به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: نمودار قیمتی در تمام بازارهای سرمایه‌گذاری رو به بالا و سبز رنگ است. سکه از ۱۰ میلیون تومان عبورکرد. دلار به ۲۶ هزار تومان سلام گفت ولی به محدوده ۲۱ هزار تومان بازگشت؛ بورس هم در آستانه فتح سوپرکانال دو میلیون واحد است. کالاهای مصرفی نیز وضعیت بهتری ندارند. از مرغ و تخم‌مرغ گرفته تا برنج و روغن از خریدی به خرید دیگر تغییر قیمت می‌دهند.
در این میان آمارهای اقتصادی نیز به رشد افسارگسیخته نقدینگی و تغییرات صعودی پایه پولی گواهی می‌دهند. در این میان بررسی‌ها حکایت از رابطه مستقیم افزایش سهم پول از نقدینگی کل کشور با افزایش فعالیت‌های سفته‌بازی در بازارهای مختلف از جمله بورس دارد. موضوعی که به رشد محسوس قیمت سهام منتهی شده است. آیا این وضعیت می‌تواند هشداری درخصوص تحقق ابرتورم در آینده نزدیک باشد؟ در چه صورت می‌توان مانع از وقوع این رخداد شد؟
نقدینگی افسار گسیخت؛ بازارها صعودی شدند
چندی پیش بانک مرکزی آمار رشد نقدینگی در بهار سال ۱۳۹۹ را اعلام کرد. براساس آن حجم نقدینگی در هفته منتهی به ۲۹ خرداد ۱۳۹۹به ۲۶۵۱ هزار میلیارد تومان رسید. این رقم نسبت به پایان سال ۹۸ رشدی ۳/ ۷ درصد را به نمایش می‌گذارد. نقدینگی در حقیقت ماحصل ضرب پایه پولی در ضریب فزاینده است. پایه پولی از بعد منابع، از خالص دارایی خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشکیل می‌شود.
نقدینگی از بعد مصارف نیز از سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری (مجموع قانونی و دیداری) و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و نزد بانک‌ها تشکیل می‌شود. بر اساس آمار بانک مرکزی حجم پایه پولی در پایان خرداد ۱۳۹۹ به ۴۷/ ۳۸۳ هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با پایان سال قبل با افزایش ۸/ ۸ درصدی همراه شده است.
از نگاه کارشناسان نکته مهم آمار مزبور این است که با توجه به قرار گرفتن وضعیت تورم در مرحله بسیار حساس، چنانچه رشد پایه پولی همچنان ادامه‌دار باشد و با افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی، این متغیر مهم پولی افزایش بیشتری را ثبت کند، می‌تواند موجب افزایش نقدینگی از این محل و در نهایت افزایش تورم شود.
اما در حال حاضر رشد این متغیرهای کلان اقتصادی زمینه صعود قیمت سهام را فراهم آورده؛ جایی که با گذشت ۸۰ روز معاملاتی از سال ۹۹، بازده شاخص کل بورس تهران از ۲۷۰ درصد نیز فراتر رفته است. دلار افزایش نرخ ۴۰ درصدی را ثبت کرده و سکه نیز با رشد ۷۰ درصدی همراه شده است.
از این رو می‌توان نتیجه گرفت همبستگی مستقیمی میان رشد متغیرهای کلان اقتصادی همچون پایه پولی، نقدینگی و نرخ تورم با افزایش قیمت در بازارهای سرمایه‌گذاری وجود دارد. در این میان بسته به میزان ریسک و البته جذابیت بازار، رشد متفاوتی را نیز شاهد هستیم.
داغ شدن سفته‌بازی با افزایش پول
یکی از نکات جالب ترازنامه‌های ماهانه بانک‌مرکزی تغییر ترکیب نقدینگی است. بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی سهم پول نسبت به شبه‌پول از نقدینگی بیشتر شده است. در پایان سال ۹۸ نقدینگی ۲۴۰۰ هزار میلیارد تومان و سهم پول از این میزان ۴۲۷ هزار میلیارد تومان بود. سهم پول از نقدینگی در مهر سال ۹۶ کمتر از ۱۲ درصد بود اما بر اساس این آمار نسبت مذکور در پایان سال ۹۸ به ۸/ ۱۷ درصد رسید.
