دنیای بورس: بازار سهام این روزها درگیری همزمانی با چند مساله دارد اما واکنش‌های متقابل به اصلاح پرشتاب قیمتی در خرید و فروش‌های روزانه به نوعی تشدید کننده ریسک‌های موجود و ترغیب هرچه بیشتر سهامداران به فروش است. حقیقت این است که افت کم سابقه قیمت سهام و شاخص‌های بزرگترین بازارهای مالی جهان تحت تاثیر شیوع بیماری کرونا و ترس از تاثیر همه‌جانبه این بیماری بر ادامه فعالیت‌های اقتصادی نه تنها در بازارهای مالی که در تمام شئون زندگی مردم در سراسر دنیا به چشم می‌خورد. بسیاری از بانک‌های مرکزی در اقصی نقاط جهان با طرح‌های گسترده حمایت از بازارهای مالی به مقابله با این ترس و برقراری آرامش در بازارهای مالی شتافته‌اند. در این خصوص باید درنظر داشت که این ورود قدرتمند به بازار از طریق صندوق‌های حامی و به بیان بهتر تامین نقدینگی برای چرخش هرچه بیشتر پول و قدرت بخشی به نقدشوندگی سهام پس از اصلاح سنگین قیمت‌ها در کلیت بازارهاست. اما در بازار سهام داخلی همانطور که در معاملات روز جاری مشاهده شد، در صورت تداوم جریان نزولی قیمت‌ها، نشانه‌های رسوب سرمایه‌ها در صف‌های فروش و کاهش تدریجی میل به خرید در کلیت بازار به چشم می‌خورد. امری که می‌تواند پس از گذشت چند روز با چنین وضعیتی موج فروش‌ها بدون حضور تقاضای موثر را بیشتر کند. تشکیل صف‌های فروش به ارزش 1734 میلیارد تومان در 248 نماد از 309 نماد بورسی موید این مطلب است. این در حالی‌ست که ارزش صف‌های فروش در پایان معاملات روز شنبه، در بازار سهام به رقم 3026 میلیارد توان رسیده‌است که سهم نمادهای فرابورسی، 88 نماد با 753 میلیارد تومان و سهم نمادهای بازار پایه، 104 نماد با 539 میلیارد تومان است.
اما در نقطه مقابل، ارزش معاملات خرد بورس تهران در جریان داد و ستدهای روز گذشته، رقم 3702 میلیارد تومان را نشان می‌دهد که بخش بزرگی از آن در ساعات نخست معاملاتی رقم خورد و با تشکیل صف‌های فروش، کند شدن جریان جابجایی سهام را نیز شاهد بودیم. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که علیرغم پاپس کشیدن سرمایه‌های خرد برای حضور در سمت تقاضا و تشکیل صف‌های فروش بعضا سنگین در نمادهای مختلف از صنایع گوناگون، هنوز هم بار اصلی خرید و فروش سهام بر دوش سرمایه‌گذاران خرد است. حالص تغییر مالکیت 126 میلیارد تومانی حقوقی به حقیقی در بورس تهران تا اندازه‌ای این مهم را نشان می‌دهد. اگرچه مجموع حالص تغییر مالکیت در فرابورس و بازار پایه به نفع حقوقی‌ها و با ارزش 59 میلیارد تومان است.
به نظر می‌رسد با ارسال سیگنال‌ها از داخل و خارج از تالار شیشه‌ای، بستر اصلاح بازار سهام را فراهم کرده است. رویدادی که برخی از مسئولین انتظار داشتند با کاهش دامنه نوسان و اعمال سیاست‌های محدودکننده، برای سهم‌هایی که در معرض حباب قیمتی هستند محقق شود.
مختصات ناشناخته بورس برای تازه‌واردان
یکی از مهمترین ریسک‌های فعلی بازار سهام، تجربه شرایط جدیدی است که تاکنون سرمایه‌های تازه وارد با آن مواجه نشده‌اند. در نیمه دوم سال جاری شاهد تغییر محسوس زمین بازی و در دست گرفتن جریان قیمتی روزانه توسط سرمایه‌های جدید‌الورود و غالبا بی تجربه هستیم. این سرمایه‌ها اگرچه ریسک‌ها و نااطمینانی‌های زیادی را در این مدت کم تجربه کرده‌اند اما بیشترین دوره اصلاح قیمتی برای آنها نهایتا یک هفته کاری بوده‌است و حضور تقاضای موثر با تبلور میل شدید به خرید، دوره‌های اصلاح را بسیار کوتاه کرده‌است. حال در شریطی قرار داریم که ریزش بیش از 50 هزار واحدی شاخص کل مرز اصلاح را به نزدیک 10 درصد رسانده است و کماکان صف‌های فروش پابرحا هستند. این مختصات جدید می‌تواند میل به فروش را در میان تازه‌واردان بورسی که به لحاظ تجمیع سرمایه‌ها قدرت قابل توجهی را پیدا کرده‌اند افزایش دهد. آن هم بدون درنظر گرفتن این مساله که تا چه حد رفتار فعلی منطقی یا غیرمنطقی است. از سوی دیگر بروز ریسک‌هایی نظیر احتمال قرنطینه شدن شهر‌های بزرگ و تعطیلی بنگاه‌های تولیدی را اگر به شرایط فعلی اضافه کنیم، می‌توان گفت که طی روزهای آینده و با نزدیک شدن به تعطیلات پایان سال، بسیاری از سرمایه‌ها بدون چشم‌انداز مشخص فقط با فروش سهام به استقبال بدترین سناریوهای ممکن رفته‌اند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که با تعطیلی سال نو، بازارهای جهانی کماکان به فعالیت خود ادامه می‌دهند و تکانه‌های منفی احتمالی در این بازارها نیز گوشه‌ای از ذهن معامله‌گران بورس داخلی را مشغول به خود کرده‌است. نکته امیدوارکننده در مورد این ترس این است که همانطور که اشاره شد، بازارهای سهام در سرتاسر دنیا اولا سقوط‌های بزرگی را پشت سر گذاشته‌اند و ثانیا حضور قدرتمند بانک‌های مرکزی برای حمایت از این بازارها در آخرین روز کاری هفته گذشته میلادی نشان از تاثیرپذیری و بازگشت روند نزولی این سیاست‌ها بوده است. بازگشایی این بازارها و تداوم روند مثبت یا حتی متعادل قیمت‌ها در روز دوشنبه می‌تواند اندکی از تاثیرگذاری این ریسک بکاهد.