آغاز یک شایعه
در روزهای گذشته برخی از نمایندگان مجلس از افزایش قیمت سیمان خبر داده بودند. صدیف بدری؛ سخنگوی کمیسیون عمران مجلس در گفت‌وگویی با اشاره به اینکه هم اکنون قیمت مصالح ساختمانی در کشور بدون هیچ دلیلی افزایش یافته است، اعلام کرده بود: قیمت میلگرد از کیلویی 1800 تومان به کیلویی 2600 تومان، همچنین قیمت سیمان به 115هزار تومان رسیده است که این موارد از مهم ترین دلایل افزایش قیمت مسکن به شمار می‌رود.
قیمت ارشادی
در همین پیوند، عبدالرضا شیخان؛ دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در گفت وگو با «ایرنا» تاکید می‌کند: به شرکت های تولیدکننده سیمان اجازه داده شده است که بر مبنای قیمت‌های «ارشادی»، نرخ فروش تولیدات خود را تا 115 هزار تومان در هر تن افزایش دهند.
قیمت ارشادی بدان معنی است که نرخ تثبیتی و دستوری برای برخی اقلام با توجه به هزینه‌های مترتب بر تولید وجود ندارد و دو طرف باید به تفاهم برسند.
متاثر از مسکن مهر
شیخان با اشاره به تاره‌ترین قیمت سیمان مصوب 31 خرداد ماه سال 1393 که بر مبنای آن قیمت هر تن سیمان فله درب کارخانه 100 هزار تومان تعیین شده بود، یادآوری کرد: 2 ماه پس از این تاریخ، به دلیل رکود در ساخت و سازها متاثر از کاهش مصارف سیمان در پروژه‌های مسکن مهر، قیمت‌ها نیز تحت تاثیر قرار گرفت.
دلایل اصلی افت تولید سیمان علاوه بر رکود بخش مسکن، کاهش تقاضای صادراتی کشورهای همسایه به دلیل جنگ های داخلی، تحولات منطقه ای و سیاست های تعرفه ای (به منظور حمایت از تولید داخلی کشورها) قلمداد شده است.
ظرفیت تولید سیمان
ظرفیت تولید سیمان کشور سالانه 79.5 میلیون تن است که مطابق با محقق شدن رشد 8 درصدی در اقتصاد پیش بینی شده بود، اما در عمل در دولت دهم رشد منفی 6 درصدی شکل گرفت؛ بر این اساس رکود شکل گرفته باعث کاهش استفاده از ظرفیت‌ها شد؛ به طوری که میزان مصرف سیمان تولیدی به کمتر از 60 میلیون تن در سال با احتساب صادرات تقلیل یافت.
ماجرای سال‌های قبل
افزایش عرضه سیمان در مقایسه با تقاضا سبب شد این محصول نتواند حتی به نسبت افزایش تورم، افزایش قیمت داشته باشد و در سال 1394 همان پایه قیمتی سال 1393 اجرایی شد، اما از آنجایی که بازاری برای این تولیدات وجود نداشت، کارخانه‌ها شروع به ارائه تخفیف‌ها برای فروش محصول خود کردند؛ در نتیجه قیمت‌ها به کمتر از سال 1393 و پایین تر از 100 هزار تومان در هر تن رسید.
تعادل‌سازی
به گفته شیخان کاهش درآمدها و در مقابل افزایش بدهی‌های ارزی، بیمه‌ای و مالیاتی کارخانه‌ها شرایطی ایجاد کرد که صنعت سیمان رو به ورشگستگی بود، در نتیجه تلاش شد تا عرضه و تقاضا در این حوزه متعادل سازی شود.
هماهنگی دولت
با هماهنگی‌های دولت یازدهم، مدیران عامل شرکت‌های سیمان نسبت به کاهش تولید سیمان مطابق با تقاضای موجود هماهنگ شدند و در سال 1395 قیمت‌ها مجددا به قیمت‌های سال 1393 نزدیک شد؛ در نتیجه سوددهی شرکت‌ها بهبود یافت و از حالت ورشکستگی دور شدند.
