به گزارش «دنیای بورس» به نقل از دنیای اقتصاد، هفته گذشته خبر از قصد سازمان بورس در طراحی شاخصی برای بازارپایه داده شد. این شاخص معیاری برای بررسی وضعیت کلی بازارپایه در دسترس فعالان قرار خواهد داد. گفته شده که محاسبه شاخص به عهده فرابورس قرار داده شده و به‌زودی ارائه می‌شود. در گزارش پیش‌رو به برخی از رویدادهای یک هفته گذشته «بازار پایه فرابورس» پرداخته می‌شود تا کمکی هر چند اندک به علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران در این بازار پرریسک باشد.
«بازگشایی» یا «گشایش اولیه» نمادها در بازارپایه در چند ماه اخیر مشکلات فراوانی را پیش روی سهامداران و حتی مدیران و کارشناسان فرابورس قرار داده است. ظاهرا در بخشی از قوانین جدید بازارپایه که از دید ما پنهان است اما ناظران فرابورس به آن دسترسی داشته و براساس آن اعمال قانون می‌کنند، بازگشایی نمادهای بازارپایه پس از رویدادهایی مانند برگزاری مجمع سالانه یا اظهارنظر مردود حسابرس نسبت به‌صورت‌های مالی، گرچه طبق قانون مکتوب بدون محدودیت نوسان است اما اجازه رشدی بیش از حدود ۳۰ درصد را ندارد.
بر این اساس در صورتی‌که دو بار کشف قیمت بالاتر از این محدوده نامرئی انجام شود، هر دو بار معاملات باطل شده و کار با محدودیت دامنه نوسان ادامه می‌یابد. این کار سبب می‌شود که پس از آن نماد چند روز در صف خرید سنگین قرار گیرد و خریداران به شدت در تکاپوی فرستادن سفارش‌های خرید در اولین لحظه به سامانه معاملات باشند.
این تصور به‌صورت پررنگ بین افراد وجود دارد که دستور(خرید)هایی که از سوی کاربران آنلاین به سامانه معاملات ارسال می‌شود نسبت به سفارش‌هایی که از «ایستگاه‌های معاملاتی» (استیشن) کارگزاری به سامانه می‌رسد کندتر است که در این‌صورت برخی از مقربین کارگزاری‌ها موفق به خرید شده و از یک سود بی‌دردسر در روزهای آینده برخوردار می‌شوند. این باور هم ایجاد شده که عده‌ای با دانستن برخی از ویژگی‌های سیستم معاملاتی و به‌کاربردن ترفندهایی می‌توانند دستورات خود را در اولین اولویت‌ها در صف خرید بچینند که البته اثبات این موضوع به سادگی امکان‌پذیر نیست.
وضعیت کسانی را هم باید در نظر داشت که به‌خاطر نیاز ضروری مجبور به فروش سهامی می‌شوند که می‌دانند اگر چند روز یا چند هفته دیگر بفروشند، سود بیشتری عایدشان می‌شود.
وضعیت ناگوارتر از همه مربوط به کسانی است که در هنگام کشف قیمت، سهام خود را فروخته و با پول آن سهام دیگری خریده‌اند و از همان روز یا روز بعد باید متحمل تماس‌های کارگزاری برای تامین وجه شوند زیرا پس از ابطال معامله فروش، به‌خاطر خریدی که داشته‌اند، به کارگزاری بدهکارند. البته این‌گونه دخالت‌های ناظر محدود به بازارپایه نبوده و در تابلوهای اصلی بورس و فرابورس هم شاهد چنین موارد معدودی بوده‌ایم که سود بی‌دردسر و عدم‌النفع قابل‌توجهی را در دو سمت برای فعالان بازار رقم زده است.
