به گزارش «دنیای بورس» دنیای اقتصاد نوشت: برنامه‌های توسعه در صنعت پتروشیمی به وضوح گویای پدیدار شدن گشایش‌های بسیاری در این صنعت هستند که در سال‌های آینده اساس بخش مهمی از اقتصاد کشور خواهد شد تا جایی که زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی از صنایع بزرگ بالادستی تا محصول نهایی را می‌توان «صنعت استراتژیک» نامید؛ کلیدواژه‌ای که در ادبیات مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران می‌درخشد.
بر اساس آمارهای موجود ۳ میلیون و ۹۷۸ هزار تن از انواع محصولات پتروشیمی تا هفته منتهی به ۵ دی‌ماه در بورس کالای ایران مورد دادوستد قرار گرفته که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشد ۱۷ درصدی برخوردار شده است.
این رقم معاملاتی بالاترین میزانی است که تاکنون در تاریخ بورس کالای ایران در بازه زمانی ذکرشده مورد دادوستد قرار گرفته که خود یک داده بسیار مهم از سیگنال‌های قدرتمند افزایشی در بازار و صنعت محصولات پتروشیمیایی در کشور به شمار می‌رود.
از این میزان، ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار تن به پلیمرها اختصاص دارد که از رشد ۱۱ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل برخوردار شده است. همچنین حجم معاملات محصولات شیمیایی در این بازار با ۳۱ درصد رشد به یک میلیون و ۳۲۵ هزار تن افزایش یافته است که تجمیع این موارد از موفقیت‌های برجسته بازار محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران حکایت دارد و به احتمال قوی این روند باز هم افزایش خواهد یافت.
اگر در گام اول بخواهیم صادرات نفت خام را در نظر بگیریم، در گام بعدی سرمایه‌گذاری و صادرات محصولات پتروشیمی قرار دارد. منظور از محصول هم می‌تواند اوره آمونیاک، متانول و هم پلیمرها باشد و در نهایت صنایع تکمیلی را در برگیرد.
اگر به فاز اشتغال این صنعت توجه کنیم، بحث صنایع تکمیلی پررنگ خواهد شد. در فاز اقتصاد کلان، ارزآوری این صنعت مطرح می‌شود. بنابراین در هر دو فاز صنعت پتروشیمی پتانسیل مهمی وجود دارد آن هم در شرایطی که امکان تقویت و توسعه آن فراهم است.
موضوعی که برای صنایع تکمیلی بسیار مهم ارزیابی می‌شود، محصولات پلیمری با محوریت پلی پروپیلن(PP) در کنار پلی‌اتیلن ترفتالات(PET) و پلی‌وینیل کلراید(PVC) است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد درخصوص پلی اتیلن‌ها دغدغه خاصی وجود ندارد، اما در محصولات شیمیایی و به خصوص پلی‌پروپیلن‌ها این طور نبوده و آمار و ارقام نشان می‌دهد که با وجود شرایط رکود تورمی هنوز هم جرقه‌های رشد قیمت پلی‌پروپیلن‌ها در بورس کالا تجربه می‌شود که مطلبی بسیار مهم به شمار می‌رود؛ زیرا دورنمای اقتصاد جهانی، به‌دلیل گستره بسیار پرکاربرد این محصولات، اهمیت بسیاری برای پلی‌پروپیلن‌ها ترسیم می‌کند.
از این رو «دنیای‌اقتصاد» در آستانه روز ملی صنعت پتروشیمی، به گفت‌وگو با بهزاد محمدی، مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و معاون وزیر نفت به دستاوردهای اخیر این صنعت پرداخته و طرح‌های توسعه‌ای و پیشرانی را که در مسیر توسعه این صنعت وجود دارد، موشکافی کرده است.
محمدی در ابتدای صحبت خود به فاز ارزآوری صنعت پتروشیمی پرداخت و موفقیت‌های اخیر شرکت ملی صنایع پتروشیمی را تشریح کرد و سپس به بحث سرمایه‌گذاری در این صنعت و صنایع تکمیلی پرداخت. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
برنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی درخصوص توسعه زنجیره ارزش در محصولات پرکاربردی همچون اوره و متانول چگونه است؟
توسعه صنعت پتروشیمی در هر کشوری سبب دستیابی به توسعه اقتصادی می‌شود و خلق ثروت می‌کند. رشد حجم تقاضا برای این صنعت نیز گواه این ادعا به شمار می‌رود. زیرا رشد تقاضا برای نفت خام و فرآورده‌های نفتی در دنیا کمتر از یک درصد ارزیابی می‌شود اما رشد حجم تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی بین ۴ تا ۵ درصد بوده و حتی رو به افزایش است.
