- شروین شهریاری | تحلیلگر بازارهای مالی
بازار سهام رشد خود را با شتاب کمتری ادامه داد تا با افزایش پنج درصدی شاخص کل در هفته قبل، کمترین میزان صعود دماسنج بازار سهام در مقیاس هفتگی در یک ماه گذشته رقم بخورد. درهمین حال، افزایش حساسیت‌ها نسبت به آثار جانبی رشد بی‌محابای بورس و سر ریز آن در بازارهای موازی و تورم کالاهای مصرفی موجب شده تا در نهایت تحرک سرمایه‌گذاران حقوقی و مجموعه‌های دولتی افزایش یابد و با تقویت عرضه‌ها به ویژه در صف‌های خرید شرکت‌های بزرگ، رکورد تغییر مالکیت هفتگی از سهامداران حقوقی به حقیقی (با حذف آثار عرضه اولیه) در سال جاری با ثبت رقم ۱۲ هزار میلیارد تومان شکسته شد.
همزمان، ارزش میانگین روزانه داد و ستدهای خرد از مرز ۲۴ هزار میلیارد تومان گذشت و رکورد جدیدی را ثبت کرد. در بازار بدهی نیز برای اولین بار، نرخ سود اوراق بدهی دولتی در یک بازه یک تا سه ساله بین ۲/ ۱۷ تا ۲/ ۱۹ درصد قرار گرفته که بالاترین رقم از زمان آغاز عرضه منظم اوراق در سال جاری است. به این ترتیب، در روز چهارشنبه گذشته، بخش عمده صف‌های خرید طویل شکسته شد تا در فاصله کمتر از ۱۰ درصدی از شاخص دو میلیونی، احتمال کند شدن آهنگ رونق بی‌محابای بازار در کوتاه مدت تقویت شود.
بازار دو قطبی
یکی از روندهای قابل توجه در معاملات هفته‌های اخیر، دو پاره شدن رفتار معامله‌گران در بازار سهام است. بر این اساس، عمده تقاضا و علاقه خریداران بر نمادهای بزرگ که مالکیت مجموعه دولت در آنها پر رنگ است، متمرکز شده و سهام شرکت‌های کوچک‌تر و نیز شرکت‌های بزرگ دیگر در مسیر اصلاحی قرار گرفته‌اند.
یک بررسی اولیه نشان میدهد یک چهارم نمادهای بازار ۲۰ درصد افت ارزش نسبت به قله‌های قیمتی اخیر خود داشته‌اند که به معنای ورود بخش مهمی از بازار به فاز خرسی (نزولی) است. در همین حال نسبت شاخص هم وزن به شاخص کل، به‌عنوان تعیین‌کننده میزان تمرکز رشد بازار در نمادهای بزرگ‌تر، در یک ماه گذشته، با پرشیب‌ترین افت تاریخی خود در بازه یک ماهه مواجه شده است.
به عبارت دیگر، سهام شرکت‌های بزرگ در حالی به رشد خود ادامه داده‌اند که بخش بزرگ‌تری از سهام بازار به لحاظ تعدادی در مسیر نزول قرار گرفته‌اند. این اتفاق از این جهت حائز اهمیت است که به‌طور کلاسیک، در نمونه‌های تاریخی، در فاز انتهایی رالی‌های بزرگ صعودی، رشد بازار هر چه بیشتر بر تعداد کمتری از نمادهای بزرگ متمرکز می‌شود و واگرایی بین شاخص‌های وزنی و شاخص‌های هم وزن یک نشانه پیش‌نگر از اصلاح قریب‌الوقوع بوده است.
آنچه از روند اخیر بورس تهران مشاهده می‌شود نشانه‌هایی موید بر واگرایی مزبور دارد؛ هر چند با توجه به رفتار متفاوت اخیر بازار ایران از نمونه‌های جهانی، تعمیم نتیجه‌گیری‌هایی از این دست باید با احتیاط صورت پذیرد.