در کنار تورم و افزایش عمومی قیمتها افزایش سهم سیال پول در اقتصادی که نشانه‌ای از رونق اقتصادی در آن مشاهده نمی‌شود به افزایش فعالیت‌های سفته‌بازی در بازارهای مختلف اشاره می‌کند که اثرات آن را عمدتا در بورس می‌توان مشاهده کرد. پول به بخش سیال نقدینگی اشاره دارد درحالی‌که شبه‌پول عموما به سپرده‌ها با دوره زمانی طولانی‌تر اشاره دارد که قابلیت سیالیت کمتری دارد.
از این رو بازار سهام که بیش از نیم قرن قدمت دارد، از بهمن ۹۸ مورد توجه سرمایه‌گذارانی قرار گرفت که پیش از این تنها نام این بازار را شنیده بودند و کمترین شناختی از آن نداشتند. به مرور با افزایش درصد سودآوری معامله‌گران، شاهد نقل سینه به سینه جذابیت بازار سهام میان مردم بودیم. مردمی که حالا سرمایه‌های خرد و کلان خود را روانه بازار سرمایه کرده بودند تا از قافله جانمانند.
به‌طوری که امروز نسبت ارزش معاملات سهام به کل نقدینگی به ۶۱ ده‌هزارم (۰۰۶۱/ ۰ یا ۶۱۰۰ سهم در میلیون) رسیده است.
در این میان افزایش قیمت سهام انعکاس افزایش ارزش جایگزینی بنگاه‌ها محسوب می‌شد و عملا دنباله‌رو رشد متغیرهای کلان اقتصادی، تغییرات نرخ ارز و سایر قیمتها و نگرانی از کاهش ارزش پول به سبب تشدید انتظارات تورمی بود.
بر این اساس اگر بنا داشته باشیم که براساس انتظارات از نقدینگی و حجم سیال پول و بدون اعتنا به مسائل ارزش‌گذاری سهام به تحلیل وضعیت روند کنونی بازار سهام بپردازیم شاید بتوان این توجیه را برای حرکت بورس در مسیر صعودی مناسب دانست.
حل تنگناهای مالی به روش غیرتورمی
بازده بازار سهام از ابتدای سال۹۹ تاکنون از ۲۷۰ درصد فراتر رفته است و هر روز شاهد ثبت رکوردی جدید از این بازار هستیم. از رقم شاخص کل گرفته تا ارزش دادوستدها و ورود پول حقیقی و البته صدور کدهای معاملاتی و آمار مشارکت‌کنندگان در رویدادهای عرضه اولیه.
هر چند این رکوردها به نوبه خود مشکل‌ساز نخواهند بود اما در صورت کاهش جذابیت بازار سهام به هر دلیلی، هجوم این حجم از نقدینگی به بازارهای موازی نظیر مسکن، ارز یا سکه می‌تواند نویددهنده تشدید تورم در سال‌های بعد باشد.
بنابراین در کنار توسعه عرضی بازار سهام با افزایش عرضه اولیه شرکت‌های بزرگ، افزایش شناوری سهام و دوطرفه کردن بازار، توسعه بازار بدهی است که می‌تواند مانع از وقوع ابرتورم در اقتصاد ایران باشد.
به عبارت دیگر این سیاست می‌تواند موجب افزایش جذابیت نرخ بهره بدون ریسک در بازار سهام و بنابراین کاهش رشد پول و افزایش شبه‌پول و در نتیجه جلوگیری از افزایش شدید تورم شود تا علاوه بر حل تنگناهای مالی به روش غیرتورمی، مانع از فرار سرمایه از بازار سهام شود.
بازار ارز | تعادل موقت در معاملات دلار
در گزارش دیگری آمده است، پس از ۳ کاهش متوالی، دیروز قیمت دلار راه افزایشی را در پیش گرفت. روز چهارشنبه شاخص ارزی ۲۰۰ تومان افزایش را به ثبت رساند و به بهای ۲۱ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. برخی فعالان، رشد آرام دلار را به معنای برگشت آرامش و تعادل به بازار تلقی می‌کردند.
در واقع از نگاه آنها، دلار با یک سرعت خیره کننده حتی به سقف ۲۶ هزار تومانی رسید و پس از آن با یک موج سقوط شدید، تا کانال ۲۱ هزار تومانی عقب گرد کرد. پس از این رفت و برگشت، میزان نوسان بازار تا حدی کاهش یافت و همین محدود شدن تغییرات قیمتی، تصور بازگشت ثبات موقت به بازار را تقویت می‌کرد. عده‌ای نیز عنوان می‌کردند معامله‌گران پس از چند روز پرنوسان در وضعیت استراحت قرار گرفتند و تصمیم گرفتند بیشتر تماشاچی روند قیمتها باشند.
