مطابق با آن‌چه پیش از این اشاره شد فارغ از نوسانات کوتاه‌مدت تنها وضعیت بسیار بدبینانه می‌تواند سطوح کنونی نرخ دلار یا صعود دوباره نرخ را توجیه کند و هر گونه سیگنال مثبتی پس از 9 ماه پالس منفی به اقتصاد کشور می‌تواند به ریزش دلار منجر شود.