به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: قیمت‌گذاری کره آزاد شد. به بیانی دیگر دولت نرخ‌گذاری این قلم از لبنیات را بر عهده تولیدکننده گذاشت که او بر اساس قیمت تمام شده محصول خود را نرخ‌گذاری کند. کره از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی خارج شد و همین امر قیمت کره ۱۰۰ گرمی را از ۴ هزار تومان به ۸ هزار تومان رساند. باید دید انتقال منبع ارز کره از دولتی به نیمایی، نرخ انواع این محصول را به چه سمتی می‌برد. همین‌طور افزایش قیمت شیر به عنوان ماده اصلی اولیه لبنیات در دستور کار دولت قرار دارد.
خبر یک | کاهش سرانه مصرف مواد لبنی
دنیای اقتصاد در خبر دیگری نوشت: هفته گذشته ستاد تنظیم بازار در جلسه‌ای با حضور بخش‌خصوصی، افزایش نرخ شیر خام به ۴۱۵۰ تومان را مورد موافقت قرار داد و براساس همین نرخ برای شیرخام، در همان جلسه قیمت جدید محصولات لبنی هم تعیین شد و مورد موافقت قرار گرفت.
براین اساس، درحالی‌که همه منتظر اعلام این نرخ‌ها در قالب مصوبه ستاد تنظیم بازار بودند، این ستاد روز شنبه مصوبه مذکور را منتشر کرد که در این مصوبه، نرخ شیرخام به‌جای ۴۱۵۰ تومان، ۴۵۰۰ تومان اعلام شده است. حال کارخانه‌های لبنی می‌گویند چون نرخ شیرخام مصوب شده، نرخ محصولات لبنی هم باید متناسب با نرخ جدید تغییر کند.
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی اما در واکنش به صحبت‌های اخیر معاون امور دامی وزیر جهادکشاورزی درخصوص اعلام زودهنگام قیمت مصوب شیرخام توضیحاتی ارائه کرد. سیدمحمدرضا بنی‌طبا گفت: «ادعا می‌شود خبر قیمت شیرخام توسط انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی زودهنگام منتشر شده و این قیمت هنوز قطعی نبوده است.
باید پرسید چطور تمام اعداد و ارقام اعلام‌شده در مصوبه مانند قیمت چربی، نحوه محاسبه آن و قیمت لبنیات دقیق و قطعی بوده ولی قیمت شیر خام قطعی نبوده است؟ چطور امکان دارد قیمت مصوب لبنیات بر پایه ۴۱۵۰ تومان قیمت مصوب شیرخام تعیین شود ولی بعد از آن قیمت مصوب شیر تغییر کند؟ به عبارت دیگر این امکان وجود ندارد که قیمت محصولات لبنی قبل از قیمت مصوب شیرخام محاسبه شود.»
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ادامه داد: «متاسفانه در این میان بخشی از واقعیت‌ها گفته نمی‌شود، ولی در جلسه هفته گذشته سازمان حمایت با قیمت ۴۱۵۰ تومان برای شیرخام توافق شد؛ مشروط براینکه ۱۰۰درصد نهاده‌ها تامین شود و قیمت محصولات لبنی نیز براساس قیمت ۴۱۵۰ تومان محاسبه شد.»
وی با حمایت از صنایع تولید و عرضه شیر در کشور گفت: «نمی‌شود وزارت جهادکشاورزی ضعف خود را در تامین و توزیع نهاده‌های دامی نپذیرد و برای جبران این ضعف به کارخانه‌ها و مصرف‌کنندگان فشار بیاورد و هزینه ناکارآمدی خود را از جیب تولیدکننده و مصرف‌کننده پرداخت کند. اگر وزارت کشاورزی نمی‌تواند ۱۰۰ درصد نهاده‌های موردنیاز دامداری‌ها را تامین کند و قیمت شیرخام را به ۴۵۰۰تومان تغییر داده است این تفاوت قیمت باید در محصولات لبنی هم لحاظ شود.