این داده‌ها نشان می‌دهد همان‌طور که الگوی مصرف دنیا به این سمت جذب می‌شود، به همان نسبت بخش تولید نیازمند توسعه بیشتر است. این فرآیند در کشور ما با نگاهی کاملا هوشمندانه آغاز شده است.
بنابراین در این صنعت هدف اصلی ما دستیابی به توسعه‌ای است که پایداری بیشتر، آسیب‌پذیری کمتر و مقاومت بالاتر در مقابل حوادثی همچون رویدادهای این روزها که بی‌سابقه هستند، داشته باشد.
از این رو به دنبال توسعه‌ای که صرفا اعداد و ارقام تولید را افزایش دهد، نخواهیم رفت. زیرا افزایش تولید درحالی کارآمد به شمار می‌رود که مبتنی بر نیازهای موجود باشد و هوشمندانه مد نظر قرار بگیرد.
همان‌طور که بازارهای مصرف از فضای سنتی خود فاصله گرفته‌اند، تولید در صنعت پتروشیمی نیز باید آن را مد نظر قرار دهد. بنابراین توسعه کمی تولید، در این صنعت جای خود را به توسعه کیفی و هوشمندانه داده است.
به‌عنوان مثال در حال حاضر تعداد زیادی برنامه تولید متانول داریم که در سال ۱۴۰۴، میزان تولید این محصول به ۲۳ میلیون تن خواهد رسید. این میزان تولید متانول، ۴۰ درصد حجم تجارت جهانی این محصول را شامل می‌شود.
اگرچه این میزان قابل قبول است اما نکته مهم این است که تا چه زمانی امکان خلق ثروت از این راه وجود دارد. آن هم در شرایطی که متقاضی تعیین‌کننده قیمت محصولی است که ما تولید می‌کنیم. از این رو لازم است به سمت تولید هرچه بیشتر محصولاتی حرکت کنیم که در کنار داشتن بازار خوب صادراتی برای فروش، قیمت بالایی نیز داشته باشند.
توجه به این امر سبب شده است که سبد محصولات پتروشیمی را در برنامه‌های خود، از عرض گسترش نداده و واحدهای تکرارپذیر اوره، متانول و پلی‌اتیلن در همین جا متوقف شوند. در مقابل به سمت توسعه عمودی آنها حرکت می‌کنیم.
یعنی بر مبنای اطلاعات بسیار دقیق از رقبا، مشتریان و بازارهای بین‌المللی که با آن مواجه هستیم، فضای توسعه‌ای برای این صنعت تعریف کرده‌ایم و در جهتی گام برمی‌داریم که از مزیت خود، یعنی دسترسی کامل به خوراک، نهایت بهره را ببریم.
زیرا کشور ما به دلیل داشتن ذخایر نفت و گاز به‌عنوان خوراک شرکت‌های پتروشیمی مشکلی ندارد و لازم است از این مزیت بهره کامل ببرد.
با کاربرد صحیح خوراک در این صنعت و استفاده از آن در جای درست، قطعا می‌توانیم مسیر دستیابی به توسعه هوشمند را هموار کنیم. زیرا توسعه هنگامی هوشمند است که هم در حوزه ارزآوری و هم در حوزه رونق داخلی بتواند به اقتصاد کشور و صنعت کمک شایانی کند.
از جمله فعالیت‌هایی که در بحث توسعه صنعت پتروشیمی انجام شده است این است که هر آنچه از خوراک‌های نفتی در دسترس بوده در موازنه قرار گرفته است. به‌طوری که مازاد خوراک اتان را محاسبه و روند منفی آن‌را استخراج کرده‌ایم. همچنین این محاسبات برای میعانات گازی و گاز طبیعی نیز انجام شده است.
بنابراین برای پیشبرد توسعه هوشمند در صنعت پتروشیمی ابتدا خوراک‌های موجود را مورد بررسی قرار داده و وجود داشتن یا نداشتن آنها در آینده ارزیابی شد. پس از آن رویکردهای توسعه براساس خوراک‌های در دسترس که محصول صنایع بالادستی صنعت پتروشیمی است، طراحی شد.
