به گزارش«دنیای بورس»، یکی از مواردی که به دفعات در بازار سهام کشورمان مشاهده شده و حتی مختص ایران نیست و در بازارهای بین‌المللی نیز بارها رصد شده است اثر جو عمومی بازار بر تصمیمات و نظرات معامله‌گران است.
به این ترتیب هر زمان که بازار مثبت است اگر از معامله‌گران سهام یا هر بازار مالی دیگر درباره معاملات هفته‌های آتی نظرسنجی شود اکثریت بر ادامه روند صعود رای می‌دهند و هر زمان که بازار منفی است اکثریت بر ادامه نزول.
جو عمومی تقریبا همه معامله‌گران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و کمتر کسی توان غلبه بر جو عمومی حاکم بر معاملات را دارد. اما برای معامله‌گرانی که قصد ماندگاری در سهام و کسب سودهای دائمی به جای رویای پولدار شدن یک شبه را دارند یک توصیه مهم داریم.
اگر سهام‌دار هر سهمی هستید و سهام مسیر صعودی پرشتاب را در پیش گرفته است معامله‌گر عادی در شوق سودهای مداوم تمرکز خود را بر اخبار مثبت گذاشته و اخبار منفی را به صورت کلی نادیده می‌گیرد. این در حالی است که یک معامله‌گر حرفه‌ای در زمان صعود پرشتاب سهام باید نیم‌نگاهی به اخبار مثبت و بر اخبار منفی متمرکز شود. در این شرایط است که میتواند زمان مناسب خروج را تشخیص دهد و در عین حال بیشترین سود را کسب کند. البته تاکید می‌شود که همچنان باید نیم‌نگاهی به دلایل خرید سهام و همچنین اخبار مثبت پیرامون سهم داشته باشد تا بیشترین سود را کسب کند. باید تاکید داشت جز در شرایط بی‌ثباتی کامل اقتصادی سهام تا ابد صعود نمی‌کند.
رصد ریسک‌ها به خصوص پس از رالی‌های پرشتاب اخیر سهام از اهمیت بیشتری برخوردار است. «دنیای بورس» بر همین اساس نظر کارشناسان مختلف از ریسکهای پیش روی سهام پس از صعود پرشتاب اخیر را جویا شده است. لازم نیست این ریسک‌ها به واقعیت محقق شوند یا اینکه منظور پایان صعود سهام نیست بلکه هدف تنها تلاش برای ارتقا سطح معامله‌گران در بازار سهام است.
در این خصوص توصیه می‌شود یادداشت‌های اخیر کارشناسان سهام را درباره ریسکهای کنونی بازار سهام کدامند را مطالعه کنید تا اگر ریسکی را در معادلات خود نادیده گرفته‌اید بار دیگر مرور کنید...
- یادداشت اول| حسام حسینی، کارشناس بازار سرمایه
روند شکل گرفته در روزهای اخیر بازار سرمایه به نوعی عدم توجه فعالان به ریسکهای سیستماتیک و غیر سیستماتیک را نشان می‌دهد. ثبات قیمت‌های جهانی، رشد نسبی نرخ ارز، لایحه بودجه (جذاب برای شرکتها) و خوش‌بینی‌های سیاسی عملا سبب کنار گذاشتن انواع ریسک‌ها از بازار شده است و این روزها کمتر کسی از آثار منفی تغییر حامل‌های انرژی یا وضع مالیات‌های جدید و یا ناآرامی منطقه‌ای صحبت می‌کند.
نکته جالب اینکه اغلب پیش‌بینی‌ها از آینده، تصویر یک فضای تورمی (که خود ناشی از بدبینی به رخدادهای آتی کشور است) را نشان می‌دهد که در این فضا سود شرکتها افزایشی و در نتیجه انتظارات بازار به سمت اهداف بالاتر قیمتی در سهام در حال انعکاس است. اما نادیده گرفتن ریسکهای سیستماتیک در فضای خوش‌بینی سیاسی و از سویی انتظار تداوم تورم و کاهش‌های ممتد ارزش پول ملی به نوعی تناقض محسوب می‌شود.
