نرخ ارز مبادله‌ای از این جهت برای بورس تهران دارای اهمیت است که بسیاری از شرکت‌ها را درگیر ساخته است. خرید مواد اولیه مورد نیاز در صنایع مختلف، نرخ‌گذاری محصولات در سمت فروش بر اساس این ارز، هزینه‌های ارزی شرکت‌ها برای تامین تجهیزات و همچنین وام‌های ارزی و اثر تسعیر ارز در ترازنامه شرکت‌ها از جمله مواردی است که نوسانات نرخ ارز مبادله‌ای را برای بورس تهران مهم ساخته است.
فشار ارز مبادله‌ای بر هزینه مواد اولیه
صنعت دارو: صنایع مختلفی را می‌توان نام برد که از ارز مبادله‌ای برای خرید مواد اولیه مورد نیاز خود استفاده می‌کنند. صنعت دارو از جمله صنایعی است که از رشد نرخ ارز مبادله‌ای اثر منفی می‌پذیرد. در این خصوص باید گفت تقریبا تمامی مواد اولیه استفاده‌شده در صنعت دارو (به صورت مستقیم یا با واسطه) از نرخ ارز مبادله‌ای اثر می‌پذیرد. بر این اساس اثر منفی این موضوع در افزایش بهای تمامشده صنعت دارو مورد انتظار است. باید توجه داشت که عمده رشد نرخ ارز مبادله‌ای از ابتدای شهریور رقم خورده است و بر این اساس اثر اصلی رشد نرخ ارز مبادله‌ای به طور قطع در نیمه دوم قابل رصد است و بر این اساس تفاوت‌ها را باید در گزارش‌های آتی شرکت‌ها از وضعیت خرید مواد اولیه مشاهده کرد. باید توجه کرد عمده فروش شرکت‌های دارویی به بازار داخل اختصاص دارد و همچنان خبری از افزایش نرخ‌های مصوب در صنعت دارو نیست.
صنایع غذایی: دومین صنعتی که از رشد نرخ ارز مبادله‌ای اثر منفی می‌پذیرند گروه غذایی است که در این میان روغنی‌ها در کانون توجه قرار دارند. گروه صنعتی بهشهر بزرگترین شرکت فعال در این حوزه است که با ارزش بازار 728 میلیارد تومانی به تنهایی حدود 18 درصد از ارزش کل صنعت غذایی بورس را به خود اختصاص داده است. روغن خام مورد استفاده در این صنعت عمدتا از طریق واردات و با نرخ ارز مبادله‌ای تامین می‌شود. سایر نمادهای غذایی نیز بسته به نوع فعالیت خود از رشد نرخ ارز مبادله‌ای اثر می‌پذیرند.
معضل گروه‌های حساس در برابر رشد ارز
همان‌طور که مشخص است رشد نرخ ارز مبادله‌ای دو بخش اصلی از نیازهای اساسی جامعه را شامل می‌شوند. کنترل هر چه بیشتر نرخ تورم عمومی جامعه به خصوص در بخش نیازهای اساسی از اولویت‌های اصلی دولت طی سال‌های گذشته بوده است. بر این اساس به نظر می‌رسد همان‌طور که کنترل شدیدی بر نرخ فروش مواد غذایی و دارویی درسال‌های گذشته وجود داشته، این روند همچنان ادامه پیدا کند. گرچه اخباری از احتمال افزایش نرخ مصوب روغن خوراکی یا دارو در ماه‌های اخیر منتشر شده است اما این موضوع همچنان به تصویب دولت نرسیده است.
بر این اساس به نظر می‌رسد دولت به دنبال کاهش فشار بر مصرف‌کنندگان نهایی است و در حالی‌که از افزایش هزینه تولید در شرکت‌های دارویی و غذایی به تبع رشد نرخ ارز مبادله‌ای آگاه است اما این رویه را منطقی می‌داند. شاید بتوان گفت دولت به دنبال آن است که پس از صعود ممتد نرخ ارز مبادله‌ای سیاست افزایش نرخ را در پیش بگیرد. با این سیاست احتمال افزایش فشار بر شرکت‌های غذایی و دارویی وجود دارد. البته باید گفت بازار این صنایع با توجه به رقابت سنگین چندان کشش زیادی برای افزایش نرخ ندارد. در ماه‌های گذشته شرکت‌های بورسی از بخش دارو و همچنین روغنی با لحاظ تخفیف سنگین تعدیل منفی قابل توجه را به بازار ارائه داده‌اند کم نیستند.
به نظر می‌رسد شرکت‌هایی که با نیاز اساسی جامعه سر و کار دارند و از سوی دیگر با افزایش هزینه ناشی از رشد نرخ ارز مبادله‌ای مواجه هستند با فشار بر سودآوری همراه شوند.
نرخ خوراک پتروشیمی‌ها واقعی می‌شود
واقعی نبودن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها یکی از دغدغه‌های منتقدان دولت در سال‌های اخیر بوده است. آخرین اخبار به نامه 40 نماینده مجلس در خصوص واقعی نبودن نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی و در خواست برای لحاظ نرخ ارز آزاد در محاسبه نرخ خوراک اشاره دارد. درست یا غلط بودن این موضوع همیشه مورد بحث طرفداران نرخ خوراک ارزان و از سوی دیگر معترضان رانت‌خواری پتروشیمی‌ها بوده است.