با وجود اینکه دیروز وضعیت بازار نسبت به قبل آرام بود، عده‌ای از فعالان باور داشتند، برای اینکه آرامش پایدار بر بازار حاکم شود، نیاز است که چند اقدام در بازارها صورت بگیرد. برگشت آرامش به بازارهای موازی مانند بازار سهام، مدیریت عرضه در سمت حواله‌های ارزی، تلاش برای برگشت میزان صادرات به سطح پیش از پاندمی کرونا، مذاکره با کشورهای همسایه برای آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده و همکاری در زمینه جابه جایی‌های بانکی، در کنار مدیریت انتظارات تورمی با انتشار اوراقی مانند اوراق مصون از تورم از جمله گام‌هایی هستند که سیاست‌گذار می‌تواند برای ایجاد آرامش پایدار در بازار ارز بردارد.
نرخ بازدهی بورس و انتظارات معامله‌گران: برای بازگشت آرامش به بازار ارز، سیاست‌گذار باید در جهت آرام کردن وضعیت تمام بازارها قدم بردارد. در واقع دشوار است که به عنوان مثال، ارز راه کاهشی را در پیش بگیرد و در یک محدوده قیمتی ثابت بماند، حال آنکه در بازار موازی بورس، قیمت سهم‌ها در حال جابه جایی رکوردها باشند. شاخص کل بورس در ماه‌های اخیر رشد بسیار زیادی را تجربه کرده و طبیعی است که برخی معامله‌گران این بازار، کم کم بخشی از سود کسب شده را روانه سایر بازارها کنند. در واقع رشد بورس به صورت تقاضا در سایر بازارها خود را نشان میدهد.
در این میان، گروهی از کارشناسان عنوان می‌کنند، ممکن است طی دو یا سه روز قیمت دلار با تقویت سمت عرضه ارز دچار نوسانات سنگین کاهشی شود، ولی برای اینکه یک تعادل پایدار بر بازار ارز حکمفرما شود، نیاز است که زمینه ورود تقاضا از سایر بازارها به ارز بسته شود. در واقع معامله‌گران آربیتراژکار به روند تمام بازارها دقت می‌کنند و زمانی که احساس کنند، بازاری از دیگر بازارها عقب افتاده است، به تدریج ممکن است به سمت آن کوچ کنند. به این ترتیب، عده‌ای از معامله‌گران باور دارند، برگشت بورس به جاده منطق تا حدی می‌تواند مانع از افزایش نوسان دوباره در بازار ارز شود، هر چند که انجام اقدامات دیگری نیز برای مدیریت بازار اهمیت دارد.
تقویت سمت عرضه بازار حواله: یکی از مهم ترین متغیرهایی که در هفته‌های گذشته در رشد قیمت دلار اثر داشت، افزایش نرخ حواله درهم بود. گفته می‌شود یکی از عوامل مهم ریزش دلار نیز همین افت شدید درهم در روزهای اخیر بوده است. چنین مساله‌ای به خوبی نقش حواله‌های ارزی در آرامش بازار را نمایش میدهد. در نتیجه عامل دومی که می‌تواند آرامش ارزی پایدار کند، تقویت سمت عرضه حواله‌های ارزی و گشایش‌های بانکی است. گروهی هم باور دارند، تضعیف سمت عرضه ارز در ماه‌های اخیر در رشد قیمت دلار اثر داشت و بازار را نوسانی کرد. آنها به کاهش صادرات کشور در دوران پاندمی کرونا اشاره می‌کنند.
البته باید کاهش قیمت نفت و پایین آمدن احتمالی حجم فروش آن را نیز در نظر گرفت. سخت گیری‌های زیادی نسبت به فروش نفت وجود دارد، ولی برخی فعالان باور دارند، سیاست‌گذار می‌تواند با افزایش گشایش‌های سیاسی با کشورهای همسایه سمت صادرات را تقویت کند و در زمینه تبادلات ارزی و بانکی نیز گشایش‌هایی صورت بگیرد. حتی در این روزها شایعه‌ای در بازار وجود دارد که آزاد شدن بخشی از دارایی‌های ایران در عراق منجر به سقوط قیمت دلار در انتهای تیرماه شد.