در این فضای مسحورانه اغلب فعالان بازار به مواردی که احتمال می‌رود در صورت وقوع آنها، انتظارات مثبت به شکل قابل توجهی فروکش و حتی تبدیل به انتظارات منفی شود توجه نمی‌کنند که به صورت خلاصه عبارتند از:
1. کاهش و ثبات قابل توجه نرخ ارز در صورت گشایش سیاسی که به معنی عدم تغییر مبالغ فروش شرکتها توام با تحمیل هزینه‌هایی که معمولا به صورت تورم پایدار در دستمزد و سربار شرکتها نمایان می‌شود و نهایتا حاشیه سود شرکتها به سرعت کوچک می‌شود.
2. تغییر و تفاوت قابل توجه لایحه با قانون مصوب بودجه 99 و امکان تصمیمات ضربتی سران سه قوه
3. انتشار قابل توجه اوراق بدهی ناشی از کسری بودجه دولت و فشار بر نرخ بهره که میتواند به عنوان بازار رقیب سبب کاهش جذابیت سهام شود.
4. حرکت برخی نسبت‌های کلیدی بازار ( P/S, P/E , MC/GDP, MC/M2 و...) به سمت اعدادی که نمایانگر سقف‌های تاریخی است و پس از آن شرایط به سمت اصلاح این نسبت ها پیش می‌رود.
- یادداشت دوم|محسن احمدی، تحلیلگر بازار سهام
در حال حاضر مهمترین فاکتورهای تعیین‌کننده روند بازار سهام مولفه‌های اقتصادی و بنیادی بوده و سیگنال‌های روانی و سیاسی نیز میتواند سبب ایجاد برخی نوسانات در این بازار شود.
در خصوص متغیرهای اقتصادی، دو موضوع روند قیمت‌ها در بازار جهانی و نرخ دلار از اهمیت بالاتری برخوردارند. در حال حاضر فلزات در بازار جهانی تا حدودی به کف‌های قیمتی خود نزدیک شده‌اند و بعید به نظر می‌رسد کاهشی بیش از این را تجربه کنند. در عین حال اخبار شنیده شده از آخرین وضعیت توافق تجاری میان دو قدرت بزرگ اقتصادی آمریکا و چین نیز به بهبود پیش‌بینی‌ها از بازار جهانی انجامیده است. در خصوص دلار نیز نه تمایلی از سوی دولت برای کاهش نرخ‌ها دیده می‌شود و نه وضعیت اقتصادی کشور چنین سیگنالی به بازارها مخابره می‌کند.
علاوه بر تمامی این موارد به نظر می‌رسد شرکتها نیز خود را با شرایط تحریمی وفق داده‌اند و موضوع جدیدی برای تحت‌الشعاع قرار دادن وضعیت تولید و فروش بنگاه‌های اقتصادی به واسطه تحریم‌های بین‌المللی وجود ندارد. به این ترتیب سهام بنیادی بازار با ریسک چندانی در ادامه مسیر خود مواجه نیستند.
اما در خصوص بنگاه‌های کوچک و متوسط بورسی شرایط به شکل دیگری است. تداوم رکود اقتصادی در کشور و در نتیجه آن کاهش تولید و فروش یکی از ریسک‌هایی است که شرکت‌های کوچک بازار سهام را تهدید می‌کند. در این خصوص می‌توان به سیمانی‌ها اشاره کرد که از هزینه حمل‌و نقل گرفته تا کاهش ساخت و ساز و وضعیت بودجه عمرانی تحت فشار قرار گرفته‌اند.
یکی از مهمترین ریسکهای بازار سهام اما خطر ریزش قیمت سهام بسیاری از شرکت‌های کوچک بازار به واسطه فاصله گرفتن قیمت سهام مذکور از ارزش ذاتی‌شان است. موضوعی که با مقایسه دو نماگر اصلی بازار یعنی شاخص کل و شاخص هم‌وزن به وضوح مشاهده می‌شود.
یکی دیگر از موضوعاتی که در سال جاری به رونق گرفتن معاملات شرکت‌های کوچک بازار انجامید، موضوع افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی بود که به سبب زیان قابل توجه در معرض انحلال قرار گرفته‌اند. در این شرایط هر گونه تغییر در برنامه شرکت‌های مذکور میتواند ریسک مهمی برای این شرکتها و در نهایت بازار سهام باشد.