مثل محصول متانول، اتیلن و بنزین پیرولیز با وجود آنکه محصول هستند می‌توانند به‌عنوان خوراک شرکت‌های پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین در یک گام خوراک‌های نفتی و در گام دوم محصولات قابل دسترس در صنایع پتروشیمی که بتوانیم به‌عنوان خوراک از آنها استفاده کنیم نیز مدنظر قرار گرفته‌اند.
استراتژی توسعه صنعت و پتروشیمی چگونه ترسیم شده است و روند افزایش ظرفیت تولید چگونه خواهد بود؟
چهار الزام برای توسعه قابل تعریف است:۱-خوراک،۲-تکنولوژی۳-سرمایه۴-بازار.
در گام اول خوراک را بررسی کرده و پس از آن بازارهای جهانی را نیز مشاهده کردیم. همچنین میزان وابستگی کشور به بازارهای جهانی را مورد ارزیابی قرار دادیم.
به‌طوری که در سال ۱۳۹۸ میزان ۳/ ۱ میلیون تن کمیکال(مواد شیمیایی و پتروشیمیایی) واردات داشتیم که معادل ۲ میلیارد دلار است. درحالی که این میزان واردات در مقابل ۱۰ میلیارد دلار صادرات انجام شده است.
روی بحث سرمایه نیز به شکلی کار شد که از سرمایه تولیدی خود صنعت در این مسیر بهره ببریم. یعنی تلاش شد که بخشی از فروش هر هلدینگ را به خود صنعت بازگردانده و صرف توسعه هریک از شرکت‌های زیرمجموعه آنها کنیم.
یکی از دلایلی که شرکت‌های پتروشیمی نسبت به سایر صنایع از وضعیت خوبی برخوردارند این است که برای توسعه به جای متکی بودن بر درآمد بیرونی، وابسته به درآمد خود هستند. درحالی که اگر درآمد درونی در این صنعت وجود نداشت آهنگ توسعه صنایع پتروشیمی همچون دیگر صنایع به صفر می‌رسید.
دانش فنی به‌عنوان الزام چهارم توسعه قابل تعریف است. دانش فنی در شرکت پژوهش فناوری که وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی(NPC) است و با نزدیک به ۴۰۰ نیرو در تهران، ماهشهر(دانش فنی)، عسلویه و اراک(کاتالیست) فعالیت می‌کند، آن هم در شرایطی که از امکانات بسیار زیادی برخوردار است.
این شرکت تا حد زیادی روی دانش فنی کار کرده است و این قابلیت را دارد که تا سال آینده به میزان ۱۰ فرآیند کامل دانش فنی را تجاری‌سازی کند.
البته برخی از این دانش‌های فنی تاکنون انجام شده و به شرکت‌های پتروشیمی فروخته شده است. آن هم در حالی که این دانش فنی با مهر (تعهد و تضمین) شرکت پژوهش فناوری است. آخرین دانش فنی که در مهرماه سال جاری از آن رونمایی شد، دانش فنی تولید پروپیلن از متانول بوده که برخی از شرکت‌های بخش خصوصی اقدام به خرید آن کرده‌اند و درحال حاضر تولید می‌کنند.
البته در کنار آنکه بحث دانش فنی داخلی مطرح است، نباید این‌گونه اندیشیده شود که خرید دانش فنی خارجی برای شرکت‌های ما غیرممکن شده است چرا که نمونه‌هایی وجود دارد که بخش خصوصی در همین شرایط فعلی اقدام به خرید دانش فنی اروپایی کرده است. بنابراین نگرانی از بابت دستیابی به دانش فنی خارجی نداریم، در عین اینکه شرکت پژوهش فناوری در این راستا موفقیت بسیاری را کشف کرده است.
در نهایت با جمع‌بندی هریک از این چهار عامل اصلی توسعه اقدام به طراحی برنامه‌های توسعه راهبردی کرده‌ایم. به‌طوری که توسعه این صنعت در آینده برمبنای نقشه راهی است که با بررسی و تحقیق بسیار به آن رسیده‌ایم. درحالی که پیش از این، این‌گونه نبود و با برنامه سرمایه‌گذاران این صنعت پیش می‌رفتیم. بنابراین با این رویکردها طرح‌های راهبردی را به‌عنوان برنامه‌های استراتژیک صنعت تعریف کرده و با چهار الزام اصلی توسعه آن را تطبیق داده‌ایم.
