واماندگی از کنترل نوسانات ارزی؟
مدت زمان زیادی از اواخر تابستان نمی‌گذرد که رئیس بانک مرکزی بر این موضوع تاکید داشت که بازار ارز مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاران نخواهد بود. وی در پی کاهش نرخ سود و به منظور کاهش تلاطم ارزی در مواجهه با ریسک‌های سیاسی به این موضوع اشاره داشت که بازار ارز به طور قطع مکانی جذاب برای سرمایه‌گذاری نخواهد بود و همچنان بازدهی سایر بازارها مانند سپرده‌های بانکی جذاب‌تر از بازار ارز است.
مقامات بانک مرکزی در آن زمان نیز به دنبال کنترل نوسانات ارزی و جلوگیری از شوک‌های سفته‌بازانه در بازار ارز بودند. این رفتار بانک مرکزی در سال‌های گذشته به دفعات قابل رصد بوده است. البته فارغ از نوسانات مقطعی بازارساز ارزی در کنترل نوسانات طی سال‌های اخیر و پس از تلاطم شدید نرخ ارز در ابتدای دهه جاری عملکرد موفقی داشته است. بر این اساس از طرفی نسبت به سیاست‌گذاران پیشین علاقه کمتری به سرکوب شدید نرخ دلار از خود نشان داده است.
طی ماه‌های اخیر مطابق با انتظار (در گزارش‌های پیشین «دنیای بورس» به آن اشاره شد)، نرخ دلار مسیر نسبتا منطقی (مطابق با انتظارات از رفتار بازارساز و روند عرضه و تقاضای سنتی بازار) در پیش گرفت. همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد احتمال اوج‌گیری نرخ دلار تا اواخر سال میلادی (اوایل دی) وجود دارد. در ادامه اما با این‌که انتظار برای کاهش نوسانات و کنترل نرخ وجود داشت ناآرامی‌های داخلی بار دیگر بازار ارز متلاطم ساخت. این جهش نرخ دلار را از مسیر انتظارات خارج کرد. در گزارش‌های روزانه «دنیای بورس» (گزارش‌های نیم‌روز) نیز به این موضوع اشاره شد که نباید انتظار کاهش نرخ را در معاملات هفته جاری داشت. از ابتدای هفته بار دیگر زمزمه‌های لغو برجام از سمت آمریکا فعالان بازار ارز را به تکاپو واداشته است.
دلار از ابتدای سال جاری روند نسبتا باثباتی را در پیش گرفته است. در سه ماه نخست سال با توجه به حاکمیت فضای سیاسی ناشی از انتخابات نرخ دلار زیر سطح 3800 تومان سرکوب شد. این روند تا اوایل مرداد نیز ادامه یافت. در ادامه وزنه فشار تا حدودی کم‌رنگ شد و دلار مسیر صعودی را در پیش گرفت. به این ترتیب دلار در اواخر تابستان به سطح 3900 تومان رسید. در مهر ریسک برجام با صحبت‌های غیرمنطقی ترامپ ملموس‌تر از قبل شد. در نتیجه افزایش تقاضای ارز را به دنبال داشت. اما مطابق با انتظارات این تلاطم تا حدودی فروکش کرد. در ادامه نیز با افزایش تقاضای فصلی دلار (پاییز) و در ادامه نیز اواخر سال میلادی باعث شد که دلار رشد آرامی را در پیش گرفت.
این روند تا اوایل دی ادامه یافت و در حالی‌که دلار سطوح قیمتی کمتر از 4200 را تجربه می‌کرد اما از ابتدای هفته گذشته ناگهان با شوک ارزی نرخ دلار جهش یافت. در معاملات روزانه نرخ دلار به 4430 تومان نیز رسیده بود. در معاملات امروز نیز نرخ دلار سطح قیمتی بیش از 4400 تومان را تجربه کرد (4410).
آخرین شوک ارزی؟
بر اساس اخبار منتشر شده ترامپ تا روز جمعه تصمیم خود در قبال تحریم‌های ایران را اعلام می‌کند. برخی از منابع خبری به احتمال وضع تحریم‌های جدید اشاره دارد. بازار گمانه‌زنی‌ها در این قبال بسیار داغ است و همین موضوع بهانه لازم را در اختیار معامله‌گران بازار ارز قرار می‌دهد. سناریو محتمل در روزهای آتی و در صورتی‌که آمریکا تصمیم خود را علنی کند تمدید طرح تعلیق تحریم‌های ایران و از طرفی اشاره به عدم پایبندی ایران به برجام است. این موضوع باعث می‌شود احتمالا بار دیگر وظیفه رسیدگی به برجام به کنگره سپرده شود تا به گفته مقامات آمریکایی اعضای کنگره متن برجام را آن‌گونه که مطابق با میل آن‌ها است تغییر دهند.