در حوزه سیاسی نیز از آنجایی که خوش‌بینی چندانی به مسائل مختلف همچون توافق زودهنگام، تصویب FATF و همچنین تغییر رویکرد اروپا و آمریکا در خصوص ایران وجود ندارد، در نتیجه ریسکی نیز از این جانب بورس تهران را تهدید نخواهد کرد.
از این رو به نظر می‌رسد مهمترین ریسک فعلی بازار سهام افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و فاصله گرفتن از ارزش ذاتی در بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط بورس تهران است که اصلاح قیمت‌ها را محتمل کرده است.
- یادداشت سوم| پشوتن مشهوری نژاد، کارشناس بازار سرمایه
متاسفانه در برهه‌ای به سر می‌بریم که انواع و اقسام ریسک‌ها و تهدیدهای داخلی و خارجی بر سیاست و اقتصاد کشور سایه انداخته‌اند. مسلما بازار سهام نیز، به عنوان دماسنج اقتصاد کشور از این شرایط مستثنی نیست. ولی با وجود این، هنگامی که بازار سهام را با سایر عرصه‌ها مانند خرید دلار، طلا، مسکن و یا حتی نگهداری پول نقد در بانک، مقایسه می‌کنیم بی‌تردید خریداری سهام کم‌ریسک‌ترین گزینه در میان سایرین است.
درحال حاضر حقیقتا ریسک خاصی بر بورس حاکم نیست و تعداد و تنوع انواع فرصت‌های موجود در این بازار بسیار بیشتر و پررنگ‌تر از ریسک‌ها و تهدیدها هستند. با این وجود اگر بخواهم بزرگترین ریسک فعلی بازار سهام را نام ببرم، بی‌تردید هجوم توده افراد غیرحرفه‌ای هستند که طی سال‌های اخیر به بازار سرمایه وارد شده‌اند، بدون آنکه آموزش‌های لازم را در این خصوص پشت‌سر گذاشته باشند. این پدیده در کنار تاثیر روزافزون شبکه‌های اجتماعی، موجب شده بخش بزرگی از نقدینگی بازار در دست افرادی قرار بگیرد که تصمیم‌های خود را به صورت کاملا غیرحرفه‌ای و غیرتخصصی و صرفا بر مبنای شایعات و شنیده‌های عمدتا غیرموثق در شبکه‌های اجتماعی اتخاذ می‌کنند. این امر نه تنها به خود این افراد لطمه می‌زند بلکه موجب تقویت رفتارهای غیرعلمی و هیجانی در کلیت بازار می‌شود.
- یادداشت چهارم| علی اسلامی، تحلیلگر بازار سهام
بازار سرمایه به صورت کلی با مجموعه‌ای از ریسکهای سیستماتیک و غیرسیستماتیک مواجه است. این روزها نیز مجموعه‌ای از طبقه‌های مختلف ریسک‌ها بر بازار سهام سایه افکنده است.
ریسک اصلی موجود در بازار در شرایط فعلی به رشد قابل وجه شاخص کل هم‌وزن در مقایسه با شاخص کل بازار برمی‌گردد. موضوعی که نشان می‌دهد شرکت‌هایی که سهم کمتری از ارزش کل بازار سهام را در اختیار دارند در مقایسه با شرکت‌های بزرگ، رشد به مراتب بیشتری را تجربه کرده‌اند.
این مهم باعث شده تا در خصوص برخی از شرکت‌های کوچک و متوسط بازار، شائبه اختلاف معنادار ارزش ذاتی آنها با ارزش معاملاتی‌شان ایجاد شود که با تداوم این فرآیند ممکن است شائبه ایجاد حباب در خصوص این سهام پررنگ‌تر شود. با توجه به اینکه سهامداران شرکت‌های مذکور را عمدتا سهامداران خرد و ناآشنا تشکیل می‌دهند، به سبب افزایش فشار روانی (با تقویت شائبه حبابی شدن قیمت‌ها)، احتمال هجوم قابل توجه سرمایه‌گذاران برای خروج از بازار وجود دارد که میتواند کلیت بازار را تحت تاثیر قرار دهد. اصلی‌ترین ابهام فعلی بازار نیز به همین موضوع مربوط است.
