به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت: روز یکشنبه ارزش بازار سهام شامل بورس و فرابورس از ۸۰۰۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت و تاریخی‌ترین رشد مقداری شاخص کل بورس تهران به ثبت رسید تا این نماگر از مرز یک میلیون و ۸۰۰ هزار واحد نیز عبور کند تا فاصله‌اش با سوپرکانال ۲میلیون واحدی به ۱۰ درصد برسد. در شرایط فعلی از یکسو فعالان بازار پس از هر رشدی از شناسایی سود استقبال می‌کنند و از سوی دیگر برای عقب نماندن از قافله کسب سودهای نجومی در این بازار در نقش خریدار ظاهر میشوند.
در این فضا با وجود افزایش نقش تحلیل در تصمیم‌گیری صاحبان نقدینگی، دو عامل مهم یعنی ضعف هسته معاملاتی و تزلزل رفتار سیاست‌گذاران سبب شده بر ابهام و در نتیجه رفتار هیجانی معاملهگران افزوده شود و قیمت سهام نوسان بالایی را در طول معاملات یک روز تجربه کند.
استراتژی جدید: به عقیده برخی کارشناسان بازار سرمایه، معاملهگران سهام این روزها استراتژی جدیدی برای معاملات خود در بورس اتخاذ کرده‌اند در گذشته همزمان با کوچک‌ترین نوسان در نرخ طلا و دلار شاهد خروج سرمایه از جریان معاملاتی بازار سهام بودیم اما در هفته‌های اخیر واکنش‌های جامعه سهامداری از تعمیق فضای تحلیلی و رفتاری کمی حرفه‌ای‌تر نسبت به گذشته حکایت دارد.
با این حال همچنان معاملات با چاشنی هیجان و تردید همراه است. در این میان ضعف هسته معاملاتی و ارسال دیرهنگام سفارش‌ها و همزمان نمایش نادرست قیمت‌ها هیجانی مضاعف به بازار تحمیل کرده است. اظهارنظر برخی مقام‌های دولتی نیز بر ابهامات موجود افزوده است.
هر روز خبرهای جدیدی به فعالان بازار مخابره می‌شود که از اختلاف نظر میان قوه اجرایی و مقننه حکایت دارد که همین موضوع بر ابهامات درخصوص اجرایی شدن سیاست‌های حمایتی دولت از بازار سهام افزوده است. این مهم در معاملات این روزها نیز منعکس شده است. دیروز نیمی از سهام معامله شده نوسان بیش از ۵ درصدی را تجربه کردند.
در این میان یک چهارم نمادهای معامله شده از صف فروش به صف خرید یا بالعکس نوسان کردند که نمونه‌ای عینی از معاملات هیجانی است. حمایت دولت از بازار سرمایه می‌تواند یکی از دلایل هجوم نقدینگی در ماه‌های اخیر عنوان شود. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که صف‌های فروش به سرعت حتی در منفی‌ترین شرایط جمع میشوند و جای خود را عمدتا به صف‌های خرید می‌دهند.
از طرفی با توجه به وضعیت نرخ دلار و اثر‌گذاری مستقیم آن در افزایش قیمت کالاهای اساسی، انتظارات تورمی نیز رو به افزایش گذاشته است. بنابراین چنین انتظاری می‌تواند از دلایل قابل توجه در افزایش دماسنج بازار سهام در نظر گرفته شود. سرمایه‌گذارانی که تنها سعی در حفظ ارزش پول خود دارند و بورس را بهترین مأمن برای رسیدن به این هدف می‌دانند.
دیدگاه کارشناسی: مهدی سوری، یکی از کارشناسان بازار سهام در این خصوص گفت: یکی از دلایل تحرکات زیاد در بورس ایران طی چند روز گذشته این است که مواضع دولت و سیاستمداران درخصوص بازار سرمایه متزلزل شده است. نقل قول‌هایی که دولتمردان در چند روز گذشته داشتند با صحبت‌های پیشین ایشان تناقض دارد و این سهامداران و بازار سرمایه را در بلاتکلیفی قرار داده است.
او اضافه کرد: دولت به قصد حمایت از بازار سرمایه، به این بازار پر ریسک وارد شد اما شرایط به گونه‌ای رقم خورد که تاثیری بسیار زیادی در رفتار سهامداران ایجاد کرد و این‌گونه شده است که مردم انتظار دارند دولت رشد بازار سرمایه را تضمین کند. اما زمانی که تزلزل در صحبت‌ها و نقل قول به وجود می‌آید با القای ترس به بازار، رفتاری هیجانی به بازار تحمیل میکند.