طرح‌های راهبردی فعلی در سه گروه تعریف شده است: ابتدا طرح‌هایی است که بر مبنای خوراک ترکیبی هستند. دوم طرح‌های تولید پروپیلن برای رفع بخش عمده‌ای از مشکلات بازار داخلی این محصول که مربوط به کمبود پروپیلن است و سوم طرح‌های پیشران هستند. هر سه طرح در سطح شرکت‌های پتروشیمی هستند.
به عبارت دقیق‌تر سه طرح خوراک ترکیبی تعریف شده است. خوراک ترکیبی به این معنی است که اکنون لازم نیست اتان به تنهایی به‌عنوان خوراک شرکت‌ها مصرف شود و تبدیل به اتیلن و پلی پروپیلن شود. بلکه در این طرح‌ها خوراک ترکیبی اتان به همراه هیدروکربن‌های سنگین یعنی همراه با میعانات گازی یا بوتان در اختیار شرکت‌های پتروشیمی قرار داده می‌شود.
از بین این سه طرح، دو طرح آن فعال شده است و طرح سوم نیز درحال فعال شدن است، به‌طوری که مجوزهای آن صادر شده است. هر سه این طرح‌ها پروژه‌های عظیمی هستند که تحت هلدینگ فعالیت می‌کنند و از لحاظ ابعاد نزدیک به پتروشیمی بندر امام هستند. مجوزهای لازم این طرح‌ها صادر و خوراک‌های آنها تخصیص داده شده است و سرمایه آنها از سرمایه برگشتی هلدینگ‌ها تامین خواهد شد.
طرح‌های بعدی مربوط به پروپیلن و شامل ۶ طرح است. ابتدا طرح GTP (تبدیل گاز به پروپیلن) اسلام‌آباد غرب است که مبتنی بر دانش فنی شرکت پژوهش فناوری بوده و توسعه‌دهنده آن هم شرکت ملی صنایع پتروشیمی بوده است. این طرح قرار است، پلی پروپیلن در نوار غرب و شمال غربی کشور را پوشش دهد. در کنار آن طرح شمال غربی ایران که در استان گیلان و بندر انزلی اجرایی خواهد شد.
این یک طرحGTPP با ظرفیت ۱۲۰ هزار تنی است که درحال حاضر با سرمایه‌گذار آن مشغول مذاکره هستیم. طرح بعدی مربوط به بندر امیرآباد است که در شرقی‌ترین نقطه استان مازندران یعنی بهشهر قرار می‌گیرد. ظرفیت این طرح ۴۷۰ هزار تنی تولید پروپیلن است که سرمایه‌گذار آن مشخص بوده و هفته جاری مجوزهای لازم آن از سوی NPC صادر خواهدشد.
در عسلویه طرح GTP (تبدیل گاز به پروپیلن) طراحی شده است که قرار براین است که با خط لوله به مرودشت متصل شده و به استان‌های فارس و جنوب اصفهان و شرق یزد و کرمان سرویس دهد. از این رو چهار استان را پوشش خواهد داد. بنابراین توزیع پروپیلن برای طرح‌های پیشران را از این طریق انجام خواهیم داد. البته نکته‌ای که قابل توجه است مکان قرارگیری طرح‌های پیشران است که در مناطقی از کشور که آب کافی وجود ندارد قرار گرفته‌اند. چرا که این طرح‌ها، نیاز چندانی به آب ندارند و به راحتی می‌توانند توسعه پیدا کنند.
طرح‌های پیشران در چهار زنجیره پروپیلن، متانول، اتیلن و بنزن تعریف شده‌اند که شامل ۳۱ طرح است. در صورت اجرایی شدن این طرح‌ها ۷۰ درصد واردات کشور کاهش می‌یابد. حجم سرمایه‌گذاری این طرح‌ها از ۵۰ میلیون دلار تا ۲۵۰ میلیون دلار هستنند. از این رو این طرح‌ها به گونه‌ای هستند که با صرف حجم سرمایه‌گذاری پایین، محصولات با ارزش افزوده بالا تولید می‌کنند.