با این حال در هفته‌های اخیر شاهد کاهش حجم جریان ورودی نقدینگی به شرکت‌های کوچکتر و در مقابل افزایش دادوستدها در میان شرکت‌های با ارزش بالاتر هستیم. شرایطی که سبب رشد محسوس شاخص کل در یک هفته گذشته شده است. این موضوع باعث می‌شود تا حدودی از ترس و واهمه ریسک ناشی از رشد قیمتی شرکت‌های متاثر بر شاخص هم‌وزن کاسته شود.
در عین حال کماکان ریسک مفروضات پیش‌بینی شده در بودجه بر بازار سایه افکنده است. حجم قابل توجه اوراق بدهی که مقرر شده در سال آینده منتشر شود در کنار اوراق باقیمانده تا پایان سال جاری، میتواند سبب افزایش جریان خروجی سرمایه برای تامین مالی خرید اوراق بدهی شود. فشار تحمیلی از جانب این موضوع در صورت تداوم رشد هیجانی سهام میتواند تشدید شود.
علاوه بر این ابهاماتی در خصوص تامین مالی کسری احتمالی در بودجه سایر آتی وجود دارد که در این خصوص مفروضاتی همچون انتشار اورق بدهی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی، تغییر نحوه محاسبه بهره مالکانه و همچنین سرفصل‌های مالیاتی وجود دارد که میتواند عامل فشار بر بازار سهام بوده و به افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در سهام و در نتیجه عدم اطمینان بیانجامد
- یادداشت پنجم| سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سهام
طی هفته‌های اخیر افزایش انتظارات تورمی منجر به ورود نقدینگی قابل توجهی به بازار سهام شده است. دلیل اصلی تحریک نقدینگی برای ورود به گردونه معاملات سهام به عدم جذابیت بازارهای موازی بازمی‌گردد. این فاکتور مهم در کنار کاهش نگرانی‌های مربوط به بودجه سال آتی بر جذابیت‌های بورس تهران افزوده است.
در این میان نکته‌ای که در بودجه 99 خودنمایی می‌کنند تامین بخش مهمی از منابع درآمدی دولت با انتشار اوراق بدهی است که خود باعث تورمی شدن اقتصاد می‌شود. با افزایش تورم و به دنبال آن افزایش سود شرکت‌های سهامی، رونق بازار سهام امری طبیعی است. در حال حاضر نیز یکی از نکات مثبت معاملات سهام نقش قابل توجه سهامداران حقیقی و توجه معامله‌گران به تمامی گروه‌های بورسی است که پیش از این کم‌سابقه بوده است.
علاوه بر این در حال حاضر همچنان P/E بازار سهام به ویژه در سهام گروه‌های بزرگ و کالایی با نسبت تاریخی آن که حدود 11 مرتبه بوده است، فاصله دارد که خود امری مطلوب برای بازار سهام قلمداد می‌شود.
با نزدیک شدن به زمان تبلیغات انتخابات مجلس نیز همواره شاهد ورود نقدینگی سیالی به بازار سهام هستیم که با انگیزه تامین نقدینگی مورد نیاز برای انتخابات وارد بورس می‌شوند.
در مجموع با توجه به سیاست‌های فعلی دولت و احتمال بالای تداوم روند تورمی، شرایط مطلوبی برای بورس تهران انتظار می‌رود. تغییر هر یک از فاکتورهای مذکور اما به عنوان ریسکی برای بازار سهام شناسایی می‌شود.
در خصوص ریسکهای سیاسی نیز هر چند در مقاطع کوتاه زمانی میتواند بر بازار اثرگذار باشد اما در بلندمدت عامل تورم بوده و به نفع بازار سهام عمل می‌کند. در بازارهای موازی نیز در صورت تغییر نگرش دولت و افزایش نرخ سود بانکی برای جذب نقدینگی، احتمال دور شدن بازار سهام از فاز رونق وجود دارد.