تلاش برای جذب ریال مردم: مدیریت انتظارات تورمی نیز برای کنترل قیمت دلار اهمیت زیادی دارد. به گفته برخی فعالان ریسک‌های سیاسی و نااطمینانی‌های اقتصادی موجب می‌شود که برخی افراد به سوی بازارها هجوم ببرند و هر چقدر نگرانی‌های افراد کاهش داده شود، وضعیت تمام بازارها آرام تر می‌شود. یکی از دلایلی که افراد به بازارهای مختلف مراجعه می‌کنند، هراس از دست دادن ارزش پولشان است و آنها سعی می‌کنند با ورود به بازارهای مختلف و خرید دارایی‌ها از پول خود محافظت کنند.
در این میان، برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند دولت و بانک مرکزی با انتشار اوراقی مانند اوراق مصون از تورم، تا حدی نگرانی‌های افراد نسبت به حفظ ارزش پول را کاهش دهند و این مساله می‌تواند میزان تقاضای سایر بازارها را کاهش دهد. در واقع سیاست‌گذار می‌تواند از طریق طراحی ابزارهای ریال را شکار کند و مانع از تاثیرگذاری آن بر بازارهای دارایی شود.
طراحی دامنه مجاز نوسان: در روزهای انتهایی تیرماه میزان نوسانات دلار به شدت افزایش یافت؛ به عنوان مثال، شاخص ارزی در تاریخ ۲۸ تیر هزار تومان رشد را به ثبت رساند و تا نقطه ۲۵ هزار و۱۰۰ تومانی رشد کرد. در تاریخ ۳۰ تیر، دلار این بار در جهت مخالف حرکت کرد و بیش از ۲ هزار تومان از ارزش خود را طی یک روز از دست داد. چنین نوسانات شدیدی، نااطمینانی فعالان اقتصادی نسبت به وضعیت بازار را بیش از بیش افزایش میدهد. به نظر می‌رسد برای اینکه بازار درگیر چنین هیجاناتی نشود، نیاز است که بازارساز یک دامنه نوسان مجاز را تعریف کند و در سقف و کف‌های این دامنه، بامداخله خود سعی کند مانع از ایجاد نوسانات شدید در بازار شود.
به گفته برخی تحلیل گران در مقاطعی از تیرماه، بازار در وضعیتی قرار گرفته بود که برخی معامله‌گران تصور می‌کردند، بازارساز، نوسان دلار را به حال خود رها کرده است. در این میان، عده‌ای باور دارند بازارساز با فروش از سقف و ریزش شدید، سفته بازان را تنبیه و امکان بازگشت آنها به معاملات را دشوار می‌کند. ممکن است چنین اتفاقی برای عده‌ای رخ دهد، ولی مساله این است که قیمت سایر اجناس پس از دیدن یک سقف دلار به سختی دوباره با قیمت‌های پایین تر تنظیم می‌شود. در کنار این، فتح سطوح قیمتی چنین انتظاری را در میان برخی معامله‌گران ایجاد می‌کند که دلار باز هم در آینده به این قیمت بازخواهد گشت.
سکه به مرز ۱۰ میلیونی نزدیک تر شد: در روزی که قیمت دلار افزایشی شد، سکه تمام بهار آزادی به کاهش خود ادامه داد و به مرز ۱۰ میلیون تومانی نزدیک تر شد. روز چهارشنبه، فلز گرانبهای داخلی ۳۰۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۱۰ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان رسید.
این کاهش قیمت برای بسیاری از معامله‌گران عجیب بود، خصوصا آنکه طلای جهانی دیروز عمدتا در مسیر صعودی قرار داشت. به گفته فعالان، یکی از دلایل مهمی که موجب شد سکه دیروز کاهشی شود، عدم افت آن در روزهای قبل متناسب با نزول قیمت دلار بود. در واقع سکه‌بازان با احتیاط بیشتری خود را با نزول قیمت دلار هماهنگ کردند.
بازار خودرو | خیز قیمت ها
در گزارش دیگری آمده است: در حالی که انتظار می‌رفت منحنی قیمت در بازار خودرو تحت‌تاثیر عقب‌نشینی نرخ ارز، نزولی شود، اقدام شورای رقابت مبنی بر بازنگری قیمتها سبب شد این منحنی سر به صعود بگذارد.