صوری تاکید کرد: اگر بخواهیم ریشه رفتار هیجانی را در بازار آسیب‌شناسی کنیم، متوجه خواهیم شد که در چند ماه اخیر، رفتار بازار تقابل حرص و طمع است. یعنی به محض اینکه سیگنال یا خبری منفی به بازار می‌رسد ترس غلبه میکند اما زمانی که بازار شروع به جمع شدن میکند، بلافاصله غلبه طمع اجازه نمی‌دهد که بازار رفتار منفی خود را ادامه دهد.
علت اختلال در معاملات آنلاین کارگزاریها
در گزارش دیگری آمده است، دغدغه سهامداران درباره تاب نیاوردن سیستم معاملات افزایش یافته است. افزایش کدهای معاملاتی و علاقه عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بورس از سویی و الزام دولت برای افزایش تعداد عرضه‌های اولیه از سوی دیگر موجب شده در کنار اختلال هسته معاملات بورس، سامانه‌های معاملات آنلاین شرکت‌های کارگزاری نیز با اختلال بیشتری مواجه شوند.
کارشناسان معتقدند سرورهای این کارگزاریها برای این حجم از معاملات طراحی نشده و به دورانی تعلق دارند که تعداد سهامداران بسیار کم بودند اما امروز که تعداد دارندگان کدبورسی به بیشترین حد رسیده است و غالب سهامداران با پنل‌های معاملاتی فعالیت می‌کنند سرورهای آنان باید به روزرسانی و تقویت شود. در مقابل اما کارگزاریها با خونسردی توجهی به اعتراض کاربران ندارند و هیچ تلاشی هم برای تقویت سرورهای خود نمیکنند؛ گویی اتفاقی نیفتاده و به وضع موجود راضی‌اند.
متناسب نبودن هزینه و درآمد شرکت‌های زیرساخت‌های معاملاتی: شرکت داده پردازان تدبیر سرمایه (داتکس) و رایان هم‌افزار دو شرکتی هستند که به کارگزاریها سامانه معاملات برخط (OMS) ارائه می‌دهند. حجت‌الله فرهنگیان مدیرعامل شرکت داده‌پردازان تدبیر سرمایه (داتکس)، از اینکه بسیاری از فعالان بورس، اختلال ۳ کارگزاری مفید، آگاه و فارابی را معادل اختلال کل بازار می‌گیرند گلایه میکند و می‌گوید: اختلال این سه کارگزاری را نباید معادل اختلال کل بازار تلقی کرد. متاسفانه وقتی این سه کارگزاری با اختلال مواجه میشوند رسانه‌ها تیتر می‌زنند «اختلال سنگین در تمام سامانه‌های معاملاتی»! در حالی که پاسارگاد درست کار میکند با اینکه حجم و فشار بالایی روی آنان هست.»
او توضیح می‌دهد: «پاسارگاد در سال گذشته روزانه ۲هزار و ۵۰۰ کاربر برای معاملات داشت اما در ماه‌های اخیر این رقم زیر ۱۰ هزار معامله نیست. الان هم موجی راه افتاده که فعالان بازار از شرکت‌هایی مثل مفید و آگاه به کارگزاری‌های دیگر مهاجرت کنند. بنابراین اختلال این سه کارگزاری را نباید اختلال کل بازار بدانیم.»
فرهنگیان در همین حال این نکته را از قلم نمی‌اندازد که حجم معاملات سه سامانه بزرگ معاملات آنلاین بورس قابل مقایسه با کارگزاری‌های دیگر نیست. به گفته او بیشتر بازار را سامانه‌های معاملات سه کارگزاری مفید، آگاه و فارابی پوشش می‌دهند.
او در توضیح وضعیت سرورهای شرکت‌های فعال در بازار سرمایه می‌گوید: «برخی کارگزاریها مانند آگاه، مفید و فارابی از oms خود جدا نمی‌شوند. یعنی oms و سیستم عاملی که به آنها سرویس می‌دهد متعلق به خودشان است. در مقابل نیز برخی کارگزاریها از دو شرکت رایان هم‌افزار و داتکس به‌عنوان دو شرکت بزرگ ارائه‌دهنده سامانه معاملات برخط سرویس می‌گیرند. به گفته او شرکت داتکس، OMS چند کارگزاری را که مهم‌ترین آنان پاسارگاد است تامین میکند.» مدیرعامل داتکس تاکید دارد شرکت‌های خصوصی در حوزه زیرساخت‌های معاملاتی با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و درآمد آنان هیچ تناسبی با هزینه‌هایشان ندارد.