انعکاس رشد بورس در اجتماع
یکی از پدیده‌های جالب ناشی از رشد ۵/ ۳ برابری شاخص از ابتدای امسال تا کنون بروز آثار اجتماعی مرتبط با این اتفاق بوده است. بر این اساس، کسب سود فوق‌العاده زیاد در مدت زمان کوتاه توسط تعداد زیادی از افراد موجب شده با تبلیغ این فرصت سودآوری به نحو خودجوش، یک اثر خود تقویت شونده در جامعه شکل بگیرد که به‌طور منظم تعداد بیشتری از افراد ناآشنا با این حوزه به سمت بورس جذب شوند.
به این ترتیب، کار تا جایی پیش رفته که بر اساس مشاهدات میدانی، برخی شغل و حرفه قدیمی خود را کنار گذاشته و به سودای کسب سود کلان در کوتاه‌مدت به معاملات سهام روی آورده‌اند. در عرصه روزمره هم، نمای آشنای سیاست فناوری بورس و اپلیکیشن‌های معاملات برخط بر صفحه نمایش رایانه‌ها و نیز تلفن‌های همراه در حوزه‌های شغلی غیرمرتبط با فعالیت حرفه‌ای بورس به وفور و در سطح گسترده به چشم می‌خورد که گویای درگیری وسیع بخشی از افراد غیر حرفه‌ای با بازار سرمایه است.
در حوزه شرکتی نیز، بازده غیر عادی بورس در بازه زمانی کوتاه باعث شده نقدینگی مازاد شرکت‌ها به‌جای تمرکز بر حوزه تخصصی حوزه خود، به سودای کسب بازده آسان و سریع، روانه خرید و فروش سهام شود که طبیعتا تاثیر مثبتی بر سرمایه‌گذاری و تولید در عرصه اقتصاد ندارد. رد پای نمونه‌های مشابه از این دست، در اطلاعیه شفاف‌سازی برخی شرکت‌های صنعتی در سامانه کدال دیده می‌شود که از به کار‌گیری منابع نقدینگی بنگاه‌ها در بازار سهام حکایت می‌کند.
همه اینها شواهدی است که فرضیه تاثیرگذاری بالای نرخ بازده نامتعارف بورس در کوتاه مدت بر دیگر عرصه‌های اقتصاد کلان شامل اشتغال، سرمایه‌گذاری رفتار مشارکت‌کنندگان حقیقی و حقوقی در تصمیمات اقتصادی را تایید می‌کند.
ریسک پذیری در بازارهای جهانی
به رغم اوج‌گیری دوباره شیوع کرونا در اغلب کشورها، بازارهای مالی و کالایی در سطح جهان این بار برخلاف موج اول، ثبات خود را حفظ کرده و حتی در مسیر صعود قرار دارند. در بازارهای سهام غربی، بخش عمده افت‌های قبلی جبران شده و در آمریکا برخی شاخص‌های بزرگ نظیر تکنولوژی تا ۲۰ درصد بالاتر از ابتدای سال قرار گرفته‌اند.
در چین نیز یک موج بلند رونق در سهام قابل مشاهده است که با خوش‌بینی نسبت به تزریق اعتبار توسط بانک مرکزی یکی از بهترین جهش‌های بورس این کشور، از زمان ترکیدن حباب سال ۲۰۱۵ را رقم زده و ارزش بازار را به بالاترین سطح ۵ ساله (بیش از ۹ تریلیون دلار) رهنمون شده است.
به نظر می‌رسد فعلا زور سیاست‌های انبساط پولی بانک‌های مرکزی بزرگ در هدایت بازارها از ویروس کشنده کرونا بیشتر است. همزمان، قیمت‌های فلزات اساسی سنگ آهن و فولاد هم به سطوح قبل از شیوع بیماری باز گشته و در مواردی از آن بالاتر رفته است. قیمت‌های نفت اوپک هم به لطف کاهش تولید نشانه‌های پایداری در بالای سطح مهم ۴۰ دلار در هر بشکه را نشان میدهد.
با توجه به روند جاری سیاست‌های پولی در جهان، به نظر می‌رسد سناریوی افزایش ریسک‌پذیری و تداوم رونق ملایم در بازارهای دارایی و کالایی کماکان مسیر غالب در کوتاه‌مدت باشد؛ وضعیتی که فارغ از نگرانی‌های مربوط به ارزش‌گذاری، به لحاظ تئوریک، شرایط مساعدی را برای عملکرد صادر‌کنندگان بزرگ کالایی در بورس تهران به تصویر می‌کشد.