در یک‌هفته گذشته در مورد چند نماد شاهد اعمال دامنه نوسان نامرئی بودیم. یکی از این نمادها مربوط به شرکت «ایرانیت» (سایرا) بود. ایرانیت مانند چند شرکت دیگر تولید‌کننده ورق‌های سیمانی (ساذری، سفارود، سفاسی، سپرمی و...) با مصوبه ممنوعیت ورود و استفاده از آزبست در اواخر دهه ۸۰ به تدریج به سمت توقف تولید و تعطیلی دو کارخانه‌اش در تهران (شهرری) و اصفهان پیش رفت.
مشکلات سایرا در چند سال اخیر آن‌قدرحاد شده بود که حتی قادر به حسابرسی صورت‌های مالی و برگزاری مجامع سالانه دو، سه سال اخیر نشده بود. اینک مدتی است که هیات‌مدیره سایرا درحال سروسامان دادن به اوضاع شرکت از جمله تعیین تکلیف بدهی‌ها به سازمان‌های دولتی مانند سازمان امور مالیاتی و تامین اجتماعی است.
مجمع سالانه منتهی به ۳۱/ ۶/ ۹۷ ایرانیت قرار است در روز چهاردهم بهمن‌ماه برگزار شود تا با تایید صورت‌های مالی، زیان حدود ۱۰۰ تومانی به‌ازای هر سهم را به زیان‌های قبلی خود اضافه کند. در همین اثنا صورت‌های مالی حسابرسی نشده منتهی به ۳۱/ ۶/ ۹۸ چهارشنبه گذشته روی کدال قرار گرفت که براساس آن زیان انباشته شرکت بیش از ۱۶۰۰ تومان است، با وجودی‌که در این دوره با فروش یکی از دارایی‌ها یعنی دفتر مرکزی شرکت در تهران، سود ۲۲ تومانی برای هر سهم داشته است.
نکته جالب درباره این سود ۲۲ تومانی آن است که شرکت مجبور شد روز یکشنبه طی یک شفاف‌سازی اعلام کند که سود قابل تقسیمی وجود ندارد تا پاسخ هیجانات کاربران فضای مجازی را داده باشد که از لزوم پوشش زیان انباشته ۱۶۰۰ تومانی پیش از هر تقسیم سودی غافل شده و به خیال تقسیم سود در مجمع سالانه ۹۸ بودند. سرمایه سایرا کمتر از ۵ میلیارد تومان است و ارزش بازار آن درحال‌حاضر کمتر از ۷۰ میلیارد تومان و تقریبا درحدود زیان انباشته شرکت است. در شفاف‌سازی اخیر شرکت در پاسخ به فرابورس، فهرستی از املاک و مستغلات شرکت از جمله زمین ۲۰ هکتاری اصفهان که تلاش‌هایی برای تغییر کاربری آن به مسکونی صورت گرفته، زمین بیش از ۲۰ هکتاری تهران که اوقافی بوده و به همین دلیل مانور شرکت روی آن کم خواهد بود، سه هزار متر زمین در رشت و نهایتا زمین چهار هزار متری ساری که درحال فروش رفتن است.
البته تمام این زمین‌ها در رهن بانک‌هایی است که احتمالا ایرانیت به آنها بدهکار است. سه واحد آپارتمان در تهران هم به این فهرست اضافه شده است که ظاهرا در رهن نبوده و قابل فروش هستند. سرمایه‌گذارانی که در قیمت‌های هزار و خرده‌ای می‌خواهند این سهم را خریداری کنند باید حتما نیم‌نگاهی به‌صورت‌های مالی انداخته و بدهی‌های شرکت را محاسبه و در مقابل ارزش دارایی‌های شرکت که اینک شفاف شده بگذارند و آنگاه تصمیم به خرید بگیرند. پس از خرید نیز باید صبر زیادی داشته باشند تا شرکت بتواند دارایی‌های قابل توجه خود را تعیین تکلیف کند.