اختلال سیستمهای معاملاتی به دلیل بی‌توجهی کارگزاریها به IT: او با بیان این مطلب که مشکل اختلال در سیستمهای معاملاتی را به دلیل بی‌توجهی مدیران کارگزاریها به بخش IT می‌داند توضیح می‌دهد: «کارگزاریها تفکر IT ندارند. فکر می‌کنند مسوول IT صبح به صبح می‌آید دکمه را می‌زند، سرور را روشن میکند و به آنان نشان نمی‌دهد که چه میکند تا پول بگیرد البته اخیرا که آگاه و فارابی دچار اختلال شده‌اند کمی ترسیده و برای هزینه در بخش IT دست به جیب شده‌اند.»
فرهنگیان نگاه کارگزاریها و شرکت‌های بورسی به IT را نگاه ارباب-رعیتی توصیف میکند و می‌گوید: «ما برای آنان در حکم پیمانکار هستیم. در حالی که حوزه IT دستور و خواهش برنمی‌دارد و باید در زمان مناسب هزینه کرد تا بعد از یکی، دو سال نتیجه هزینه مشخص و مشکل حل شود.»
مدیرعامل داتکس درباره دلیل دیگر تمایل نداشتن مدیران کارگزاری برای هزینه در بخش IT می‌گوید: «کارگزاریها نیروی انسانی خود را با نیروهای IT مقایسه می‌کنند. در حالی که این مقایسه غلط است. نیروهای کارگزاری بیشتر اپراتور هستند و متوسط حقوقشان پایین است اما کارگزاریها تسهیلاتی برای آنان قائلند و دست آنان را باز می‌گذارند که از کنار ترید درآمد داشته باشند اما نیروی IT نمی‌تواند این‌طور کسب درآمد کند. برای همین هم می‌بینیم که نیروهای متخصص در این حوزه گاه پاسپورت به دست آماده مهاجرت هستند.»
افزایش میزان عرضه اولیه و داستان ادامه‌دار اختلال سیستم معاملاتی: کارگزاریها در قبال ارائه خدمات به سهامداران مبلغی به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند؛ هرچند مبلغ این کارمزد به تازگی اندکی کاهش یافته اما هجوم مردم برای دریافت کدبورسی و ثبت‌نام در کارگزاریها برای ساخت پنل معاملاتی، این کاهش کارمزد را جبران میکند و عملا میزان درآمد آنان در چند ماه اخیر افزایش چشم‌گیری داشته است.
با این حال مدیران برخی کارگزاریها نه‌تنها هیچ تلاشی برای بهروزرسانی سیستمهای معاملاتی خود و جلوگیری از به وجود آمدن اختلال در جریان معاملات نمیکنند، بلکه توپ را در زمین سازمان بورس می‌اندازند و مشکل را از هسته معاملاتی اعلام می‌کنند. کارگزاریها در حالی اختلالات ایجاد شده را به کندی هسته معاملاتی بورس نسبت می‌دهند که سازمان بورس پیش از این پاسخ این شبهات را داده است.
روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس پیش از این در واکنش به این شبهه گفته بود: «اگر هسته مرکزی بورس دچار اختلال شود تمام معاملات با مشکل برخورد میکند.» دهقان کندی هسته بورس را کتمان نکرده اما میزان آن را به قدری ندانسته بود که این‌گونه موجب نارضایتی سهامداران شود.
او گفته بود: «اگر هسته مرکزی بورس مشکل داشته باشد کل کارگزاریها با مشکل رو‌به‌رو میشوند و اگر زمانی کارگزاری (الف) با مشکل برخورد کند و همان زمان کارگزاری (ب) عملکرد خوبی داشته باشد قطعا مشکل ایجاد شده به زیرساخت‌های خود کارگزاری مربوط می‌شود.»
