ضرب‌الأجل اعلام تصمیم ترامپ درباره تأیید پایبندی ایران به مفاد برجام، روز یکشنبه 23 مهرماه است. از آنجا که روزهای شنبه و یکشنبه (22 و 23 مهرماه) تعیطلات آخر هفته میلادی هستند، انتظار می‌رود فردا یا پس‌فردا تصمیم ترامپ درباره برجام اعلام شود. بنابراین امروز می‌تواند آخرین روز کار بورس تهران پیش از تعیین تکلیف مهمترین ریسک سیستماتیک سیاسی بازار سهام ایران است.
سناریوهای پیش‌رو
به‌نظر می‌رسد سه حالت اساسی برای تحلیل رفتار ایالات‌متحده درباره برجام قابل تصور است. واکنش احتمالی فعالان بازار سهام ایران به هریک از این سه حالت اساسی متفاوت خواهد بود. این سه سناریو روز گذشته در کارگاهی تحت عنوان «مقصد سرمایه‌گذاران ایرانی» در نمایشگاه کار دانشگاه شریف از سوی تیم تحلیلی سایت «دنیای بورس» مورد تحلیل قرار گرفت که خلاصه‌ای از آن در ادامه گزارش مورد اشاره قرار می‌گیرد.
سناریوی اول، بلوف سیاسی: این احتمال که ترامپ صرفا به دنبال بلوف زدن و کسب امتیاز بیشتر از ایران است چندان کم نیست اما به‌نظر می‌رسد کلیت فعالان بازار، فعلا این احتمال را کمتر در‌نظر دارند. در واقع چنانچه فعالان بازار اظهارات ترامپ را صرفا یک بلوف سیاسی و برجام را مصون در‌نظر می‌گرفتند، احتمالا معاملات سهام در مهرماه رونق قابل‌توجهی داشت. دست‌کم بخشی از فعالان بازار هستند که وقوع این سناریو را چندان محتمل نمی‌دانند.
سناریوی اول خود به دو زیرسناریو تقسیم می‌شود. اول آنکه ممکن است ترامپ پایبندی ایران را شخصا تایید کند. چنانچه این سناریو محقق شود، احتمالا در آینده نزدیک باید شاهد خیز بورس و واکنش فعالان بازار به محرک‌های مثبت بنیادین که پیشتر در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» مورد اشاره قرار گرفته بود، باشیم.دوم آنکه ممکن است ترامپ در گام اول تعهد ایران به مفاد برجام را تأیید نکند و در گام دوم، دو ماه بعد کنگره تصمیم ترامپ را برگرداند. در این صورت احتمالا بازار در کوتاه‌مدت و از هفته آینده دچار تکانه‌ای منفی خواهد شد و بورس برای دو ماه تحت‌تاثیر تصمیم کنگره آمریکا روندی رکودی و رخوت‌انگیز را تجربه خواهد کرد.
سناریوی دوم، شکست ناقص برجام: در سناریوی دوم فرض می‌شود آمریکا تا دو ماه دیگر به‌صورت یکطرفه از برجام خارج خواهد شد و اروپا و چین در کنار تهران باقی خواهند ماند. به نظر می‌رسد در هفته‌های اخیر فعالان بازار سهام این سناریو را محتمل‌ترین سناریو برای آینده برجام در نظر گرفته‌اند.
اگرچه فعالان بازار در نظر دارند که احتمالا برجام به کلی شکست نخواهد خورد اما عمدتا خروج یکطرفه آمریکا از برجام را شروعی از یک روند مقابله جدید آمریکا در برابر ایران می‌دانند. این موضوع است که می‌تواند احتمال شکل‌گیری تحریم‌های جدید را تقویت کند. علاوه بر آن، این امکان وجود دارد که التهاب‌های سیاسی داخلی (که می‌تواند از تبعات نقض برجام از سوی آمریکا باشد) نیز بر روند سرمایه‌گذاری موثر باشد.
سناریوی سوم، شکست کامل برجام: در سناریوی سوم چنانچه فرض شود با خروج آمریکا از برجام، اروپا و چین نیز در کنار تهران باقی نمانند، به نظر می‌رسد که پارادایم سیاسی و اقتصادی به کلی دچار تغییر شود. تبعات این موضوع که از کمترین احتمال برخوردار است، هنوز قابل تحلیل نیست.
واکنش احتمالی بازار چه خواهد بود؟
بخشی از فعالان بازار از ابتدای هفته سناریوی دوم ریسک سیاسی را مورد نظر قرار دادند و اقدام به عرضه سهام کردند. با توجه به ثبات قیمت‌های جهانی در محدوده‌های مطلوب، گروه دوم فعالان بازار (عموما اشخاص حقوقی و معامله‌گران بنیادی‌کار) اقدام به خرید سهام در محدوده‌های منفی یا دست‌کم عدم عرضه اضافی کردند. روز گذشته نیز شاهد برگشت نسبی قیمت‌ها و بهبود معاملات در محدوده مثبت بودیم. به نظر می‌رسد موج اول عرضه سرمایه‌گذاران بدبین‌تر به اتمام رسیده است. از طرف دیگر اظهارات مسوولان کشور از جمله محمدجواد ظریف درباره اثر ناچیز خروج آمریکا از برجام و تحلیلگرانی از جمله حسین عبده‌تبریزی درباره برجام و اثر آن بر بورس باعث شده است که فضای عمومی بازار آرام‌تر شده باشد. همین موضوع بود که بورس تهران در روز گذشته را آرام‌تر کرد و قیمت‌ها با برگشتی نسبی مواجه شدند.