در صورتی‌که این سناریو به وقوع بپیوند احتمالا آخرین شوک ارزی سال 96 را شاهد هستیم. در این خصوص کنگره مهلت 60 روز برای رسیدگی به این موضوع را خواهد داشت که احتمالا اعلام تصمیم کنگره به سال 97 موکول خواهد شد. بر این اساس انتظار می‌رود از ابتدای هفته آینده و با اطمینان از کاهش هیجانات سیاسی بازار ارز به تدریج بازارسازان ارز نقش پررنگ‌تر را در این بازار ایفا کنند و در نتیجه دلار در مسیر نزولی قرار گیرد. البته این موضوع مورد سرزنش بسیاری از اقتصاددانان است که بر لزوم واقعی‌سازی نرخ دلار در داخل کشور تاکید دارند و نرخ دلار ارزان را سمی برای تولید داخلی عنوان می‌کنند. با این حال به نظر می‌رسد سیاست‌گذار کلان کشور بالا بودن نرخ دلار را بر نمی‌تابد و بر این اساس احتمال سرکوب نرخ دلار مطرح می‌شود. البته اگر سناریو دیگری در قبال برجام رخ دهد و هر یک از طرف‌های درگیر رفتار دیگری را در پیش بگیرند احتمالا اثرات آن بر فضای روانی فعالان اقتصادی موثر خواهد بود که در این خصوص نمی‌توان در شرایط کنونی اظهار نظر دقیقی داشت.
پنجشنبه متلاطم دلار
معاملات فردا در بازار ارز احتمالا با تب و تاب سیاسی بیشتری دنبال شود. در این شرایط گرچه بازارساز ارزی در لباس صرافی بانک‌ها دست به عرضه ارز بزنند اما در شرایطی که بازار التهاب سیاسی را تجربه می‌کند، اجرای سیاست‌ها مورد نظر در کاهش نرخ ارز چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. بر این اساس ممکن است در معاملات فردا نرخ دلار در مقاطع زمانی به سمت سقف‌های پیشین حرکت کند. البته پس از رشدهای اخیر بسیاری از کارشناسان بر این موضوع تاکید دارند که اثر هراس سیاسی تا حدود زیادی پیش‌خور شده است و نباید انتظار اثر دوباره ناشی از این موضوع را در بازار ارز داشت. بر این اساس روند نرخ دلار در معاملات جذاب به نظر می‌رسد. در این شرایط نوسانات قیمت سکه نیز احتمالا دست‌خوش تغییرات نرخ دلار باشد.
روز داغ معامله‌گران آتی سکه
روند معاملات قراردادهای آتی سکه طی ماه‌های اخیر داغ‌تر از گذشته شده است. در این میان ریزش‌های مقطعی قیمت سکه با انتظارات مازادی که از ابتدای پاییز در این بازار وجود داشت باعث شده که معامله‌گران با احتیاط بیشتری به معامله بپردازند. آخرین ریزش قیمتی سکه در پایان هفته گذشته بود. دلار در پنجشنبه گذشته با فشار عرضه افت نزدیک به 0.7 درصدی را تجربه کرد و به دنبال آن قیمت سکه که طی یک هفته رشد بیش از 100 هزار تومانی را تجربه کرده بود با افت 40 هزار تومانی (معادل 2.6 درصد) در معاملات روزانه مواجه شد. قرارادادهای آتی نیز به دنبال ریزش قیمت سکه افت شدیدی را تجربه کردند. به این ترتیب قیمت آخرین قرارداد (شهریور 97) طی روزهای متوالی ریزش 2.3 درصدی را تجربه کرد. با توجه به اهرم سنگین موجود، این نوسان برای عده‌ای زیان سنگین را به همراه داشته است (این افت برای افرادی که موقعیت خرید در سطوح بالا را اخذ کرده بودند زیان حدود 20 درصدی را در سرمایه به همراه داشت). از طرفی با توجه به ماهیت دو طرفه بودن معاملات عده‌ای نیز از این افت قیمتی نفع کافی را بردند.
بر این اساس معامله‌گران بازار آتی باید در معاملات فردا جنبه احتیاط را رعایت کرده و به ریسک احتمالی نوسانات قیمتی شنبه توجه داشته باشند.