دنیای بورس: رشد بیش از 6 درصدی شاخص کل در هفته گذشته، بسیاری را امیدوار به ادامه این روند و دستیابی به قله‌های جدید کرده بود. اما ترور جنایتکارانه آمریکایی‌ها، معادلات را بر هم زد. بنابراین، به مرور معاملات هفته‌های گذشته و شور خرید حقیقی‌ها نمی‌پردازیم و مستقیما به وضعیت امروز و روزهای آتی سهام می‌پردازیم.
طی ماه‌های اخیر در نظرسنجی‌ها و بازخوردهای مستقیمی که از مخاطبان وفادار «دنیای بورس» گرفته‌ایم، کمی در نوع نوشتار تغییر داده‌ایم. بنابراین، کمی خودمانی‌تر و بدون حاشیه‌های مرسوم به بیان تحلیل‌ها می‌پردازیم تا مخاطب بتواند به طور ملموس‌تری از محتوا استفاده کند. محتوایی که حاصل دانش معامله‌گران باتجربه، تحلیل‌گران بنیادی و خبرنگارانی باسابقه است و از این پس با بیانی ساده‌تر عرضه می‌شوند.
اگر به آمارهای هفته گذشته علاقه‌مندید این دو گزارش تصویری را ببینید:
بهترین و بدترین‌های بورس در هفته گذشته
بعد از شوک سنگینی که همه ایرانی‌ها در صبح جمعه مواجه شدند، تقریبا واکنش‌های ابتدایی و احتمالا هیجانی بازارها امری بدیهی و غیرقابل انکار است. جایی که احتمال فشار فروش‌ها در سهام افزایش می‌یابد و سفته‌بازان ارز و طلا برای رشد قیمت‌ها بازارگرمی می‌کنند. اما اینکه این هیجان چه ابعادی دارد، تا کجا ادامه می‌یابد و خلاصه چه باید بکنیم، مهم‌ترین مسائل مورد توجه است. خاطرمان است که یکی از دوستان تازه‌وارد به بورس، پرسید «سهم ش. را تازه خریدم، چند روزه منفی شده، قیمتش صفر نشه؟!!». اکنون بد نیست به خود باید یادآور شویم که هر نوع ریسکی و عدم قطعیتی که وجود دارد، قیمت‌ها را تا کجا کاهش می‌دهد؛ آیا واقعا ریسک با اثر بی‌نهایت داریم؟ حتما پاسخ منفی است.
تاریخچه هیجان سیاسی در سهام
پیش از آنکه به چند نکته معاملاتی بپردازیم، مروری می‌کنیم بر حوادث سیاسی که طی سال‌های اخیر تجربه کردیم. از انتخاب ترامپ در پاییز 95 گرفته، تا حمله داعش به مجلس در بهار 96، خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 97 و انفجار متوالی نفت‌کشها در نیمه اول 98. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود واکنش سریع و منفی بورس در تقریبا همه این موارد دقیقا یک روز بعد از واقعه، عموما روند قیمت‌ها به زودی معکوس شده و دوباره به جمله «فروشندگان امروز، خریداران فردا» می‌رسیم. یعنی کسانی که در هیجان در منفی‌ها فروخته، دوباره با بازگشت قیمت‌ها خریدار شده‌اند. البته به هیچ عنوان قرار نیست ریسک فعلی را معادل ریسک‌های قبلی بدانیم و از تفاوت‌های موجود غافل شویم، همه بحث آن است که نباید اسیر هیجانات زودگذر شد.