هم‌اکنون در بازار صنعت لبنیات کشور ۴۰۰ برند درحال رقابت با هم هستند. وقتی هزینههای تولید مثل شیرخام، مواد بسته‌بندی، حمل‌ونقل، مالیات ارزش افزوده و دستمزد کارگر بر مدار افزایشی قرار می‌گیرد بالطبع محصولات لبنی هم باید افزایش قیمت پیدا کند. در همه دنیا دولت‌ها از دامداران حمایت می‌کنند اما این حمایت منجر به دخالت در قیمت‌گذاری و برهم خوردن نظام عرضه و تقاضا و عدم شفافیت نمی‌شود.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آزاد شدن قیمت کره به خبرگزاری مهر گفت: «انتقال کره از گروه یک تخصیص ارز (ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی) به گروه دو تخصیص ارز (ارز نیمایی) تصمیم خوبی است و با توجه به رقابتی که در بازار میان تولیدکنندگان وجود دارد حتما از جهت قیمت به تعادل خواهد رسید اما لازم است کل زنجیره صنعت لبنیات از قیمت‌گذاری دستوری خارج شود تا این تصمیم درست ابتر نماند.»
کاهش سرانه مصرف
اما با افزایش قیمت محصولات لبنی طی مدت اخیر در بازار مصرف‌کننده هم که توان خرید این محصولات را نداشته به ناچار تصمیم به محدود کردن خرید و مصرف این مواد گرفته است. موضوعی که رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های فرآورده‌های لبنی کشور نیز آن را تایید کرده و در مورد عواقب آن هشدار داده است.
علی‌احسان ظفری گفت: «ستاد تنظیم بازار به تازگی قیمت جدید ۱۵ قلم محصول لبنی را تعیین و اعلام کرده است. متاسفانه افزایش قیمت‌ها بخشی از مردم و دهک‌های مختلف جامعه را از مصرف لبنیات دور می‌کند که این اتفاق به هیچ‌وجه خواست صنعت لبنیات مملکت نیست. وقتی قیمت مواد اولیه از جمله شیرخام، مواد بسته‌بندی، هزینههای حمل‌ونقل و بسیاری موارد دیگر تغییر پیدا می‌کند متعاقب آن باید محصولات لبنی نیز تغییر قیمت پیدا کند.»
رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های فرآورده‌های لبنی کشور در ادامه خواستار ورود دولت به این بخش شد و گفت: «متاسفانه افزایش قیمت محصولات لبنی سفره تعداد زیادی از خانوارهای ایرانی را خالی از لبنیات کرده است. دولت باید تدابیری اتخاذ کند تا تمامی آحاد مردم بتوانند از لبنیات به میزان کافی استفاده کنند. افزایش سرانه مصرف لبنیات سلامت جامعه را تضمین و بخش زیادی از هزینههای درمان را کاهش میدهد. افزایش قیمت‌ها جدا از کاهش سرانه مصرف، بزرگ‌ترین ضربه را به تولید می‌زند و باعث می‌شود به تدریج برخی از واحدها تعطیل و از چرخه تولید خارج شوند.»
گزارش | گام اول آزادسازی لبنیات
دنیای‌اقتصاد همچنین در گزارشی نوشت: سال گذشته دولت کره را از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی خارج کرد و تابستان امسال کره‌‌ای که پارسال با ارز دولتی وارد شده بود تمام شد. به سبب افزایش نرخ ارز دیگر واردات کره به صرفه نبود و تولیدکنندگان داخلی شروع به راه‌اندازی یا تقویت خط تولید کره خود کردند.
اما با این تفاوت که کره تولیدی دو برابر نرخ وارداتی آن تمام شد؛ کره ۱۰۰ گرمی که حول‌وحوش ۴ هزار تومان نرخ‌گذاری شده بود به ۸ هزار تومان رسید. البته این تمام ماجرا نیست، تولیدکنندگان می‌گویند برای تامین بازار داخلی هیچ مشکلی ندارند اما با توجه به هزینههای تولید، قیمت کره ۱۰۰ گرمی باید برسد به ۱۲ هزار تومان.
این شرایط هم دوامی نیاورد و ستاد تنظیم بازار کره را از لیست قیمت‌گذاری دولتی خارج و نرخ‌گذاری آن را به تولیدکنندگان محول کرد که به معنی نرخ‌گذاری بر اساس قیمت تمام شده است؛ آن هم در شرایطی که به گفته مرکز آمار ایران گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آبان تورم ۱۳ درصدی داشته است، یعنی بیشترین تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها در دهه ۹۰.