تقریبا از اوایل این هفته، نرخ ارز روند نزولی به خود گرفت و در حالی که از مرز ۲۵ هزار تومان نیز رد شده بود، حالا به زیر ۲۱ هزار تومان رسیده است. پیشروی‌های ارز در هفته‌های اخیر سبب شد بازار خودرو با رشد شدید قیمت مواجه شود، آن هم در حالی که خرید و فروش چندانی صورت نمی‌گرفت. هرچند در صعود قیمت خودرو، مسائلی مانند کمبود عرضه و تورم انتظاری نیز نقش داشتند، با این حال، بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار خودرو معتقد بودند محرک اصلی قیمتها، سرکشی‌های ارز است. نرخ ارز اما این هفته روندی نزولی به خود گرفت و گمان افکار عمومی این بود که خودرو هم پا پس خواهد کشید، با این حال عکس این پیش‌بینی رخ داد و قیمتها صعودی شدند. دلیل این اتفاق اما اقدام شورای رقابت مبنی بر بازنگری در نرخ کارخانه‌ای خودروها بود. اوایل هفته اعلام شد که شورای رقابت مجوز افزایش قیمت برای محصولات سایپا را صادر کرده و یکی، دو روز بعد نیز نرخ جدید محصولات ایران‌خودرو اعلام شد. مجوزهای جدید شورای رقابت اما افزایش قیمت‌های بالایی را در خود جای داده بود، از جمله اینکه مثلا تیبا (ارزان‌ترین خودروی تولید داخل با توجه به حذف پراید)، ۱۷ میلیون تومان رشد قیمت را به خود دید. یا مثلا در بین محصولات ایران‌خودرو، پژو ۲۰۶ تیپ ۲ مجوز رشد قیمت حدودا ۱۹ میلیون تومانی را دریافت کرد.
شورای رقابت که از اردیبهشت امسال به قیمت‌گذاری خودرو بازگشت، هر سه ماه یکبار قیمتها را مورد بازنگری قرار خواهد داد. این شورا دور نخست افزایش قیمت خودروهای داخلی را با توجه رشد هزینه‌های تولید، در اردیبهشت کلید زد و این هفته نیز برای بار دوم دست به تغییر قیمتها زد. این اقدام سبب شد اثر کاهش نرخ ارز بر بازار خودرو عملا خنثی شود و منحنی قیمت به جای نزول، صعود کند. اگر افزایش نرخ کارخانه‌ای خودروها نبود، به احتمال فراوان حالا از قیمت خودروهای داخلی در بازار آزاد نیز کاسته شده بود. با این حال اما اتفاقات رخ داده سبب شد قیمت خودرو هم در بازار بالا برود و هم در کارخانه، تا به اصطلاح مصرف‌کنندگان واقعی زیان‌دیدگان اصلی این ماجرا باشند. آنها حالا چه بخواهند از بازار خودرو بخرند و چه به هر نحو ممکن از کارخانه، باید چندین میلیون تومان اختلاف قیمت امروز با همین چند روز گذشته را متحمل شوند. در حال حاضر که نرخ ارز روند نزولی پیدا کرده، فشار از این ناحیه بر بازار خودرو کم شده و این در حالی است که سرکشی دوباره ارز می‌تواند منحنی قیمتها را بالاتر از آنچه هست ببرد. البته مسائلی مانند تورم انتظاری و کاهش عرضه، همچنان بر بازار خودرو اثرگذار هستند.
اما سری به بازار خودرو بزنیم و ببینیم قیمتها پس از افزایش نرخ کارخانه‌ای در چه محدوده‌ای قرار گرفته‌اند. بنابر گفته فعالان بازار، منحنی قیمت خودرو طی چند روز گذشته صعودی شده است. به گفته آنها در حال حاضر پژو ۴۰۵ با قیمت ۱۲۹ میلیون تومان به فروش می‌رسد و برای خرید پژو پارس نیز باید ۱۹۶ میلیون تومان هزینه کرد. از بازار پژو ۲۰۶
تیپ ۲ هم خبر می‌رسد قیمت این محصول به مرز ۱۵۲ میلیون تومان رسیده و این در شرایطی است که تیپ ۵ این محصول حالا خودرویی ۱۹۲ میلیون تومانی است. همچنین برای خرید پژو ۲۰۶ صندوقدار نیز باید ۱۸۳ میلیون تومان هزینه کرد. از بازار پراید ۱۱۱ یا همان هاچ‌بک نیز خبر می‌رسد این محصول قیمتی برابر با ۹۱ میلیون تومان دارد و خرید مدل ۱۳۱ نیز ۸۳ میلیون تومان آب می‌خورد. همچنین قیمت تیبای هاچ‌بک به ۱۰۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده و ساینا هم قیمتی در همین حدود دارد.