فارغ از بحث‌های کارشناسی باید گفت با رشد نرخ ارز مبادله‌ای عرصه بر سودآوری پتروشیمی‌ها تنگ‌تر از گذشته خواهد شد. بخش قابل توجهی از بهای تمامشده تولید در شرکت‌های پتروشیمی به خرید ماده اولیه اختصاص دارد. در این شرایط کاهش فاصله نرخ ارز مبادله‌ای و نرخ ارز آزاد به معنای کاهش حاشیه سود ناخالص این شرکت‌ها است و به دنبال آن فشار بر سودآوری این شرکت‌ها را به دنبال دارد. البته در خصوص این شرکت‌ها باید عنوان کرد بخش فروش این شرکت‌ها در بازار جهانی بسته به نوع محصولات بسیار متنوع است. بر این اساس گرچه رشد نرخ ارز مبادله‌ای بر سودآوری این شرکت‌ها فشار وارد می‌کند اما این موضوع به معنی کاهش سود خالص این شرکت‌ها نیست. در نتیجه برخلاف دو صنعت غذایی و دارویی که افزایش نرخ مبادله‌ای ارز تنها بر هزینه تمامشده می‌افزاید در این بخش باید توجه داشت که افزایش نرخ دلار در بازار آزاد و همچنین نوسانات جهانی قیمت محصولات پتروشیمی باید در محاسبه سودآوری آن‌ها لحاظ شود.
نوسانات نرخ ارز مبادله‌ای برخلاف پتروشیمی‌ها بر شرکت‌های یوتیلیتی (تامین‌کننده گاز و ماده اولیه پتروشیمی‌ها) اثر مثبت خواهد داشت. پیش از این از رشد نرخ ارز مبادله‌ای به عنوان ضامن جذابیت «مبین» یاد شده بود. از زمان ارائه این تحلیل تاکنون این سهم رشد بیش از 8 درصدی را تجربه کرده است. در این گزارش به بررسی کامل اثر نرخ مبادله‌ای و همچنین روند نرخ‌گذاری این شرکت پرداخته شده بود.
فشار ارز مبادله‌ای بر دیگر صنایع
علاوه بر صنایعی که در بالا به آن اشاره شد دیگر صنایع مانند لاستیک (بابت واردات کائوچوی طبیعی) و همچنین صنعت خودرو نیز بابت واردات مواد اولیه مورد نیاز با افزایش نرخ مبادله‌ای تحت فشار قرار می‌گیرند. در این صنایع نیز با توجه به این موضوع که فروش آن‌ها کاملا به بازار داخل اختصاص دارد افزایش نرخ مبادله‌ای احتمالا ابتدا اثر منفی خود را در افزایش هزینه شرکت‌ها خواهد گذاشت و روند آتی سودآوری این شرکت‌ها به شدت به تصمیم‌گیری دولت در خصوص نرخ فروش محصولات بستگی دارد.
علاوه بر اثری که رشد نرخ ارز مبادله‌ای در افزایش هزینه تامین مواد اولیه در شرکت‌های مختلف دارد باید به افزایش سایر هزینه‌ها در صورت‌های مالی شرکت‌ها نیز توجه کرد. در این خصوص زیان‌های ناشی از تسعیر نرخ ارز در ترازنامه بخشی از شرکت‌ها نیز قابل توجه است. شرکت‌های بسیاری وجود دارند که وام‌های ارزی را در صورت‌های مالی آن‌ها به ثبت رسیده است. در نتیجه رشد نرخ ارز مبادله‌ای زیان‌های سنگینی برای این شرکت‌ها به دنبال دارد. این شرکت‌ها در پایان هر سال مالی باید ترازنامه خود را بر اساس نرخ ارز روز تهیه کنند. در این میان تسهیلات مالی ارزی یکی از بخش‌های قابل توجهی است که اثر زیادی در سودآوری سالانه این شرکت‌ها خواهد داشت؛ مبالغ ریالی وام‌های ارزی این شرکت‌ها در پایان هر دوره مالی در مقایسه با دوره قبل بر اساس نوسانات نرخ ارز مبادله‌ای تغییر می‌کند.
پالایشی‌ها برنده اصلی رشد نرخ ارز مبادله‌ای
یکی از عواملی که در هفته‌های اخیر از سهام پالایشی حمایت کرده است رشد پرشتاب نرخ ارز مبادله‌ای است. خاطرات شیرینی که بازار از جهش سودآوری این شرکت‌ها همگام با جهش نرخ ارز در سال‌های نه‌چندان دور دارد در شرایط کنونی فضا را برای معاملات این گروه روشن ساخته است. برای دست‌یابی به دید تحلیلی دقیق‌تر از رشد نرخ ارز مبادله‌ای و اثر آن بر صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها توصیه می‌شود به تحلیل با عنوان وزن‌کشی غول‌های پالایشی مراجعه شود.