بنابراین با راه‌اندازی این پروژه‌ها می‌توان به تامین بازار داخلی پرداخت و نیاز صنایع تکمیلی را پاسخ داد. قابلیت طرح‌های پیشران، توسعه زنجیره به سمت پایین است. بنابراین سبدی از ۳۱ طرح راهبردی داریم که درحال حاضر تعریف شده‌اند. از این رو نیازی به صدور مجوزهای دیگر یا طرح‌های متفاوت نداریم. چرا که با شناسایی کامل همه شرایط موجود این طرح‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
زمان‌بندی طرح‌هایی که برای توسعه هدفمند صنعت پتروشیمی تعریف شده به گونه‌ای است که ابتدای سال ۱۴۰۶ به اتمام رسیده و می‌توان ثمره آن را در این صنعت مشاهده کرد. بخش خصوصی سابقه بسیار خوب و کارآمدی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است و حتی با فعالیت بهینه خود در برخی پروژه‌ها مدت زمان اتمام آن را کاهش داده است که می‌توان از همکاری آنها در این مسیر بهره برد.
آخرین وضعیت طرح‌های پلی پروپیلن در کشور چگونه است؟
پتروشیمی سلمان فارسی نمونه‌ای از آن است که بسیار به آن امیدواریم تا سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری برسد.
این پروژه ظرفیت ۴۵۰ هزار تنی برای تولید پروپیلن دارد و امید داریم با راه‌اندازی آن مساله کمبود عرضه این محصول در بازار داخلی رفع شده و دیگر شاهد رقابت‌های شدید برای خرید آن در بورس کالا نباشیم. طرح سلمان فارسی اولین طرح PDH (از مسیر پروپان به سمت پروپیلن) است که در جنوب کشور آن هم با دانش فنی غربی راه‌اندازی خواهد شد.
دومین مجوز طرح PDH مربوط به شرکت هلدینگ خلیج فارس در منطقه عسلویه است که آماده برنامه کلنگ‌زنی بوده تا شروع به راه‌اندازی کند. ظرفیت این طرح به میزان ۶۰۰ هزار تن برآورد می‌شود.
مذاکراتی درحال انجام است که بخشی از تولیدات این طرح به سمت تولید پلی‌پروپیلن هدایت شود و بخشی دیگر از آن از طریق لوله برای ساخت محصولاتی اختصاص یابد که تاکنون در کشور ساخته نمی‌شد و با وجود آنکه میزان نیاز ما به این مواد رقم بالایی نیست اما اگر امکان ساخت آن‌را نداشته باشیم، در شرایط بحرانی دچار مشکل خواهیم شد. SAP ( ماده اولیه جاذب تولید پوشک)، اکریلیک اسید، پروپیلن اکساید، از جمله این مواد هستند که در پایین زنجیره تولید محصولات پتروشیمی جذاب بوده و بسیار گران هستند.
برخی مواد هستند که گرچه تناژ آنها بالا نیست اما اهمیت بسزایی دارند. متیل دی اتانول آمین، ماده جاذب در پالایشگاه‌های گازی است. مصرف سالانه این محصول حدود ۶ تا ۷ هزار تن است. تمام پالایشگاه‌های گازی کشور برای شیرین‌سازی گاز ترش خود به این ماده وابسته هستند.
درحالی که همه این مواد از خارج از کشور تامین می‌شود. سال گذشته طرح آن در بندر ماهشهر تعریف و دانش فنی آن گرفته شد که به تدریج وارد فاز بهره‌برداری می‌شود و این انتظار وجود دارد که در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری برسد. بنابراین وابستگی به واردات متیل دی اتانول آمین در زمان راه‌اندازی این طرح برطرف خواهد شد. برنامه‌های در دست اقدام شرکت ملی صنایع پتروشیمی نقاطی از صنعت را نشانه گرفته است که چنین وابستگی‌هایی را مرتفع کند.
باتوجه به ایده پترو پالایشگاه‌ها در ایران و جهان، پیشنهاد شما درخصوص دستیابی به این ایده چیست؟
پتروپالایشگاه‌ها ایده‌ای بسیار خوب برای عبور از خام فروشی در صنعت پتروشیمیایی به شمار می‌رود. پتروپالایشگاه‌ها به نسبت کمیکال به نفت خام مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این نسبت در عربستان ۴۶ درصد است و در دنیا به سمت محدوده ۶۰ درصد حرکت می‌کند که بسیار قابل توجه است.
هر چه این نسبت کمیکال با ارزش به نفت خام بی‌ارزش بالاتر باشد، هزینه سرمایه ثابت (capex) بالاتر خواهد رفت. میزان نرمال هزینه پتروپالایشگاه‌ها حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار دلار در هر بشکه در روز است. بنابراین ابعاد سرمایه‌گذاری آن بسیار بزرگ است.