قیمت‌های سال 1395
در زمستان سال 1395 به دلیل کاهش سنتی مصرف سیمان، مجددا رقابتی در این صنعت ایجاد شد؛ در این زمان قیمت سیمان تحویل مصرف کنندگان بزرگ با توجه به متوسط کرایه حمل 15 هزار تومانی در هر تن و ارزش افزوده 9 درصدی تعیین شد.
اعمال قیمت ارشادی
از آنجایی که مطابق اعلام سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، رصد همه کرایه حمل‌های سیمان برای این سازمان میسر نبود، در نتیجه قیمت درب کارخانه در پایان سال 95 به میزان 115 هزار تومان در هر تن و به عنوان قیمت ارشادی تعیین شد که افزایش بیشتر از این حد قیمتی ممکن نیست.
به گفته فعالان صنعت سیمان این قیمت و رشد تقریبی 15 درصدی برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها سیمان و با هماهنگی سازمان حمایت تعیین شد، اما در مقابل بازار واکنش مثبتی نسبت به آن نداشت؛ بر این اساس قیمت‌ها مجددا با تخفیف همراه شد.
قیمت کنونی فروش کارخانه‌های سیمان همان قیمت‌های سال 93 است و به دلیل ارائه تخفیف‌ها، حتما به میزان 115 هزار تومان در هر تن نیز نیست.
دلال‌های بی‌هویت
شیخان با اشاره به اینکه در گذشته مصالح فروشان با فعالیت در عرصه سیمان در کنترل عرضه و تقاضای بازار نقش داشتند، تاکید کرد: شاهد حضور «دلال‌های بی‌هویت» در این عرصه هستیم که بازار را بهم ریخته‌اند و هنوز موفق به ساماندهی آن‌ها نشده‌ایم. به نظر می‌رسد راه‌اندازی بورس سیمان برای مقابله با همین رویداد در دستور کار است.
این فعال سیمانی با اشاره به طراحی ساز وکار مورد نیاز برای عرضه سیمان در بورس تصریح کرد: باید کارگزاری‌های داخلی سیمان در این زمینه فعال شده و به ارائه آموزش‌های لازم پرداخته شود که زمانبر است؛ اما این مهم در خصوص بازارهای صادراتی به دلیل محدود بودن شرکت‌های مربوطه در حول و حوش مرزها راحت‌تر بوده و به زودی نهایی می‌شود.
بازاریابی برای صادرات
شیخان از بازاریابی برای صادرات سیمان به افغانستان، بنگلادش و حوزه آفریقا خبر داد.
با توجه به شرایط منطقه از نظر امنیتی، بازار آفریقا یکی از گزینه‌های مطلوب برای صادرات سیمان به حساب می‌آید و در این ارتباط با توجه به بعد مسافت باید یارانه حمل دریایی اختصاص یابد تا امکان رقابت فراهم شود. مساله حمل و نقل در محصول سیمان به دلیل حجیم و پر وزن و در مقابل کم ارزش بودن، نقش کلیدی در اقتصادی شدن صادرات آن دارد.
ایران پیش از این به دلیل حضور در بازار عراق 60 درصد صادرات خود را به این کشور انجام می‌داد اما به تدریج عراقی‌ها در حمایت از تولید داخل خود، واردات از ایران را کاهش دادند. ایران در سال‌های 1393 و 1394 سالانه 19 میلیون تن سیمان و کلینکر صادر می‌کرد.
عملکرد دولت یازدهم
دولت یازدهم برنامه سیر صعودی افزایش ظرفیت بخش سیمان را در سال‌های 1393 تا 1395 دنبال کرد، به طوری که «ظرفیت تولید» در سال 1393؛ 79 میلیون و 400 هزار تن، در سال 1394؛ 79 میلیون و 700 هزار تن و در سال 1395؛ 83 میلیون و 500 هزار تن و «میزان تولید» هم در سال 1393؛ 66 میلیون و 500 هزارتن، در سال 1394؛ 58 میلیون و 700 هزار تن و در سال 1395؛ 57 میلیون و 900 هزار تن شد.
نسبت تولید به ظرفیت در سال 1391؛ 91.7 درصد بود، اما در سال 1395 این نسبت در کمترین میزان در دوره مورد بررسی (95- 1385) برابر با 69.3 درصد شد.
در همین رابطه بخوانید: مولفه‌های تحریک سیمان