باید توجه داشت که ضرب‌الاجل اعلام تصمیم ترامپ روز یکشنبه است. با توجه به تعطیلات آخر هفته ایالات متحده، انتظار می‌رود تا روز جمعه هفته جاری تصمیم نهایی ترامپ اعلام شود. احتمالا امروز فعالان بازار بیشترین احتیاط را در معاملات خود رعایت خواهند کرد و ارزش معاملات امروز احتمالا مقدار نازلی خواهد بود. واکنش بازار احتمالا در هفته آینده شکل خواهد گرفت و انتظار می‌رود چنانچه ترامپ تعهد ایران را تایید نکند، به شمار بدبینان ریسک سیاسی در بورس تهران افزوده شود.
بنابراین امروز احتمالا آخرین فرصت برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز است تا پیش از تعیین تکلیف مهمترین ریسک سیستماتیک سیاسی بورس، نقد شوند. انتظار می‌رود که فضای معاملات امروز کم‌رمق و رو به منفی باشد. تحلیل «دنیای بورس» درباره بهینه‌ترین استراتژی معاملاتی در حضور ریسک سیستماتیک را مطالعه کنید.
مروری بر خبرهای مهم
شاخص کل روز گذشته با رشد 112 واحدی مواجه شد. این در حالی بود که ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی به زحمت به 83 میلیارد تومان رسید. باز هم این اشخاص حقوقی بودند که بیشتر در مقام خریدار ظاهر شدند و تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی تقریبا 9 میلیارد تومان بود. از ابتدای مهرماه تا کنون اشخاص حقیقی مالکیت 189 میلیارد تومان از پرتفوی سهام خود را به اشخاص حقوقی واگذار کرده‌اند.
دیروز در گروه رایانه‌ای، عبدالعظیم قنبریان، مدیرعامل شرکت تجارت الکترونیک پارسیان در نامه‌ای خطاب به رئیس اداره نظارت بر ناشران بورسی در رابطه با نامه شرکت شاپرک توضیح داد. وی در این نامه تاکید کرده است: با توجه به عدم تعیین مبلغ و زمان اجرای نظام جدید کارمزدها، امکان محاسبه تعدیلات احتمالی در این‌خصوص میسر نیست و پس از دریافت اطلاعات لازم، نسبت به برآورد آثار مالی ناشی از آن اقدام و مراتب در اسرع‌وقت اعلام خواهد شد. برای جزئیات بیشتر گزارش «واکنش رایانه‌ای‌ها به نامه بانک مرکزی» را مطالعه کنید.
در بازار دیروز همچنین خبرها حاکی از عرضه اولیه دو شرکت بود. دیروز مدیران دو شرکت پگاه آذربایجان شرقی و عطرین نخ قم آخرین وضعیت این شرکت‌ها را تشریح کردند. براساس این گزارش، «نطرین» که خرداد سال‌جاری به‌عنوان هشتاد و هفتمین شرکت در بازار دوم معاملات فرابورس و در گروه منسوجات درج‌شده دارای سرمایه اسمی ۱۰ میلیارد تومانی بوده و به‌عنوان سیزدهمین شرکت از گروه گلریز قم، بهمن ۹۳ افتتاح شد. مشاور پذیرش این شرکت که سود هر سهم سال مالی اسفند را ۵۹۷ ریال پیش‌بینی و در سه ماه اول ۱۷۰ ریال معادل ۲۸ درصد را پوشش داده، شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ایده مفید و کارگزار عرضه‌کننده سهام آن کارگزاری رضوی خواهد بود.
همچنین در حالی سهام پگاه گلستان و گلپایگان سال گذشته در فرابورس عرضه شدند که شیر پگاه آذربایجان‌شرقی شهریور ۹۴ با نماد «غپاذر» در بازار دوم فرابورس ایران درج شده بود اما خبری از واگذاری سهام آن نشده بود. این شرکت با سرمایه اسمی ۲۰ میلیارد تومانی به‌عنوان صد و بیست و چهارمین شرکت فرابورسی و پنجاه و نهمین شرکت بازار دوم در گروه فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی پذیرفته شده است. در گروه کامپیوتری دیروز عموم مباحث به جلسه‌‌های وب با سهامداران بالای ۸۰۰هزار سهمی این شرکت معطوف بود که در این جلسه خبر خاصی به اطلاع بازار نرسید.
روز گذشته مدیرعامل شرکت دوده صنعتی ایران در مصاحبه‌ای اختصاصی با «دنیای بورس» خبر از تسویه زیان انباشته شرکت تا پایان سال مالی جاری دارد. این مصاحبه مهم را اینجا بخوانید.
معامله بلوک «فایرا» که توسط سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد و پیشتر سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی (وتوصا) عرضه شده بود و روی میز مانده بود این روزها تبدیل به یکی از حاشیه‌های داغ بورس بدل شده است. دلیل عدم معامله بلوک‌های «وتوصا» را اینجا بخوانید.