به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: براساس تازه‌ترین آمارها، موجی صعودی در حوزه سودآوری پالایشگاه‌های پذیرفته‌شده در بورس شکل گرفته است. تازه‌ترین یافته‌های «دنیای اقتصاد» از لابه‌لای گزارش‌های مالی شرکت‌های پالایشگاهی که به سامانه کدال ارائه شده، نشان می‌دهد: تعدیل نرخ تسعیر ارز باعث شده سود هر سهم این شرکت‌ها اصلاح و وارد روندی صعودی شود.
به گزارش «دنیای اقتصاد» در میان گروه‌ها و صنایع مختلف حاضر در بازار سهام، شرکت‌های پالایشگاهی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برای فعالان داشته و این گروه از زمان حضور در بازار با نوسان‌های مثبت و منفی معنادار و حاشیه‌هایی، به یکی از پر‌ریسک‌ترین و پربیننده‌ترین و مطرح‌ترین گروه‌ها تبدیل شده است. این شرکت‌ها همچون گذشته با فراز و نشیب فراوانی روبه‌رو بوده‌اند.
چندی پیش شرکت پخش فرآورده‌های نفتی مجوز افزایش قیمت و محصولات این شرکت‌ها را صادر کرد. این تنها موضوع داغ این شرکت‌ها نبوده است. شایعه تجدید ارزیابی‌ها هر روز بیشتر به خبر شدن نزدیک می‌شود. شایعاتی که از مجامع این شرکت‌ها ریشه گرفته است.
تاثیر قیمت نفت
شرکت‌های پالایشی به‌طور عمده نفت خام را به فرآورده‌های دیگر مانند گازمایع، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره، قیر و...تبدیل می‌کنند. فرآورده‌های نفتی پالایشگاهی‌ها ۶/ ۵ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص می‌دهند. بازده این شرکت‌ها در سال ۹۸ برابر ۱۰۳ درصد بوده است. شرکت‌های پالایشی نفت خام را از وزارت نفت خریداری می‌کنند و قیمت نفت خام یکی از محرک‌های اصلی قیمت محصولات پالایشگاهی است همچنین شکاف قیمتی یا حاشیه سود ناخالص فروش که به فاصله بهای یک بشکه محصول تولیدی پالایشگاهی و یک بشکه نفت خام دریافتی در پالایشگاه‌ها اشاره دارد از موضوعات مهمی است که در شرکت‌های پالایشگاهی سود‌سازی می‌کند.
بالاترین شکاف قیمتی در بین فرآورده‌های نفتی مربوط به بنزین و پایین‌ترین آن مربوط به نفت کوره است. استفاده از این فرصت برای رشد و سودآوری پالایشگاه‌ها زمانی ممکن است که شرکت‌های پالایشی توان تطبیق عملیات خود و قدرت پاسخگویی به نیازهای ایجاد شده در اثر شکاف قیمتی را داشته باشند.
این‌ها در شرایطی است که بازار نفت در ماه‌های اخیر و به واسطه کرونا یکی از پرفراز و نشیب‌‌ترین روزهای خود را پشت سرگذاشت و سقوطی بی‌سابقه را تجربه کرد. نکته بااهمیتی که باید در گزارش‌های پالایشگاه‌ها به آن توجه کرد، افت قابل توجه تولید محصولات است. در برخی پالایشگاه‌ها که ظرفیت ذخیره‌سازی بالایی برای محصولات ندارند، افت تولید تا ۵۰درصد در گزارش‌های اردیبهشت ماه مشاهده شده است.
البته این افت در واحدهای بزرگ‌تر، کمتر است اما افت تولید ۳۰ تا ۵۰درصد در این واحد‌ها رخ داده است. با این حال با بهبود قیمت نفت و افزایش رونق پس از رکود ناشی از کرونا، کرک اسپرد با حاشیه سود ناخالص محصولات پالایشگاهی افزایش یافته است. بهبود وضعیت کرک اسپرد و تغییراتی که در نرخ تسعیر ارز رخ داد توانست بخشی از این کاهش را جبران کند.
تاثیر نرخ تسعیر ارز
۱۱خرداد ماه بود که یک پالایشگاه فرابورسی از تغییر مهم ۳/ ۳۱۲ میلیارد تومانی سایر درآمدهای عملیاتی به دلیل تغییر نرخ تسعیر ارز سال ۹۷ خبر داد. این اتفاق باعث شد ۶ نماد پالایشی به‌طور موقت متوقف شوند. پالایشگاه لاوان با انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده منتهی به اسفند ۹۸ از تغییر گزارش اصلاحی مربوط به ردیف سایر درآمدهای عملیاتی به مبلغ ۳/ ۳۱۲ میلیارد تومان خبر داد که در اثر تغییر نرخ تسعیر ارز فروش‌های صادراتی سال ۹۷ به وجود آمده و به توقف هر ۶ نماد «شبندر، شپنا، شبریز، شتران، شاوان و شراز» منجر شد.