اگر می‌خواهید بدانید واکنش سهام در سه سال گذشته به تحولات سیاسی چه بوده جدول گزارش زیر را ببینید
بررسی واکنش تاریخی بورس به شوک‌های غیراقتصادی
در روزهای هیجان بورس چه کنیم؟
اما برویم سر اصل مطلب که احتمالا روز هیجانی را در پیش داریم و بازار با فشار فروش‌های جدی همراه شود؛ در این شرایط چه کنیم، چه نکنیم؟
دودل نشویم: نکته بسیار مهم آن است که اگر تصمیمی گرفتیم، دودل نشویم و از طمع بپرهیزیم. در این شرایط، دو حالت وجود دارد که کسی نمی‌تواند خارج از آن بماند. بورس تهران طی ماه‌های اخیر عموما نسبت به عوامل غیراقتصادی بی‌توجه بوده و مسیر رونق خود را به اصطلاح غیرسیاسی ادامه داده است. اکنون اما با افزایش سطح نگرانی‌های غیراقتصادی، ممکن است این مسیر دچار تغییر شود. حال اگر پیش‌بینی شما آن است که قرار است سناریوهای بدبینانه در این خصوص محقق شود، طبیعتا سهام جای ماندن برای شما نیست. هنگامی که برای اولین بار وارد بورس می‌شویم به شما می‌گویند حداقل ریسک‌پذیری باید وجود داشته باشد. پس اگر قرار است از اضطراب شب‌ها خوابتان نبرد، همین الان از سهام خارج شوید و سلامت خود را ارجح‌تر از همه چیز بدانید. اما اگر پیش‌بینی می‌کنید فضای سیاسی چندان بدتر از گذشته نمی‌شود، طبیعتا فروش در فضای هیجان منفی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
شاید بپرسید نظر «دنیای بورس» چیست؟ طبعا نمی‌توانیم نظر دقیقی بدهیم، چون تحلیل حوزه سیاسی از سواد ما خارج است. اما توجه به دو نکته میان نظرات کارشناسان داخلی و خارجی می‌تواند لایه هیجانی ذهنمان را بشکافد. اولا اینکه عمدتا معتقدند اتفاق جدید ابعاد متفاوت‌تر و بعضا بزرگ‌تری دارد، پس لزوما نمی‌توان با رجوع به گذشته به نتیجه مشخصی از آن رسید. اما دومین مساله آن است که با در نظر گرفتن جمیع شرایط اقتصادی-سیاسی در داخل کشور و منطقه، تقابل همه‌جانبه ایران و آمریکا از شانس بالایی برخوردار نیست. با در نظر گرفتن همه اینها تصمیم بگیرید و دودل نشوید.
دل بستن به حامیان خطاست: در تکمیل مورد قبلی باید یادآور شویم که بحث‌های متعددی مطرح شده که سهامداران حقوقی، صندوق توسعه بازار و برخی کمپین‌ها می‌خواهند از سهام حمایت کنند. این اتفاق حتما می‌افتد، مشابه آن را بارها شاهد بودیم. مثلا پس از حمله داعش به مجلس، خروج ترامپ از برجام و موارد دیگر، چنین اتفاقاتی افتاد. اما باید توجه داشت، اولا حمایت نمی‌تواند به صورت همگانی در همه سهم‌ها اتفاق بیفتد و عموما متوجه سهام بزرگ‌تر و به اصطلاح در چشم بازار است. ثانیا حمایت‌ها نمی‌تواند لزوما به معنای پایان افت برای سهمی باشد که از ارزش ذاتی خیلی فاصله گرفته است. پس با چشمانی باز در معاملات این روزها وارد شویم.
یادآوری ریسک برای بازبینی سبد: نکته بسیار مهمی که بارها کارشناسان و «دنیای بورس» به آن اشاره کرده بود، توجه به ریسک‌هاست. گفته بودیم که بازار «همیشه سبز» نداریم و وقتی دائما رشد قیمت داریم، کم کم با خطای ذهنی مواجه می‌شویم که ریسک‌ها را انکار می‌کنیم. بنابراین، با اینکه می‌دانیم مثلا فلان سهم حبابی است و فقط جریان پول آن را بالا می‌کشد، باز هم در شناسایی سود طمع می‌کنیم. تغییرات پایان هفته نشان داد که نباید از ریسک‌ها غافل شد، ریسک‌هایی که در روحیه سرمایه‌گذاری اثرگذار خواهند بود و نمی‌توان این حس را نادیده گرفت. یکی از اشتباهات رایج که دچار آن می‌شویم آن است که از یک سهم بهتر برای سهم ضعیف‌تر خود هزینه می‌کنیم. مثلا الان ممکن است یک سهم که نقدشوندگی و احتمالا شرایط بنیادی بهتری دارد را با زیان کم بفروشیم و بعد با پول آن، سهمی را که از ارزندگی خیلی فاصله گرفته است در قیمت‌های پایین بخریم یا به اصطلاح میانگین کم کنیم. نتیجه این کار می‌شود آنکه سهام ارزنده که پس از فروکش هیجان آماده رشد هستند را از دست داده‌ایم و سهمی که صرفا جریان پول به آن متمایل شده بود را بدون داشتن محرک قبلی (یعنی قدرت پول بالا) با حجم بیشتری در سبد خود می‌بینیم. پس باید ریسک سبد خود را مجددا بازبینی و در جهت بهتر شدن آن دقت کنیم.