بنابراین باوجود آنکه پتروپالایشگاه‌ها ایده‌ای بسیار عالی محسوب می‌شود و مسیری برای عبور از نفت خام به سمت تولید کمیکال‌ها به شمار می‌رود اما حجم سرمایه‌گذاری بسیار زیادی را می‌طلبد. درحالی که در مورد طرح‌های پیشران، امکان‌پذیری این طرح‌ها را با کاهش دادن هزینه سرمایه، بالا برده‌ایم. این دو نسبت معکوس با یکدیگر دارند. به‌طوری که هنگامی که هزینه‌های سرمایه بالا می‌رود، امکان پذیری طرح پایین می‌آید.
برنامه اصلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی درخصوص حمایت از صنایع تکمیلی چگونه است؟
صنایع تکمیلی به‌عنوان مصرف‌کنندگان محصولات تولیدی شرکت‌های پتروشیمی در پایین زنجیره قرار می‌گیرند. شرکت ملی صنایع پتروشیمی با انجام طرح‌های خوراک ترکیبی، راهبردی و پیشران‌ها به‌طور خاص به دنبال پاسخ‌دهی به نیاز صنایع پایین‌دستی است.
تا این صنایع بتوانند به تناژهای با حجم کم اما ارزش افزوده بالا دسترسی پیدا کنند و مسیر رشد و توسعه این صنعت نیز هموار شود. حمایت از صنایع پایین‌دستی سبب می‌شود که حیات این صنایع تضمین شده و واسطه‌گری معاملات مواد اولیه مورد نیاز صنایع تکمیلی تا حد زیادی مرتفع خواهد شد.
با راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای در صنعت پتروشیمی، ظرفیت تولید و میزان ارزآوری این صنعت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
از جهت آماری می‌توان گفت امروز ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی به ۷۴ میلیون تن رسیده است، درحالی که در اسفندماه سال گذشته این رقم ۶۶ میلیون تن بوده است. این افزایش ظرفیت به دلیل افتتاح برخی از طرح‌هایی است که در سال جاری به بهره‌برداری رسید. پنج‌شنبه هفته گذشته نیز سه طرح الفین ایلام، پتروشیمی هگمتانه و پتروشیمی ارومیه افتتاح شدند.
همچنین تا پایان سال جاری نیز افتتاح چند طرح دیگر در دستور کار قرار دارد. بررسی روند رشد تولیدات صنعت پتروشیمی حاکی از آن است که از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا پایان سال ۱۴۰۰ که بازه‌ای دو ساله به شمار می‌رود، حدود ۲۷ طرح مورد بهره برداری قرار می‌گیرند که تا به حال ۹ طرح از آنها افتتاح شده و ۱۸ طرح دیگر به تدریج به سمت بهره‌برداری حرکت می‌کنند. در پایان سال ۱۴۰۰ ظرفیت تولید صنایع پتروشیمیایی ما به ۱۰۰ میلیون تن خواهد رسید.
درآمد به‌دست آمده از این صنعت نیز از ۱۵ تا ۱۷ میلیارد دلار در سال به ۲۵ میلیارد دلار خواهد رسید که به‌طور معمول ۷۰ درصد از آن صادرات و ۳۰ درصد به بازار داخلی اختصاص دارد. بنابراین در سال ۱۴۰۰ یک صنعت با ظرفیت ۱۰۰ میلیون تن داریم که ۲۵ میلیارد دلار سالانه درآمد دارد.
این جهش تولیدی در صنعت پتروشیمی ثمره طرح‌های جهش دوم است. مجموعه طرح‌های جهش سوم که شامل ۲۱ طرح فعال است و آغاز به کار کرده‌اند، تا سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهند رسید.
ثمره سبد جهش سوم نیز ارتقای ظرفیت تولید به میزان ۱۳۱ میلیون تن است که درآمد حاصل از آن ۳۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. درحالی که طرح‌های راهبردی نهایتا با یک سال تاخیر آغاز خواهد شد که تا سال ۱۴۰۵ به ظرفیت ۱۵۰ میلیون تنی خواهیم رسید که سطح درآمد آن به بالای ۴۰ میلیارد دلار افزایش می‌یابد.
