دنیای بورس: در حالی که فضای منفی همراه با تردید از ابتدای هفته بر بورس تهران نیز حاکم شده بود، در یک چرخش قدرتمند شاهد رشد ۱۱ هزار و ۶۷۴ واحد شاخص کل بودیم. این در حالی بود که بازار جهانی در اولین روز معاملات هفتگی افت سنگین دیگری را تجربه کردند تا همچنان نگرانی‌ها از تبعات ویروس کرونا باقی بماند. اما چرا بورس تهران به کرونا مشابه بازارهای جهانی واکنش نشان نداد؟ در ادامه به سه نکته مهم می‌پردازیم.
شوری که تمام نمی‌شود
نخستین موضوعی که برای پاسخ به این پرسش باید بررسی شود، هجوم نقدینگی است که از اوایل سال ۹۸ هرگونه سدی را در مقابل صعود سهام در هم می‌شکست. رکوردهای پی در پی مشارکت‌کنندگان عرضه‌های اولیه به وضوح نشان از ورود پول‌های تازه‌نفس بودند. یکی از ابزارهای اخیر که در بازارهای مالی دنیا مطرح شده است «تامین مالی جمعی» (crowdfunding) است به معنای جمع کردن پول برای تامین مالی از سوی توده مردم. در گذشته عمده شرکت‌های سرمایه‌گذاری به جای آنکه دنبال پول‌های خرد مردمی حرکت کنند که زحمت فراوان داشت، سرمایه‌گذاران بزرگ را شناسایی می‌کردند و هرگونه تامین مالی را به کمک آنها انجام می‌دادند. این کسب‌وکار پرسود به تدریج در فضای رقابتی با کاهش محسوس سود مواجه شد. در این شرایط بود که شرکت‌ها به دنبال راهکار تازه‌ای افتادند که البته پیشرفت تکنولوژی و فضای مجازی کمک زیادی به آنها کرد. به این ترتیب که با جمع کردن سرمایه‌های خرد، اما از تعداد کثیری از افراد توانستند تامین مالی‌های کلانی را انجام دهند. پدیده‌ای تازه که به نظر می‌رسد منجر به خطای تشخیص بسیاری از تحلیل‌گران و معامله‌گران قدیمی بورس شده است. بنابراین، در همه معادلات خود باید سمت و سوی این جریان را مد نظر قرار دهید که البته دنباله‌روی از این جمعیت بزرگ ریسک بالایی هم می‌تواند به همراه داشته باشد. این مساله‌ای است که بورس‌های مطرح دنیا با آن مواجه نیستند، یعنی اندازه بازارها به حدی کوچک نیست که ورودی پول در این حد بتواند تعیین‌کننده مسیر قیمت‌ها باشد. ضمن آنکه این حجم از مشارکت افراد حقیقی، تقریبا نمونه منحصر به فردی برای بورس تهران رقم زده است که یکی از دلایل اختلاف روند میان بازار سهام کشورمان با بورس‌های جهانی محسوب می‌شود.
چرا بورس‌بازان از شوک تجاری نمی‌ترسند؟
نکته دوم به وضعیت خاص تجارت ایران برمی‌گردد. تحریم‌های گسترده پس از سیاست فشار حداکثری کاخ سفید علیه کشورمان، عملات وابستگی ما به تجارت خارجی را به حداقل خود رسانده است. این در حالی است که اساس اقتصادهای جهانی بر تجارت آزاد بنا شده است. بنابراین، جهانی شدن ویروس کرونا که با قرنطینه و بستن راه‌ها همراه است تهدید بسیار بزرگی برای تجارت و در نتیجه اقتصاد دنیا محسوب می‌شود. اما بورس‌بازان در کشورمان معتقدند فضای کرونا نمی‌تواند اثر سنگین‌تری از تحریم‌ها بر تجارت بگذارد. هرچند از نگاه کارشناسی رکود نسبی در طیف قابل توجهی از کسب و کارها در ایران نیز مشهود است، اما به نظر می‌رسد سهامداران چندان به این جنبه توجهی ندارند و سهم عوامل دیگر را بزرگ‌تر می‌بینند.
سهام طلایی بورس تهران
سومین مساله که البته کم‌اهمیت‌تر از موارد قبلی نیست به انتظارات تورمی ناشی از کرونا برمی‌گردد. در فضایی که عمدتا نگرانی از رکود جهانی پیش می‌آید دارایی‌های امنی که فقط بتواند ارزش پول افراد را حفظ کند جذاب می‌شوند. طبیعتا قرنطینه شهرها نیازمند حمایت‌های دولتی است که در کنار کاهش‌های مداومی که بانک‌های مرکزی انجام می‌دهند می‌تواند به تدریج منجر به افت ارزش پول‌های ملی کشورهای درگیر شود. بنابراین، خریداران به کالاهایی مثل طلا یا ارزهای امن روی می‌آورند. در ایران نیز همین رویکرد وجود دارد و تورم ناشی از فضای فعلی مورد انتظار سرمایه‌گذاران است. تورمی که می‌تواند اثر خود را بر طلا و دلار بگذارد. اما چون به طور تاریخی بازار سهام نیز با تورم‌های این‌چنینی خود را هماهنگ کرده و سهامداران طی یکی، دو سال اخیر یاد گرفته‌اند که بورس از نظارت‌ها و مداخله‌ها مبری است و برای کسب سودهای سریع بستر آماده‌تری دارد. این در حالی است که در اقتصادهای دنیا که تقریبا تورم به طور کامل مهار شده، عمدتا محرک بورس‌ها رشد واقعی اقتصاد است که با وجود کرونا با ابهام بزرگی مواجه است.
البته باید خاطرنشان کرد موارد مزبور صرفا برای توضیح رفتار متفاوت بورس تهران با بازارهای جهانی بود و به معنای پوشاندن ریسک بالای معاملات این روزها نیست. به طوری که هر لحظه اگر جریان نقدینگی مسیر خود را تغییر دهد یا اثر نااطمینانی‌ها و فضای واقعی اقتصاد را بیشتر اثر دهد می‌تواند روند بورس تهران را نیز مجدد منفی کند. البته برای دو روز پایانی سال که کاهش فشار فروش پایان سال را به طور سنتی داشته‌ایم احتمال سبزپوشی سهام بر مبنای الگوی تاریخی بیشتر است.