بخش نقد خود را آماده کنیم: یکی دیگر از کارهایی که باید انجام دهیم، رصد دقیق بازار برای شناسایی فرصت‌های بکر است. متاسفانه در فضاهای هیجانی «تر و خشک با هم می‌سوزند»، یعنی حتی سهم‌های ارزنده نیز منفی می‌شوند. این منفی‌ها در واقع فرصت‌های جذابی به وجود می‌آورند برای کسانی که بخشی از پرتفوی آنها نقد است. پس حتما به دور از هیجان و با تصمیم عاقلانه این بخش از سرمایه خود را آماده نگه داریم.
طمع خطرناک سود در هیجان منفی: آخرین کاری که نباید انجام دهیم به طمع برای کسب سود در جریان منفی است. شاید بپرسید چگونه؟ جواب را در زرنگی‌های معامله‌گری پیدا می‌کنید. برخی خیال می‌کنند همانطور که در جریان صعودی سوار موج می‌شوند و پیش از ریزش خارج می‌شوند، در جریان منفی نیز زودتر خارج می‌شوند و پیش از برگشت بازار دوباره وارد می‌شوند. مثلا با خود می‌گوییم، خب با هیجان فروش که نمی‌شود مبارزه کرد، پس الان در 5 درصد منفی می‌فروشم، بعد در کف قیمتی (فرضا 15 درصد پایین‌تر) خرید می‌کنم. تجربه ما نشان می‌دهد معمولا خرید در فضای منفی خیلی دشوارتر است و عموما همانطور که نمی‌توان سقف قیمتی را تشخیص داد، کف ورودی را نیز اغلب گم می‌کنیم. پس این اقدام را اگر «طمع برای خرید ارزان‌تر» بنامیم برای کسی که امید به بازگشت قیمت‌ها دارد ریسک بزرگی محسوب می‌شود که می‌تواند موجب پشیمانی و به صورت دومینویی خریدهای هیجانی در مراحل بعد را به همراه داشته باشد. پس بیایید این بار طمع نکنیم.
تغییر حس در بازار جهانی
تشدید تنش‌ها با جنایت تروریستی آمریکایی و به شهادت رسیدن سردار سپهبد سلیمانی موجب شد تا بازارهای سهام جهانی کاهشی و نفت و طلا افزایشی شوند. کارشناسان معتقدند بازارها که پیش‌تر به علت آتش‌بس تجاری میان چین و آمریکا با امیدواری بیشتری معاملات را انجام می‌دادند، اکنون مجددا با تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک با حس منفی میان معامله‌گران همراه شده‌اند. هرچند تحلیل‌گران هنوز رصد می‌کنند که آیا ابعاد جدیدی از درگیری‌ها ایجاد می‌شود یا خیر، اما حداقل در کوتاه‌مدت به عقیده آنها نگرانی‌ها بر بازارهای جهانی اثرگذار خواهد بود. به هر ترتیب، شب گذشته قیمت نفت با رشد بیش از 3 درصدی به نیمه 68 دلار رسید و طلا با افزایش 1.5 درصدی به 1550 دلار بالغ شد. البته بازار فلزات چندان جذاب نبود و مس به نیمه پایینی کانال 6100 دلاری عقب نشست.
اگر به آینده بازار جهانی علاقه‌مندید گزارش زیر را بخوانید:
پیش بینی 10 استراتژیست از آینده بازارها با تشدید تنش ایران و آمریکا