شرکت‌های پالایشی اما با صدور اطلاعیه‌ای از دریافت مجوز تغییر بیش از ۱۰ درصدی در نرخ فروش محصولات یا ارائه خدمات خبر دادند. براساس مجوزی که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به این شرکت‌ها داد نرخ فرآورده‌های صادراتی شامل نفت گاز و نفت کوره بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است. بر این اساس نرخ محصولات این شرکت‌ها افزایش یافته است. در عین حال با افزایش سایر درآمدهای عملیاتی سال مالی منتهی به ۲۹/ ۱۲/ ۱۳۹۸ بابت تغییر نرخ تسعیر ارز فرآورده‌های صادراتی سال ۱۳۹۷ منجر به افزایش سود خالص هر سهام شرکت‌های پالایشگاهی شد.
تجدید ارزیابی در پالایشی ها
زمزمه‌های تجدید ارزیابی دارایی‌ها در برخی شرکت‌های این گروه شنیده می‌شود. شنیده‌ها از منابع نزدیک به شرکت‌های پالایشی حاکی از آن است که تجدید ارزیابی دارایی‌ها در گروه پالایشی به زودی آغاز می‌شود و احتمالا شرکت پالایش نفت تهران اولین شرکت پالایشگاهی خواهد بود که به تجدید ارزیابی دست می‌زند. صورت‌های مالی این شرکت‌ها نشان می‌دهد سود پالایشگاه‌ها در سال ۹۸ از سال ۹۷ بیشتر بوده است.
این در شرایطی است که دولت یک ماه آینده صندوق پالایشگاهی را در بورس عرضه خواهد کرد. آخرین تجدید ارزیابی پالایشگاهی‌ها مربوط به سال ۱۳۸۱ بوده است. زمانی که نرخ دلار ۸۵۰ تومان بوده و اکنون نرخ دلار به بیش از ۱۸ برابر آن زمان رسیده است. باید منتظر ماند که این شایعه تا چه میزان به واقعیت نزدیک خواهد شد و اجرای آن چه اثری بر صورت‌های مالی و سود سهام این شرکت‌ها خواهد گذاشت.
درآمدهای عملیاتی در پالایشی ها
تغییر سود سهام شرکت‌های پالایشگاهی نشان می‌دهد درآمدهای حاصل از نرخ تسعیر ارز فروش‌های صادراتی سال ۹۷ به‌عنوان درآمدهای عملیاتی نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. به‌عنوان مثال شرکت پالایش نفت اصفهان اعلام کرده است شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بابت نرخ تسعیر ارز نفت کوره صادراتی و بنکرینگ سال 97 رقمی بالغ بر 5,889,402 میلیون ریال به حساب بستانکاری (درآمد) این شرکت منظور کرده است.
همچنین رابطه سود خالص این شرکت‌ها بر اساس گزارش‌های سالانه آنها نشان‌دهنده تاثیر درآمدهای عملیاتی شرکت‌ها بر سود خالص آنها و سود سهام آنها است. بررسی نمادهای پربیننده در پالایشگاه‌ها نشان می‌دهد که شپنا در دو سال متوالی 97و98 بیشترین درآمد عملیاتی را به خود اختصاص داده است.
پس از آن شبندر، شبریز و شتران بیشترین درآمدهای عملیاتی را در سال 1398 داشته‌اند. سود خالص پیش‌بینی شده برای پالایشگاه نفت تهران در اسفند 99 بیش از 5600 میلیارد تومان برآورد شده است که این رقم در سال 98 نزدیک 51558938 میلیون ریال بوده است. سود هر سهم نیز در سال قبل 982 ریال اعلام شده و برای سال جاری 1273 پیش‌بینی شده است.
همچنین گزارش‌های مالی اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد دو شرکت بیشترین درآمدهای عملیاتی را کسب کرده‌اند. پالایش نفت بندر عباس 2408201 متر مکعب از محصولات مختلف را تولید و 2492665 متر مکعب از محصولات را به فروش رسانده است. همچنین پالایشگاه اصفهان 2909579 متر مکعب محصولات تولید کرده و 2927939 متر معکب میزان فروش آن بوده است.
