انواع افزایش سرمایه در بورسی ها

• مهدی محمودی و سعید احمدوند | کارشناسان بازار سرمایه

هر چند تامین منابع افزایش سرمایه مطابق مفاد ماده ۱۵۸ اصلاحیه قسمتی از قانون تجارت از سه محل به‌شرح زیر متداول و پرکاربرد است:

• افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی‌
• افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته‌ها (به‌جز اندوخته قانونی)‌
• افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها‌

اما با توجه به ابلاغ قانون افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق‌تقدم و اجبار این مدل افزایش سرمایه برای دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و همچنین لحاظ کردن معافیت مالیاتی تا ۲۰ درصد مبلغ افزایش سرمایه برای تمامی شرکت‌ها، در این نوشتار پس از بررسی مختصری درخصوص نحوه افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، مطالبات، سود انباشته، اندوخته و مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، به بررسی ابعاد قانونی، مزایا، فرآیند اجرایی و نحوه قیمت‌گذاری افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق‌تقدم خواهیم پرداخت.

افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی: در افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی، شرکت پس از تهیه گزارش توجیهی، گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی، دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار و برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، اقدام به اختصاص حق‌تقدم برای سهامداران فعلی می‌کند و چنانچه سهامداران از حق‌تقدم خود در مدت پذیره‌نویسی (به‌مدت۶۰ روز که۳۰ روز نیز با درخواست شرکت و موافقت سازمان بورس و اوراق بهادار قابلیت تمدید خواهد داشت) استفاده نکنند، شرکت اقدام به عرضه عمومی حق‌تقدم‌های استفاده نشده (‌به‌مدت۳۰ روز که‌۳۰‌‌روز نیز با درخواست شرکت و موافقت سازمان بورس و اوراق بهادار قابلیت تمدید خواهد داشت) خواهد کرد. آنچه به‌عنوان منابع در اختیار شرکت قرار می‌گیرد مبلغ ۱۰۰۰ ریال به ازای هر حق‌تقدم است.

از اهداف عمده افزایش سرمایه از این محل می‌توان به اجرای پروژه، کاهش مطالبات سهامداران از شرکت و انجام فعالیت‌های سرمایه‌گذاری با توجه به فعالیت شرکت اشاره کرد.

باید توجه داشت که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا مطالبات و آورده نقدی باعث افزایش نسبت P/E شرکت می‌شود، به‌عبارتی نسبت P/E شرکت بعد از افزایش سرمایه از این محل افزایش می‌یابد (با توجه به قیمت تئوریک).

افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته‌ها (به‌جز اندوخته قانونی)- سهام جایزه: افزایش سرمایه از محل سود انباشته عملا تغییر در طبقات حقوق صاحبان سهام شرکت است و منابع جدیدی در اختیار شرکت قرار نمی‌گیرد اما از خروج منابع تحت‌عنوان تقسیم سود نقدی در مجامع جلوگیری می‌کند (بازگشت سرمایه‌گذاری)، در افزایش سرمایه از محل سود انباشته، شرکت پس از تهیه گزارش توجیهی، گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی، دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق‌بهادار و برگزاری مجمع‌عمومی فوق‌العاده، اقدام به ثبت افزایش سرمایه نزد اداره ثبت شرکت‌ها می‌کند.

از اهداف عمده افزایش سرمایه از این محل می‌توان به جبران مخارج سرمایه‌ای انجام‌شده، عدم تقسیم سود در مجمع عمومی سالیانه (بازگشت سرمایه‌گذاری) و اصلاح ساختار مالی شرکت اشاره کرد. افزایش سرمایه از محل سهام جایزه تغییری در نسبت P/E شرکت قبل و بعد از مجمع عمومی فوق‌العاده ایجاد نخواهد کرد.

افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها- سهام جایزه‌: در افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، ابتدا شرکت باید نسبت به تجدید ارزیابی دارایی‌ها توسط کارشناسان مربوط در هر حوزه از دارایی‌ها (مطابق با دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار و استانداردهای حسابداری) اقدام کند و پس از تهیه گزارش توجیهی، گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی، دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار و برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، اقدام به ثبت افزایش سرمایه نزد اداره ثبت شرکت‌ها و انتقال مازاد تجدید ارزیابی به سرمایه کند.

در این مدل افزایش سرمایه مانند سود انباشته منابع جدیدی در اختیار شرکت قرار نمی‌گیرد و شرکت صرفا اصلاح ساختار مالی انجام می‌دهد و قیمت دارایی‌های شرکت در صورت وضعیت مالی به‌روز می‌شود. این نوع افزایش سرمایه را نیز می‌توان بازگشت سرمایه‌گذاری دانست که در بلندمدت مانع خروج وجه نقد از شرکت می‌شود که در صورت قیمت‌گذاری صحیح و استفاده مناسب از اصلاح ساختار مالی به‌عمل آمده، برای شرکت‌ها مفید واقع خواهد شد. نحوه محاسبه قیمت تئوریک سهم و اثر نسبت ‌P/E در این حالت مشابه با نحوه افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته است.

افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق‌تقدم

مطابق با مفاد ماده۱۶۰لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، شرکت می‌تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد یا اینکه مبلغـی عـلاوه بر مبلـغ اسـمی سـهم به‌عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت کند. شرکت می‌تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهم فروخته‌شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقدا بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازای آن سـهام جدیـد بـه صـاحبان سـهام سابق بدهد.

افزایش سرمایه با سلب حق‌تقدم یعنی افزایش سرمایه شرکت ناشی از سلب حق‌تقدم از سهامداران فعلی و عرضه عمومی سهام جدید در بورس با رعایت تشریفات لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت و مقررات مربوطه.