تکرار اختلال سیستم معاملاتی سه غول کارگزاری‌های بورس در حالی صدای سهامداران را درآورده و آنان را مجبور به کوچ به کارگزاری‌های دیگر کرده که بسیاری از آنان می‌پرسند درآمد هنگفت کارگزاریها از کارمزدی که دریافت می‌کنند، در کجا خرج می‌شود و چرا بخشی از این درآمد صرف بهروزرسانی سیستمهای معاملاتی آنان نمی‌شود؟
بنابر آنچه دولت اعلام کرده در هفته‌های آینده میزان عرضه‌های اولیه به پنج روز در هفته افزایش می‌یابد. باید دید با این اوصاف مدیران کارگزاریها سرکیسه را شل می‌کنند و بخشی از درآمد خود را برای به روزرسانی سیستم معاملاتی کنار می‌گذارند یا سهامداران آنان باید همچنان چوب بی‌توجهی آنان به حوزه IT را بخورند؟
شاخص 1.8 میلیون واحدی
- رویا ذبیحی سامانی | کارشناس ارشد تحلیل مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک
شاخص کل با افزایش ۷۱هزار واحدی به ۸/ ۱میلیون واحد رسید. در کنار شاخص کل، شاخص هم وزن نیز با ۱۴هزار واحد افزایش به ۴۸۶هزار واحد رسید. زمانی که شاخص به ۸/ ۱میلیون نزدیک شد، بازار انتظار یک اصلاح چند روزه را داشت. ولی با توجه به رشد نرخ دلار و هجوم نقدینگی به بورس این اصلاح کوتاه مدت شد. از طرف دیگر تقاضای بالا برای شرکت‌های شستا، شپنا و فولاد باعث شد که شاخص کل اصلاح زیادی نداشته باشد.اما انتظار می‌رود که با رسیدن شاخص به ۲میلیون واحد این اصلاح رخ دهد.
در روزهای اخیر با انتشار خبر آزادسازی ۳۰درصد سهام عدالت در عید غدیر، کمی فشار فروش روی نمادها زیاد شد. از طرف دیگر بانک مرکزی با صدور اجازه گواهی سپرده ۱۸درصد به بانک ها، باعث شد که اوراق اخزا به بازدهی ۱۵تا ۱۸ درصد برسند.
در کنار این موارد، مشکلات هسته معاملات باعث کندی معاملات و سردرگمی سهامداران شده است. برای بررسی دلیل رشد شاخص به موارد زیر می‌پردازیم. بخش اعظم شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار ایران کامودیتی محور هستند و از قیمت دلار تاثیر می‌گیرند. افزایش نرخ دلار باعث بالا رفتن نرخ فروش شرکت‌ها می‌شود در نتیجه سودآوری آنها زیاد می‌شود.
شرکت‌های صادرات محور به‌خصوص گروه فلزی و پتروشیمی و شرکت‌هایی که قیمت‌گذاری محصولات آنان بر اساس قیمت‌های جهانی است همانند صنعت پالایشگاهی، تحت تاثیر نرخ دلار قرار خواهند گرفت. رشد نرخ دلار باعث می‌شود که شاخص بورس تهران با آن بالا رود، که این خود شامل ۲فاز است:
به‌طور کلی افزایش نرخ دلار، در فاز اول باعث افزایش صادرات خواهد شد و در مقابل واردات کم خواهد شد، زیرا ارزش ریالی کالاهای وارداتی افزایش خواهد یافت و این موضوع باعث می‌شود شرکت‌های داخلی که تولید‌کننده محصولات مشابه وارداتی هستند،توان رقابت بیشتری داشته باشند. صنایعی مانند صنعت تولید لوازم خانگی می‌توانند سهم بازار بیشتر و افزایش فروش و سودآوری داشته باشند.
در فاز دوم بعد از افزایش نرخ ارز، ارزش جایگزینی تجهیزات و ماشین آلات شرکت‌ها افزایش خواهد یافت و این نیز باعث رشد سهام آنها خواهد شد. علاوه بر اینها افزایش نرخ دلار باعث می‌شود که افراد برای حفظ ارزش دارایی، سپرده‌های بانکی خود را به سمت سپرده‌های دیداری و بازارهای موازی از جمله مسکن و بورس ببرند، که این ورود نقدینگی خود باعث رشد بازار سهام خواهد شد. اما همیشه افزایش نرخ دلار باعث افزایش سودآوری شرکت‌ها نخواهد شد.
بعضی از صنایع مانند سیمان، نرخ‌گذاری دستوری دارند، قیمت مواد اولیه درآنها بالا می‌رود و نیاز به سرمایه در گردش بیشتری پیدا می‌کنند، اما از طرفی نمی‌توانند به اندازه رشد هزینه‌های افزایش نرخ بگیرند و این موضوع باعث کاهش سودآوری آنها می‌شود.