- علی اسکینی، فاطمه عبدالشاه | کارشناسان تحلیل بازارسرمایه
کودهای شیمیایی بر اساس مواد سازنده (عمدتا نیتروژن، فسفر و پتاسیم) به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و هدف از افزودن آنها به خاک را می‌توان جبران کمبود عنصر مورد نیاز برای رشد گیاه دانست.
کود اوره نیز یک کود آلی پایدار است که می‌تواند کیفیت خاک را بهبود بخشد. برای تولید اوره از دو روش مبتنی بر گاز طبیعی و زغال‌سنگ استفاده می‌شود.
بیش از نیمی از اوره تولیدی مبتنی بر خوراک گاز طبیعی است. در چین و هند، تولید اوره مبتنی بر زغال‌سنگ است. بعد از چین و هند، سایر کشورهای تولیدکننده عمده اوره، از ذخایر مناسب گاز طبیعی برخوردار هستند.
بیش از ۸۰ درصد اوره تولیدی در تهیه کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن استفاده می‌شود. درصد کمی از اوره نیز برای تولید ترکیبات شیمیایی از جمله انواع پلاستیک، انواع چسب همچون اوره فرمالدهید و اوره ملامین فرمالدهید، سیانات پتاسیم (یک محصول صنعتی خوراکی) و نیترات اوره (یک نوع ماده منفجره) کاربرد دارد.
ظرفیت تولید اوره در جهان
تولید جهانی اوره در سال ۲۰۱۹ معادل ۱۷۰ میلیون تن بوده است. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اوره در جهان است. تولید این کشور در سال ۲۰۱۹ معادل ۶/ ۵۳ میلیون تن بوده که ۳۲ درصد تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.
در رتبه‌های بعدی براساس تولید و مصرف، به ترتیب کشورهای هند و آمریکا قرار دارند. بالابودن تقاضا در هند و آمریکا، این دو کشور را تبدیل به بزرگ‌ترین واردکننده‌های اوره نیز کرده است.
بیش از ۷۰ درصد اوره دنیا در آسیا تولید می‌شود. ظرفیت تولید اوره بعد از دوسال متوالی کاهش به ۲۰۹ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ رسیده است. با توجه به انتظار بر راه‌اندازی پروژه‌های متعدد پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید اوره در سال ۲۰۲۱ با ۸ درصد رشد معادل ۱۶ میلیون‌تن به ۲۲۵ میلیون تن برسد.
انتظار می‌رود تا ۲۰۲۴، نرخ رشد ظرفیت تولید کاهش پیدا کند و به ۲۳۰ میلیون تن برسد. ظرفیت‌های جدید که تا ۲۰۲۴ قرار است اضافه شوند عمدتا در هند و بنگلادش (جنوب آسیا)، نیجریه و مصر (آفریقا) و کشورهای عضو EECA (روسیه و ازبکستان) هستند. نیمی از این پروژه‌ها تا سال ۲۰۲۱ به انجام خواهد رسید.
چشم‌انداز عرضه و تقاضا اوره
تقاضای جهانی اوره در سال ۲۰۱۹، به ۴/ ۱۸۱ میلیون تن رسیده است. چین سهم ۲۹ درصدی از تقاضا را داراست و جنوب غرب آسیا با ۲۴ درصد سهم در جایگاه دوم قرار دارد. پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی اوره برای تمام مصارف در سال ۲۰۲۴، ۹/ ۰ درصد افزایش یابد و به ۱۸۳ میلیون‌تن برسد. تقاضای اوره در اکثر مناطق رشد خواهد داشت. انتظار می‌رود جنوب آسیا بیشترین افزایش تقاضای بالقوه جهانی اوره را به خود اختصاص دهد.
انتظار می‌رود تقاضای اوره در آمریکای لاتین و شرق آسیا از جمله چین برای بخش‌های صنعتی آن نیز افزایش قابل‌توجهی داشته باشد. عدم تعادل بین عرضه بالقوه و تقاضای جهانی پیش‌بینی شده اوره، انتظار می‌رود با توجه به تقویت تقاضا، در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ کاهش پیدا کند. اما از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ با افزایش ظرفیت اوره در هند و آفریقا، مازاد عرضه ۲۰ میلیون تنی در انتظار بازار خواهد بود.
پیش‌بینی قیمت اوره در بازار جهانی
به منظور ارائه یک پیش‌بینی واقع‌بینانه از قیمت اوره، باید به بررسی عوامل موثر بر قیمت اوره پرداخت. براساس داده‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰، قیمت اوره با قیمت نفت، قیمت گاز طبیعی، قیمت زغال‌سنگ، شاخص قیمت مواد غذایی، GDP، جمعیت و ارزش دلار از همبستگی بالایی برخوردار است.
نتایج حاکی از آن است که متغیرهای نفت خام، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، GDP سرانه، جمعیت و شاخص قیمت غذا همبستگی مثبت و بالایی با قیمت اوره دارند یعنی با افزایش هر کدام از این متغیرها، قیمت اوره نیز افزایش پیدا می‌کند. نرخ ارز با قیمت اوره همبستگی منفی دارد.
نوسانات قیمت اوره تـا سـال ۲۰۰۵ نسـبتا کم بوده اما پس از این دوره، قیمت افت و خیزهای شدیدتری را تجربه کرده است. قیمت کود اوره در بازارهای جهانی پس از بحران اقتصادی ۲۰۰۸ و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ در مسیر صعودی قدرتمندی قرار گرفت که به ثبت رکورد ۵۱۳ دلار در ماه می سال ۲۰۱۲ انجامید. از سال ۲۰۱۲ تا آگوست ۲۰۱۶ بهای اوره در بازارهای جهانی در یک فاز ریزشی نوسان کرد.
علت اصلی این کاهش، افزایش عرضه در کشورهایی نظیر چین به علت کاهش هزینه‌های تولید (کاهش قیمت گاز طبیعی و زغال سنگ) و همچنین کاهش تقاضا به‌علت عواملی مانند خشکسالی بود که منجر به افزایش مازاد عرضه شد. از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ قیمت‌ها یک روند صعودی بسیار ملایم را در پیش گرفته‌اند و از ۱۴۲ دلار بر تن به ۲۴۵ دلار رسیدند.
قیمت اوره که تحت تاثیر شیوع کووید-۱۹ در ماه می (خردادماه)، به حداقل ۳ سال اخیر خود رسیده بود، در فصل سوم ۲۰۲۰، ۱۲ درصد افزایش پیدا کرد. افزایش قیمت در نتیجه تقاضای قوی و افزایش هزینه‌های نهاده‌های تولید به ویژه انرژی رخ داد. تولیدکنندگان اصلی زغال‌سنگ در چین، برای تعیین یک کف قیمت، تولیدشان را کاهش دادند که از قیمت اوره نیز حمایت شد.
انتظار می‌رود قیمت اوره در سال ۲۰۲۱ با ۱۳ درصد رشد، به ۲۵۹ دلار برسد. یک روند صعودی ملایم تا سال ۲۰۲۴ برای قیمت این محصول دیده می‌شود. این پیش‌بینی از طریق دو روش VAR و AR مدل تخمین زده شده است. معیار میانگین قدرمطلق خطا نشان می‌دهد که میانگین مقدار پیش‌بینی‌شده از این دو روش، پیش‌بینی بهتری از قیمت این محصول ارائه می‌دهد.