نوسازی به جای تجدید ارزیابی
با رشد مجدد نرخ ارز طی دو ماه اخیر بحث تسعیر ارز شرکت‌های پالایشی مجددا نقل محافل سرمایه‌گذاری شده است. اما آنچه در این بحث مغفول مانده این است که به‌زعم فعالان و تحلیلگران در این صنعت سودآوری‌های کلان شرکت‌های پالایشگاهی و حتی پتروشیمی طی سال‌های اخیر به‌شدت به رشد نرخ ارز وابسته بوده و کاستی‌ها و کم‌کاری‌ها در پشت دیوار بلند پرش نرخ ارز مخفی مانده است. پندار توفیقی، عضو هیات‌مدیره شرکت تاپیکو راه ناگزیر توسعه شرکت‌های پالایشگاهی را تکمیل زنجیره ارزش و بهروزرسانی تکنولوژی می‌داند. گفت‌و‌گوی «دنیای اقتصاد» با توفیقی را بخوانید.
به نظر شما در شرایطی کنونی برای بهبود شرایط شرکت‌های پالایشگاهی چه اقداماتی ضروری است؟
زمانی پالایشگاه‌ها برای ما سودآور خواهند بود که سبد محصولاتشان متنوع شود و دیگر اینکه زنجیره ارزش را در صنعت پالایشگاهی تکمیل کنیم. بر این اساس باید به سمتی حرکت کنیم که خوراک سبک‌تر به شرکت‌های پالایشگاهی داده شود که نتیجه آن سودآورتر شدن این شرکت‌ها است. هرچه سبد محصول این مجموعه‌ها به سمت سوخت‌های سبک‌تر متمایل شود سودآورتر بوده و هرچه به سمت سوخت‌های نفت کوره میل کند سوددهی کاهش می‌یابد. ضمن اینکه صنایع پتروپالایشگاهی به دلیل ماهیت خوراکی که دریافت می‌کنند عملیات جداسازی آن فوق‌العاده ارزان‌تر خواهد بود و تکنولوژی‌های جدید در این صنایع موجب می‌شود راندمان محصولات افزایش یابد.
نرخ تسعیر ارز چه تاثیری بر وضعیت پالایشگاهی ایجاد خواهد کرد؟
در ادامه باید نرخ تسعیر ارز را در مورد این صنعت مدنظر قرار داد. تفکر حاکم این است که هرچه نرخ ارز افزایش یابد؛ پالایشگاه‌ها و شرکت‌های پتروشیمی سودده‌تر خواهند بود و درسال‌های اخیر نیز شاهد این مهم بوده‌ایم. اما واقعیت این است که این سوددهی تنها ناشی و وابسته به رشد نرخ ارز است نه ناشی از تولید یا افزایش بهره‌وری و بهبود تکنولوژی.
لذا اگر افزایش نرخ ارز متوقف شود این سودهای کلانی که شرکت‌ها طی این سال‌ها کسب کرده‌اند تعدیل شده و قطعا بازخورد خیلی بدی را در اقتصاد کشور و شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی شاهد خواهیم بود. از همین رو باید یادآور شد رشد نرخ ارز بسیاری از عملکردها را پوشش داده است به همین دلیل لازم است ظرف مدت یک سال پیش رو شرکت‌های پتروشیمی و پالایشی به فکر سال‌های آینده باشند و تکنولوژی‌های خود را بهروزرسانی کنند تا بتوانند از این محل به سودآوری برسند.
اثر تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت‌های پالایشگاهی چه خواهد بود؟
در بحث تجدید ارزیابی شرکت‌های پالایشی باید این مساله را مدنظر قرار داد که این کارخانه‌ها زمانی ساخته و تاسیس شدند که نرخ ارز بسیار پایین بود. قطعا با تجدید ارزیابی دارایی‌ها ارزش سهام این مجموعه‌ها بسیار افزایش خواهد یافت. درحال حاضر تجهیزات شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی اغلب کاملا فرسوده هستند اما به دلیل همین تجدید ارزیابی اگر قرار باشد همین شرکت را امروز احداث کنیم چند برابر نرخ ریال مثلا ۴۰ سال پیش باید هزینه کنیم. درنهایت اگر به سمت پروژه‌های نوسازی و بازسازی حرکت نکنیم در آینده‌ای نه چندان دور تجدید ارزیابی نیز کمکی به این صنعت نخواهد کرد. لذا لازم است در کنار برنامه تجدید به فکر تعریف پروژه‌های احیا باشیم.
