دنیای بورس: فاصله شاخص کل بورس تا مرز 600 هزار واحد به کمتر از 2750 واحد رسیده است. اما به نظر می‌رسد رشد نماگرهای بازار سهام، که تا جایی به عنوان دستاوردهای مدیریت اخیر سازمان بورس و به عنوان نشانه‌ای از شکوفایی این بازار تلقی می‌شدند، دیگر چنین معنایی را نمی‌دهند. واقعیت نیز آن است که رشد بی‌محابای قیمت‌ها دیگر چندان به واقعیت‌ها و شکوفایی اقتصاد مرتبط نمی‌شود و البته از وضعیت ملتهب آن و رشد افسارگسیخته نقدینگی خبر می‌دهد. این چنین است که ادامه صعودهای بورس، اگر چه مانع موقتی برای جریان شدید پول به سمت بازارهای ارز و سکه ایجاد کرده، آن چنان هم مدال افتخاری بر گردن کسی نیست و حتی از برخی نظرگاه‌ها به چشم یک ریسک دیده می‌شود. ریسک آن که در صورت ریزش بازار، آشفتگی سهامداران تازه‌وارد چگونه آرام می‌گیرد و چگونه می‌توان خسارت‌های وارده را جبران کرد؟ پاسخ به این سوال‌ها اگر چه در جایگاه خود می‌تواند بسیار بااهمیت باشد اما احتمالا برای سهامدار خرد و در مقطع فعلی چندان ارزش کنکاش ندارد. آن‌چه لزوم پرداختن به چنین دغدغه‌هایی را ایجاب می‌کند آن است که دغدغه سیاست‌گذاران خرد و درشت، سهامداران بازار را به چالش‌های غیرمنتظره و بعضا غیرقابل هضم می‌کشاند.
ناظر به پیشروی در بیراهه ادامه می‌دهد
بعد از آخرین روز معاملاتی هفته گذشته، سلسله دستورالعمل‌های جدیدی در رابطه با دادوستدهای سهام منتشر شد. این ابلاغیه‌ها که عموما به دامنه‌های نوسان، حجم‌های مبنا و شفاف‌سازی‌ها مرتبط می‌شد عملا به تصمیم ناظر برای هدایت قیمت‌ها اشاره دارد. موضوعی که پیش از این نیز در بیانیه سازمان به آن اشاره شده بود؛ هنگامی که پس از لغو دستورالعمل محدودسازی دامنه نوسان قیمتی، به صورت یک هشدار به اطلاع عموم رسانده شد. این که آیا وظیفه یک نهاد ناظر چنین مواردی است یا خیر، در چارچوب مسائل کلان‌تری می‌گنجد که در بالا به آن اشاره شد. با این حال آن چه واضح است آن است که این دستورالعمل‌ها تا این جای کار نهایتا به دست‌اندازهایی در جریان معاملات سهام تبدیل شده، اما نتوانسته‌اند جریان کلی معاملات را تغییر دهند. این بار بحث حتی جنبه‌های دیگری نیز پیدا می‌کند. گمانه‌های بسیاری در رابطه با لغو مجدد دستورالعمل‌های اخیر مطرح شده و احتمالا برای حصول نتیجه قطعی باید در انتظار جلسه بعدازظهر شورای عالی بورس بود.
مساله آن‌جاست که ریشه بسیاری از هیجانات، نارسایی‌ها و نابالغی این بازار، محدودیتی به نام دامنه نوسان است و ناظر که حاضر به دست کشیدن از نقش زمامدار بازار نیست، روز به روز در تلاش برای کنترل هیجانات آن به محدودیت‌های بیشتر و خارق‌العاده دیگری فکر می‌کند. محدودیت‌هایی آن قدر پیچیده که شاید حتی هسته خسته معاملات توان پذیرش این همه شروط را نداشته باشد. به هر صورت به نظر می‌رسد تصمیمات اخیر مدیریت سازمان، اعضای شورای عالی بورس را نیز کاملا غافلگیر کرده است و امید است که این ناهمخوانی‌ها در جهت رفع موانع بازار برطرف شوند.
تعطیلی یک روزه بازار جهانی و تعویق واکنش‌ها
بازار جهانی روز جمعه را با عنوان «جمعه نیک» تعطیل بود و به همین دلیل یک واکنش به اتفاقات روز جمعه بدهکار است. روز جمعه کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت برای کاهش 10 میلیون بشکه‌ای تولید طی دو ماه آتی به توافق رسیدند و این موضوع می‌تواند نگرانی از مازاد عرضه نفت را تا حدودی تلطیف کند. با این وجود باز هم باید تاکید کرد که بازار کامودیتی‌ها همچنان به آمار کرونا و نشانه‌ها از میزان کنترل این بیماری نظر دارد.
به نظر می‌رسد اقتصاد جهانی تا رکود در سال 2020 فاصله‌ای ندارد و در این بین آن چه می‌تواند ورق وضعیت را برگرداند کنترل بیماری است. طی روزهای میانی هفته گذشته امیدواری به روند نزولی تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در اروپا و آمریکا توانست بازار را به مدار مثبت برساند. با این وجود آمار روزهای پایانی هفته نشان داد این نتیجه‌گیری هنوز بر واقعیت منطبق نیست و بازار در مسیر صعودی با درنگ همراه شد.
نکته قابل‌توجه آن که سهام کالایی بورس تهران از لحاظ میزان رشد قیمت سهام، به هیچ عنوان قابل قیاس با سهام کوچکتر بازار نیستند. در این میان اگر واقعه‌ای شگفت در بازار جهانی رخ دهد بهانه‌های بورس تهران برای مرزشکنی‌های قابل‌توجه می‌تواند بیشتر شود.
عرضه اولیه‌های بزرگ؛ امواج نامتوازن نقدینگی
عرضه اولیه سهام شرکت‌های بزرگ دولتی، همواره به عنوان راه‌حلی برای جذب نقدینگی سرگردان قابل‌تقدیر بوده است. اما سهامداران خرد باید در نظر داشته باشند که بورس تهران در حال از سر گذراندن تجربه‌ای جدید است. سهامی که در روزهای اخیر عرضه شده‌اند و یا انتظار عرضه اولیه آن‌ها می‌رود می‌توان مقادیر چشمگیر نقدینگی را به سمت خود جذب کنند و این موضوع می‌تواند به ایجاد فشار بر سایر نمادهای بازار منجر شود.
حجم پولی که این عرضه‌های اولیه جذب می‌کنند به علاوه نقدینگی که در روزهای بعد در صف خرید این نمادها قرار می‌گیرد ارقام کاملا قابل‌توجهی است و می‌تواند از ارزش معاملات روزانه سهام نیز فراتر رود. این بدان معناست که رصد میزان پول‌های ورودی به بازار سهام (از بیرون از این بازار) بیش از هر موقع دیگری در تعیین مسیر بازار اهمیت خواهد داشت. بنابراین بار دیگر به معامله‌گران خرد توصیه می‌شود به جزئیات معاملات روزانه توجه داشته باشند و آن را نادیده نگیرند.