ظرفیت بالای تولید داخلی
ستاد تنظیم بازار اعلام کرد با توجه به تغییر نرخ ارز کره وارداتی از رسمی به نیمایی، قیمت‌گذاری تثبیتی این محصول برداشته و مقرر شد واحدهای تولیدکننده کره نسبت به تعیین قیمت اقدام کنند. صنایع لبنی ایران همیشه ظرفیت تامین بازار را داشته است، منتها تا پیش از این تولید به صرفه نبود. مساله این است که تا پارسال واردات کره به صرفه‌تر از تولید آن بود اما الان که منابع ارزی دولت برای اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان بسیار محدود شده و از طرفی شرایط تولید داخلی هم تغییر کرده است، دیگر واردات به صرفه نیست و تولید داخلی کره توجیه اقتصادی یافته است.
دلایلی چون عدم تحریک قیمت شیرخام در اثر ایجاد تقاضا برای چربی از جمله عواملی بود که سیاست‌گذاران کشور را به این نتیجه رسانده بود که اختصاص ارز برای واردات کره حیوانی به‌صرفه‌تر و بهینه‌تر از تولید کره داخلی است اما با افزایش قیمت کره حیوانی در جهان و کاهش ارزش پول ملی و همین‌طور کمبود منابع ارزی، این سیاست از سال ۹۸ تغییر کرد، اگرچه کره حیوانی وارداتی تا آخر تابستان ۹۹ جوابگوی تقاضای بازار بود.
سرانه مصرف روزانه کره در ایران درحالی ۱۰۰ تن است که ظرفیت تولید روزانه ۶ شرکت بزرگ لبنیات کشور ۶۰۰ تن است، این درحالی است که به سبب کاهش تقاضا و عدم صادرات، کارخانه‌ها با تمام ظرفیت به تولید نمی‌پردازند. یکی از مزیت‌های بازار تولید لبنیات توزیع عادلانه مواد اولیه است، حلقه‌ای که در بسیاری از بازارهای دیگر به درستی کار نمی‌کند. برای مثال در یک قدم عقب‌تر، یعنی توزیع نهاده‌های دامی به دامداری‌ها مشکلات زیادی وجود دارد که ریشه گرانی مرغ و گوشت و لبنیات است.
در بحث مواد اولیه و تکنولوژی تولید هم هیچ کمبودی وجود ندارد و مساله اصلی چربی کره است. برای تولید کره حیوانی از چربی شیر استفاده می‌شود. در سال‌های گذشته چون سیاست‌گذاری معطوف به افزایش سرانه مصرف بود، از نژادهایی در گاوداری‌ها استفاده می‌شد که حجم شیر زیاد داشتند اما چربی کمی تولید می‌کردند اما درحال‌حاضر سیاست‌گذاری‌ها به سمت پرورش نژادهایی رفته است که حجم چربی شیر بیشتری دارند، اما میزان شیر تولیدی آنها کم است.
نکته بعدی سرانه مصرف ایرانیان است، سرانه مصرف لبنیات ایرانیان از میانگین جهانی که ۱۲۰ لیتر در سال است بسیار پایین‌تر قرار دارد. در واقع اگر سرانه مصرف استاندارد بود تولیدکنندگان در تامین چربی با مشکل مواجه نمی‌شدند اما متاسفانه سرانه مصرف شیر و لبنیات کاهش چشمگیری داشته است. وقتی تقاضا برای چربی شیر از سوی تولیدکنندگان افزایش یابد قیمت شیر خام هم ناخودآگاه بالا می‌رود. تولیدکنندگان نسبت به نرخ کره ۸ هزار تومانی هم اعتراض دارند چراکه پایین‌تر از قیمت تمام شده است.
لبنیات ارزان ایرانی
نرخ لبنیات در ایران همیشه از قیمت جهانی پایین‌تر بوده و با توجه به هزینههای تولید در شرایط کنونی به نظر می‌رسد قیمت ۱۲ هزار تومان برای کره‌های ۱۰۰ گرمی، پوشش‌دهنده هزینههای تولیدکننده باشد.
