مرکز خدمات فولاد ایران: بخش اعظم تولید فولاد ایران از طریق کوره‌های قوس الکتریکی است و الکترود گرافیتی مورد نیاز آن بیشتر از طریق واردات تامین می‌شود.ایران ۷۰ درصد الکترود مورد نیازش را از چین و حدود ۱۰ درصد را از هند وارد می‌کرده و پس از اعمال تحریم‌ها سوال اصلی تحلیلگران این بوده که ایران چگونه الکترود مورد نیازش را تامین می‌کند تا اختلالی در تولید فولاد آن رخ ندهد؟
موجودی الکترود گرافیتی ایران کافیست؟
ایران ظرفیت تولید ۳۴ میلیون تن فولاد در سال را داراست و قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ آن را به ۵۵ میلیون تن برساند. ایران خود را برای تحریم‌ها آماده کرده بود فولادسازان و تجار ایرانی برای حدود ۶ ماه پیش‌بینی‌های لازم را انجام دادند و خرید الکترود بیشتری برای ذخیره کردن انجام دادند از این رو توانستند بدون اختلال به تولید فولاد ادامه دهند.
طبق آمار انجمن جهانی فولاد، در ۱۰ ماه سال ۹۷ در ایران تولید فولاد رکورد 20.6 میلیون تن را ثبت کرد که افزایش ۱۰ درصدی سالانه داشت و ایران را یازدهمین تولید‌کننده بزرگ فولاد دنیا کرد. طبق برآوردها تا پایان سال جاری این رقم به ۲۵ میلیون تن نیز خواهد رسید. افت ارزش ریال به دنبال تحریم‌ها، صادرات را برای صادرکننده‌های فولاد ایران جذاب‌تر کرد. انتظار می‌رود صادرات فولاد ایران امسال به حدود ۹ میلیون تن برسد؛ این در حالی است که در ۱۰ ماه نخست سال ۶ میلیون تن و مشابه سال گذشته صادر شده است. حداقل نیمی از این آمار مربوط به محصول‌های نیمه تمامی چون اسلب و بیلت است. در این راستا ایرانی‌ها به‌رغم تحریم‌ها روابط خود را با شرکای خود به ویژه خاورمیانه، روسیه، چین و اتحادیه اروپا حفظ کرده‌اند.
آیا ایران الکترود گرافیتی وارد می‌کند؟
بررسی واردات الکترود ایران نشان می‌دهد که واردات افزایشی ۲۴ درصدی سالانه داشته و از ۸۷۸۴۰ تن در سال ۲۰۱۷ به ۱۰۹۳۳۱ تن در سال ۲۰۱۸ رسید. ولی بخش اعظم واردات از چین و ۷۹۶۷۱ تن بوده پس از آن ۱۱۰۸۹ تن از آلمان و ۱۰۶۴۷ تن از هند وارد شده است. سال ۲۰۱۷ واردات الکترود از چین ۶۳۸۵۲ تن، هند ۱۱۴۴۳ تن و از آلمان خیلی کمتر و ۵۰۵۹ تن بوده است.
حتی با بررسی میزان واردات الکترود به ایران پس از تحریم‌های اعمال شده در آگوست و نوامبر سال قبل می‌بینیم که بیشترین رقم وارد شده از چین بوده ولی واردات از هند افت شدیدی داشته است. برخی فعالان بازار اظهار کرده‌اند که عرضه‌کننده‌های چین هنوز عرضه الکترود به ایران را به‌صورت فوب دارند و برای دور زدن محدودیت‌های تحریم الکترود چین از یک کشور سوم به ایران صادرات مجدد می‌شود.
در رابطه با هند ایران ۷ تا ۸ درصد سهم بازار صادرات آن را در دست داشته ولی پس از تحریم‌های آمریکا آن شرکت‌ها از تجارت با ایران کاملا صرفنظر کرده‌اند. چون کک سوزنی مورد نیازشان را برای تولید الکترود از آمریکا وارد می‌کنند و در هر معامله‌ای با ایران خودشان را با تحریم‌های آمریکا مواجه می‌سازد که در نتیجه کل تولید الکترودشان را مختل می‌سازد.
ایمیدرو به دنبال تکمیل تامین مالی پروژه الکترود گرافیتی
خبرها حاکی از آن است که ایمیدرو به دنبال تامین مالی نخستین پروژه خط تولید الکترود گرافیتی در ایران است. سال ۲۰۱۸ این سازمان جوینت ونچری با فولاد مبارکه، فولاد خراسان و چادر‌ملو راه‌اندازی کرد تا در تکمیل این خط تولید کمک‌کننده باشند. این پروژه ۳۵۰ میلیون یورویی که در اردکان واقع شده مدت‌هاست که آغاز به ساخت کرده و هنوز تکمیل نشده است. ظاهرا حدود ۱۷۰ میلیون یورو از بودجه مورد‌نیاز تامین نشده است. این خط تولید ظرفیت تولید سالانه ۳۰ هزار تن الکترود را خواهد داشت و امکان افزایش این ظرفیت تا ۴۵ هزار تن نیز وجود خواهد داشت. ایمیدرو در تلاش است هر‌چه زودتر این خط تولید راه‌اندازی شود تا خطر پیش روی صنعت فولاد ایران در مواجه با مشکل تامین الکترود برطرف شود.
آینده بازار الکترود ایران
تکمیل پروژه تولید الکترود ایمیدرو زمانبر است و نیاز صنعت فولاد کشور به الکترود بیشتر از ظرفیت برنامه‌ریزی شده برای این کارخانه است. از این رو ایران برای تامین الکترود کارخانه‌های فولادسازی خود چاره‌ای جز واردات از سایر کشورها ندارد.
در حالی که بعید به نظر می‌رسد آمریکا به این زودی تحریم‌های خود علیه ایران را متوقف کند، ایران دو گزینه پیش رو دارد یا باید پروژه‌های توسعه صنعت فولاد خود را متوقف کند یا به دنبال تامین الکترود مورد نیاز به شکل قانونی از کشورهای دیگر باشد.از طرفی اروپایی‌ها، فرانسه، آلمان و انگلیس کانال مالی اینس‌تکس را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا در هفته نخست فوریه در پاریس معرفی کردند تا به‌عنوان یک کانال مالی برای پرداخت‌ها از اروپا به ایران و بالعکس استفاده شود و سرمایه اولیه ۳ هزار یورویی داشته است.
البته اینس‌تکس بیشتر بر بخش‌های ضروری چون دارو، تجهیزات پزشکی و غذا و کالاهای مورد نیاز بخش کشاورزی تاکید دارد.با این مکانیزم، فعالان بازار امیدوارند ایران بتواند الکترود مورد نیاز صنعت فولادش را تامین کند گرچه باید توجه داشت که این مکانیزم هم به این زودی و حداقل تا اواخر سال ۲۰۱۹ قابل اجرا نخواهد بود.