دورنمای توسعه صنعت پتروشیمی در سال‌های آینده چه چهره‌ای را از این صنعت ترسیم خواهد کرد؟
صنعت پتروشیمی در سال‌های آینده با فاصله زیادی از سایر صنایع، به‌عنوان صنعت برجسته کشور تلقی خواهد شد، زیرا تاثیر شگرف خود را بر توسعه اقتصادی بیش از شرایط فعلی اثبات خواهد کرد.
این اثرگذاری هم در حوزه درآمد ارزی و هم در حوزه تنوع و حجم کالاهایی خواهد بود که برای تامین نیاز صنایع داخلی کشور به بستر رسمی معاملاتی بورس کالا عرضه می‌کند.
در شرایطی که این صنعت به شکل قابل توجهی گسترش خواهد یافت، با تامین نیاز صنایع تکمیلی پتانسیل دستیابی تولید پکیج بزرگی دارد که از خام فروشی و نفت خام به تولید محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالا رسیده است، آن هم در حالی که وابستگی ارزی کشور را کم کرده و به خلق ثروت پرداخته است.
از آنجا که بازار مصرف محصولات پتروشیمی بسیار جذاب است لازم است که تلاش کنیم با توجه به مزیت‌هایی که در کشور در اختیار داریم، ظرفیت تولیدات هوشمند این صنعت را افزایش دهیم.
موشکافی استراتژیک بودن زنجیره تولید صنعت پتروشیمی
در پایان سال 1400 ظرفیت تولید صنایع پتروشیمیایی از 66 میلیون تن در سال 98 به 100 میلیون تن و درآمدزایی آن به 25 میلیارد دلار در سال می‌رسد که ثمره جهش دوم صنعت پتروشیمی است. اما 21 طرح جدید در صنعت پتروشیمی فعال شده که در نهایت ظرفیت تولید در سال 1405 به 150 میلیون تن و درآمدزایی آن به 40 میلیارد دلار بالغ شود.
تمرکز تولید در جهش سوم پتروشیمی بر پلیمرها و ترکیبات پیشرفته و مورد نیاز کشور است که از قیمت و اشتغال‌زایی بالاتری برخوردار است تا جایی که به ازای مصرف هر یک‌میلیون تن پلیمر در صنایع تکمیلی، 170 هزار شغل مستقیم و وابسته ایجاد خواهد شد بنابراین زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی را از هم‌اکنون باید صنعت استراتژیک به شمار آورد.
در سال گذشته حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا 3 میلیون و 245 هزار تن بوده که برای امسال با احتساب رشد احتمالی 10 درصدی، این رقم به حدود 5/ 3 میلیون تن بالغ خواهد شد. برآوردها نشان می‌دهد به ازای مصرف هر یک میلیون تن پلیمر در کشور، 170 هزار شغل مستقیم و وابسته ایجاد خواهد شد که از اشتغال‌زایی 600 هزار نفری در زنجیره ارزش صنایع تکمیلی پلیمری حکایت دارد.
این در حالی است که سال قبل حجم داد و ستد محصولات شیمیایی در بورس کالا یک میلیون و 368 هزار تن بوده، آن‌هم در شرایطی که در سال جاری تاکنون، شاهد رشد 31 درصدی حجم معاملات در مقایسه با سال قبل هستیم.
این موارد امکان داد و ستد کل محصولات شیمیایی در سال جاری با احتساب یک ضریب خطا به 7/ 1 میلیون تن را مطرح می‌کند. از سوی دیگر استفاده از ضایعات و مواد بازیافتی در بسیاری از تولیدات با کیفیت کمتر در مصنوعات پلیمری در ایران و جهان یک عرف کلی به شمار می‌رود و کالاهایی همچون کیسه زباله یا پالت پلاستیک و... از این مواد استفاده می‌کنند که از میزان تولید آن اطلاعات دقیقی در دست نیست.
با توجه به این موارد از هم‌اکنون می‌توان با صراحت عنوان کرد که اشتغال‌زایی مستقیم و وابسته در زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی به بیش از 800 هزار نفر بالغ شده و این روند با توجه به رشد تولید در صنایع بزرگ بالادستی و صنایع تکمیلی همچنان روبه جلو در حال حرکت است. این آمارها چهره واقعی زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی را به وضوح نشان می‌دهد و می‌توان با صراحت بیشتری از پتروشیمی به‌عنوان صنعت استراتژیک نام برد.