- شهرام شریف
دکتر علی سرزعیم بحثی انتقادی را نسبت به سرمقاله روزنامه «دنیای‌اقتصاد» (انحصار غیرطبیعی در انتظار موبایل) و تیتر تحلیلی روزنامه در این زمینه (فرجام خودرو در انتظار موبایل) مطرح کردند. آقای سرزعیم اعتقاد دارند اقدام دولت برای عدم اختصاص ارز به موبایل‌های جدید، در راستای مقابله با نیازهای غیرضروری جامعه است و «باید از خواسته‌های لوکس و غیرضروری صرف‌نظر و منابع ارزی کمیاب را صرف نیازهای ضروری‌تر کرد.»
همچنین نوشته‌اند: «بهتر بود در دهه هشتاد از تلویزیون‌ها، یخچال‌ها، موبایل و امکانات روزآمد کمتری برخوردار می‌شدیم اما کارخانه‌های مدرن و بهتری در جای جای کشورمان به وجود می‌آمد.»
پاسخ به ایشان را در سه موضوع خلاصه می‌کنم:
۱- تلفن هوشمند مدت‌هاست به ترکیبی از چند محصول ضروری و کاربردی زندگی انسان امروزه تبدیل شده و جای بسیاری از ابزارهای بزرگ و مهم را در زندگی گرفته است. در عین حال امروزه تاثیر نرخ نفوذ آن و حتی میزان پهنای باند مصرفی بر رشد اقتصادی اثبات شده و بدیهی است. موبایل و پلت‌فرم‌های مبتنی بر آن حالا بستر اصلی بزرگ‌ترین کسب‌و‌کارهای اینترنتی ایران را تشکیل می‌دهند و اکوسیستمی که پیرامون آنها شکل گرفته به ایجاد میلیون‌ها شغل مستقیم و غیرمستقیم در کشور منجر شده است.
برای لمس میزان نفوذ موبایل در کشور تنها کافی است نگاهی بیندازیم به بازار حمل‌و‌نقل درون‌شهری (تاکسی‌های اینترنتی)، خرده‌فروشی‌های آنلاین (که همین الان ۸۰ درصد بزرگ‌ترین مارکت‌پلیس‌های اینترنتی را در اختیار دارند) و حتی همین اواخر خرید و فروش سهام.
در تمام این بازارها موبایل هوشمند برای میلیون‌ها خانواده ایرانی حکم ابزار اصلی رزق و روزی را دارد. ضمن اینکه تعبیر لوکس بودن از گران‌قیمت بودن یک جنس یا خدمت، نتیجه‌گیری صحیحی نیست چه بسا بسیاری از خدمات پزشکی امروزه قیمتی بسیار گران دارند اما لازمند.
۲- انتقاد اصلی از تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه رانت‌زا و تاثیر آن بر قیمت‌ها و تجربه شکست خورده دولت در بازارهای مشابه است. تنها طی یک روز بعد از اعلام این تصمیم بازار موبایل با رشد انفجاری قیمت‌ها مواجه شد و قیمت‌ها حتی با پس گرفتن این تصمیم نابجا (که حتی در خود دولت هم اجماعی برای اجرای آن وجود نداشت) هنوز پایین نیامده است. این تصمیم اجرا نشده حالا حتی موبایل زیر ۳۰۰ یورو را هم با افزایش قیمت روبه‌رو کرده است. بیایید محاسبه کنیم میزان رانت تولید شده از بابت همین یک تصمیم برای کسانی که چند ماهی است در جریان آن بوده‌اند (که اکنون می‌دانیم کم نبوده‌اند) چقدر بوده است؟ مابه‌التفاوت قیمت هفته قبل و قیمت این هفته گوشی‌های باقی مانده در انبارها و ویترین‌ها چقدر است؟ تاثیر این قیمت‌های نجومی بر ذهن و روح و روان کاربران چقدر بوده است؟
۳- در همین چند روز مشخص شد هدف از این تصمیم صرفا جلوگیری از ورود گوشی مسافری بوده است که به زعم دولت قاچاق محسوب می‌شود. اتفاقا همین هفته گمرک ایران آماری را منتشر کرده که نشان می‌دهد واردات رسمی گوشی در چند ماه اول امسال ۵/ ۳ برابر شده و انجمن واردکنندگان موبایل نیز گزارشی را منتشر کرده که نشان می‌دهد کل واردات گوشی بالای ۳۰۰ یورو ۱۵۰ هزارگوشی بوده که از این میان ۱۲۰ هزاردستگاه آن آیفون بوده که از طریق مسافری وارد شده است. به بیان واضح‌تر دولت با هدف حذف واردات گوشی مسافری، کل بازار موبایل را به شوک قیمتی برد که اتفاقا نفع اصلی آن به گروه اندکی از فرصت‌طلبان و ضرر اصلی آن به خریداران و کاربران این بازار وارد آمده است.
چارچوب اقتصاد امروز جهان را کارآفرینان، سرمایه‌گذاری هوشمند و کسب‌و‌کارهای تکنولوژی‌محور تشکیل می‌دهند (نگاهی به لیست با‌ارزش‌ترین شرکت‌های جهان بیندازید)؛ بدون ایجاد فضایی برای تنفس نوآوری و رشد خلاقیت نمی‌توان آن کارخانه‌های مدرن مدنظر آقای سرزعیم را در کشور ساخت. گره اصلی مسیر اصلی رشد امروز ایران در گروی رفع تحریم‌ها، ارتباط اقتصادی مناسب با جهان، حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و باور به کارآفرینان ایرانی است. آزادی چه در نوع ارتباط و چه در نوع بهره‌گیری از دستگاه و تکنولوژی مورد استفاده، بخشی از اسباب مورد نیاز آن رشد است.