واقعیت آن است که برخی از فعالان بازار که این سهم را طی چند سال، از قیمت‌های زیر ۱۰۰ تومان خردخرد خریداری کرده بودند در قیمت‌های بالای هزار تومان از آن خارج شدند و برای خریداران جدید صمیمانه آرزوی سود کردند. گرچه با این حجم از ورود نقدینگی به بازار نمی‌توان مطمئن بود که این افراد نیز در وقت مناسبی از سهم خارج شده باشند! در نامه مدیریت همچنین گفته شده که هیات‌مدیره قصد دارد برای ادامه کار شرکت، از برند «ایرانیت» استفاده کرده و (احتمالا) با شرکت‌های خارجی وارد همکاری شود.
پیش از این هیات‌مدیره ایرانیت قصد داشت یکی از چند گزینه برای تولید را اجرایی کند که ظاهرا منصرف شده است. سهامدار عمده سایرا شرکت بورسی «تولیدی مهرام» (غمهرا) است که چند سال قبل ظاهرا پیگیر فروش سهم خود بود که البته موفق نشد. پس از اعمال نظر ناظر در بازگشایی با محدودیت نوسان، تابلوی سایرا شاهد صف خرید میلیونی بود تا شاید چند وقت دیگر به همان قیمت مدنظر معامله‌گران برای کشف قیمت برسد. البته از نگاهی دیگر با عطش شگفت‌انگیز خریداران این روزها، صف‌های خرید میلیونی در نمادهای بازارپایه به امری معمولی تبدیل شده است.
نماد «کارخانجات صنعتی آزمایش» هم با گذشت بیش از یک‌ماه از بسته بودن به‌خاطر برگزاری مجمع، دوبار در قیمت ۲ هزارتومان کشف قیمت و روز اول (چهارشنبه) بیش از ۲/ ۱ میلیون سهم (به ارزش بیش از ۴/ ۲ میلیارد تومان) و روز دوم (شنبه) بیش از ۱/ ۲ میلیون سهم (به ارزش بیش از ۳/ ۴ میلیارد تومان) معامله شد اما ناظر تایید نکرد. البته نماد مربوط به آزمایش و چند نماد انگشت‌شمار دیگر از نمادهایی هستند که گفته می‌شود با توجه به رویدادهای دهه ۸۰ پیرامون آنها، هنوز هم حساسیت‌هایی درحول‌و‌حوش آنها در سازمان وجود دارد.
یکی از فعالان بازار به شوخی می‌گوید: «این نمادها به همراه برخی از افراد حقیقی پرحاشیه بازار، به‌صورت «افته» (Case Study) در آموزش‌هایی که به کارکنان سازمان و شرکت‌های بورس و فرابورس داده می‌شود مورد بحث قرار می‌گیرند.» این موضوع از آنجا نشات می‌گیرد که در برخی از مجامع بورسی با صحبت‌هایی که با نماینده(گان) سازمان در حاشیه جلسه می‌شود آشنایی خوبی با این نمادها و افراد پرحاشیه دارند و برخی از صحبت‌هایشان به‌گونه‌ای است که گویی آن سال‌ها را به‌خاطر دارند، درحالی‌که با توجه به سن و سالشان در آن موقع نهایتا نوجوان بوده‌اند.
آزمایش نیز روزهای بعد شاهد صف‌های خرید چند ده میلیونی بود و سهامداران باید منتظر باشند که با فرض تداوم شرایط فعلی بازار، تا پایان بهمن قیمت موردنظرشان در گشایش را روی تابلو ببینند.
«بازرسی مهندسی و صنعتی ایران» (خبازرس) یکی دیگر از نمادهایی بود که پس از مجمع سالانه نتوانست در قیمت دلخواه که متضمن رشد ۵۰درصدی بود بازگشایی شود و ناگزیر به نوسان محدود ۲ درصدی بسنده کرد و البته صف خرید چند میلیونی را به خود دید. خبازرس زیان ۸۸ ریالی را برای هر سهم در دوره منتهی به ۳۱/ ۶/ ۹۸ مورد تایید قرار داد که پیش از این اشاره شد ناشی از گرفتن ذخایری بابت طلب‌های وصول نشده از مشتریان بود.