دنیای بورس: روز گذشته بازار سهام در حالی به کار خود پایان داد که ارزش صف‌های فروش بیشتر از ارزش معاملات خرد بود. قفل شدن بسیاری از سهم‌ها در صف‌های فروش و عدم رغبت سرمایه‌گذاران به خرید در فضای منفی شکل گرفته تحت تاثیر عوامل مختلفی مختلفی بود که ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک را به طور همزمان بالا می‌برد. اما معاملات امروز بازار سهام با حضور پررنگ‌تر خریداران با رشد ارزش معاملات خرد اندکی از فضای ترس دور شد. ارزش معاملات خرد بورس تهران در روز جاری به رقم 3564 میلیارد تومان رسید که هزار میلیارد تومان (حدودا 40 درصد) بیش از ارزش معاملات خرد روز گذشته بود. در کل بازار سهام نیز ارزش معاملات خرد به محدوده 5200 میلیارد تومان رسید که نشان می‌دهد معاملات فرابورس و بازار پایه هنوز درگیر نقدشوندگی پایین‌تر است و فاصله این متغیر با متوسط ماه‌های گذشته از قدم‌های تردید آمیز فعالان بورسی در سمت تقاضا حکایت می‌کند.
در جریان داد و ستدهای روز گذشت در بورس تهران، از 313 نماد فعال بورسی، 51 نماد قیمت پایانی مثبت و 261 نماد قیمت پایانی منفی داشتند. تشکیل صف خرید 504 میلیارد تومانی در دو نماد «قرن» و «تملت» را اگر از مجموع 24 نماد با صف خرید 704 میلیارد تومانی کم کنیم، خبر از عدم اشتیاق بورس‌بازان به حضور در صف‌های خرید می‌دهد. در سمت مقابل اما 192 نماد بورسی (بیش از 60 درصد از نمادهای فعال بورسی) صف فروش را تجربه کردند. که مجموع ارزش 1390 میلیارد تومانی آن نشان می‌دهد همان هزار میلیارد تومانی که از ارزش صف‌های فروش نسبت به روز گذشته کاسته شده، به ارزش معاملات خرد بورس اضافه شده‌است. اما نمی‌توان این روند را به روزهای آتی تعمیم داد و باید منتظر تعیین تکلیف برخی از نااطمینانی‌ها خداقل در کوتاه‌مدت بمانیم.
ریسک‌های همزمان عامل آشفتگی بازار
مهمترین عوامل موثر بر شکل‌گیری روند پرعرضه بدون حضور تقاضای موثر در بازار سهام روز دوشنبه، تداوم سقوط بازارهای جهانی با محور نفت، بروز برخی ریسک‌های جانبی نظیر دستورالعمل‌های آنی و نزدیک شدن به پایان سال و تسویه حساب‌های اعتباری بود. تفکیک میزان تاثیرگذاری هر کدام از این موارد با اضافه شدن موضوع تراکم عرضه اولیه‌های پایان سال اندکی دشوار است اما به طور خاص می‌توان موضوع ترس فراگیر بازارهای مالی در سرتاسر دنیا ناشی از شیوع بیماری کرونا و احتمال طولانی‌تر شدن زمان درگیری جهان با این موضوع و کاهش چشم‌انداز رشد اقتصاد جهانی را مهمترین عامل واکنش سریع بورس تهران درنظر گرفت. از سویی بسیاری از فعالان بازار سهام پدیدار شدن برخی نشانه‌ها از سوی مسئولین در خصوص اعمال محدودیت‌های معاملاتی نظیر کاهش دامنه نوسان برای کنترل رشدهای هیجانی عمومی و احتمال وضع قوانین سفت و سخت برای ورود پول‌های جدید را سیگنال کنترلی بازار سهام می‌دانند که باعث بروز برخی نااطمینانی‌ها در بستر بورس خواهد شد. در همین راستا قرار است بعداز ظهر امروز شورای عالی بورس نشستی در خصوص بازار سهام داشته باشند که نامعلوم بودن دستورجلسه این نشست و گمانه‌زنی‌ها در مورد نتایج آن باعث حفظ جانب احتیاط در میان سرمایه‌گذاران شده‌است.
همزمان شدن موارد یاد شده با موضوع تسویه حساب اعتباری کارگزاری‌ها که از قضا طی ماه‌های پررونق بورس نقش اساسی در ایجاد شور معاملاتی ایفا کرده بود، فشار فروش‌ها را بیش از پیش کرد و فضای ترس حاکم را گسترش داد. امری که باعث شد تا تفکیک سهم‌های متاثر و غیرمتاثر از متغیرهای مربوطه اندکی دشوار شود و سرمایه‌گذاران عمدتا در سود را به عرضه سهام تا آرام‌تر شدن اوضاع رهنمون سازد. اما معاملات امروز نشان داد که علیرغم حفظ سایه سنگین برخی از ریسک‌های یاد شده، تا حدودی این آشفتگی‌ها کم شده است و فعالان بازار قدرت تصمیم‌گیری و تفکیک‌پذیری بیشتری از خود نشان دادند. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اصلاح سریع قیمت‌ها نیز در مجاب شدن سمت تقاضا به حضور فعال‌تر نیز نقش مهمی داشت. اما برای تداوم حضور خریداران بازار سهام نیازمند برقراری آرامش ذهنی و دریافت سیگنال‌های التیام‌بخش از بازارهای جهانی‌ست.
گرد و خاک فرو نشست؟
ریزش دسته‌جمعی قیمت‌ها و تشکیل صف‌های فروش در 75 درصد از سهم‌های بازار طی روز گذشته تداعی کننده نوعی رفتار دسته‌جمعی بود. رفتاری که با توجه به ریسک‌های موجود و هیجان حاکم بر معاملات سرمایه‌گذاران تازه‌وارد، دور از ذهن نبود. اما با شروع داد و ستدهای روز جاری در حالی که هنوز سمت عرضه برتری محسوسی به سمت تقاضا داشت، مسیر قیمت برخی از سهام و صنایع دورتر از آشفتگی بازارهای جهانی از هجمه‌های فروش فاصله گرفت. قیمت سهام در برخی از شرکت‌های تولیدی، خدماتی و مالی که مرز مشترک کمتری با تحولات بازارهای جهانی دارند، تا حد قابل قبولی کنترل شد و ثبت قیمت‌های پایانی مثبت از برتری نهایی تقاضا سخن می‌گفت. به طور خاص در برخی از نمادهای غذایی، خودرویی و بانکی شاهد عقب‌نشینی عرضه بودیم. هرچند سهام شرکت‌هایی که طی ماه‌های اخیر رشدهای قیمتی بی‌محابایی را پشت سر گذاشته‌اند، با بروز ریسک‌های سیستماتیک و احتمال کنترل بازار، هنوز با فشار فروش زیادی همراه هستند و جسارت خریداران به عنوان مولفه اصلی تعیین روند آنها به طرز محسوسی کاهش یافته است.