مشکل دیگر شیر خشک است. اگرچه درحال‌حاضر صادرات شیرخشک دارای عوارض گمرکی بالایی است، اما قاچاق شیرخشک ایران ادامه دارد و هر روز خبرهای مختلفی درباره توقیف محموله‌های قاچاق منتشر می‌شود. خروج شیرخشک از کشور باعث می‌شود تا کماکان افزایش قیمت شیرخام را شاهد باشیم و افزایش قیمت شیرخام به معنی افزایش هزینه تولید و افزایش قیمت برای مصرف‌کننده است
. علاوه بر این شیرخشک به کشورهایی صادر می‌شود که شرکت‌های لبنی ایران توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار این کشورها را از آن خود کنند. به‌طور مثال کشور عراق چون دامداری صنعتی قابل‌ملاحظه‌ای ندارد، از شیرخشک در تولید برخی محصولات استفاده می‌کند.
به همین دلیل است که در یک‌سال گذشته تعرفه‌های عراق بر محصولات لبنی ایران به شدت افزایش یافته که البته در راستای سیاست حمایت از تولیدکنندگان عراقی است. به گفته سخنگوی انجمن صنایع لبنی ایران متاسفانه دولت به وعد‌ه‌ای که به واردکنندگان داد عمل نکرد و ارز بسیاری از همکاران که کره آنان در انبارهای گمرک مانده هنوز تامین نشده است.
نه تامین ارز می‌کنند و نه اجازه عرضه به نرخ ارز آزاد در بازار را می‌دهند. تولیدکنندگان گام نخست در آزادسازی لبنیات را برداشتند. آنها بارها نسبت به آزادسازی کره و تولید محصولات لبنی با تنوع قیمتی برای همه دهک‌ها تاکید داشتند. حال گام اول آزادسازی لبنیات برداشته شد و باید دید که آنها براساس نظام بازار و افت و خیز فروش قیمت‌ها را به چه سمتی می‌برند.
کره‌های ۱۵۰ هزار تومانی
مسعود نواده‌بابالی مدیرعامل یک شرکت تولیدی درباره ظرفیت کارخانه‌های لبنی برای تامین بازار داخلی گفت: تا سال گذشته نیمی از بازار داخلی از طریق واردات تامین می‌شد که با توجه به افزایش نرخ ارز واردات دیگر به صرفه نیست. کارخانه‌های لبنی کشور هم ظرفیت و پتانسیل تولید و تامین نیاز بازار کشور را دارند و مشکلی در این خصوص وجود ندارد.
او ادامه داد: اما متاسفانه هنوز مقداری کره وارداتی در انبارهای گمرک باقی‌مانده که دولت ارز آن را تامین نکرده است و باید با ارز آزاد ترخیص شوند. آن هم درحالی‌که بازار داخلی توسط کارخانه‌ها تامین می‌شوند و عملا نیاز به کره وارداتی احساس نمی‌شود. دولت طبق قولی که داده بود عمل نکرد و ارز واردکنندگان را نپرداخت. واردکنندگان دو پیشنهاد به دولت دادند: یک عرضه با نرخ ارز آزاد در بازار داخلی که قیمت هرکیلوی آن حول‌وحوش ۱۵۰ هزار تومان تمام می‌شود و دو، بسته بندی و عرضه آن به بازار عراق اما هنوز دولت هیچ پاسخی نداده است.
این فعال اقتصادی گفت: برخی از محصولات لوکس لبنی مشمول قیمت‌گذاری دولتی نمی‌شوند و تولیدکنندگان با توجه به قیمت تمام شده محصول را به بازار عرضه می‌کنند. دولت اجازه نمی‌دهد که حداقل کره‌های وارداتی را در قالب کره‌های طعم‌دار و لوکس به بازار عرضه کنیم. پس از شروع کارخانه‌های داخلی به تامین بازار کشور، کره ۱۰۰ گرمی به ۸ هزار تومان رسید.
هزینههای تولید آن‌قدر بالا است که حتی این مبلغ برای تولیدکنندگان به صرفه نیست و باید به ۱۲ هزار تومان برسد. صنعت دامداری کشور پتانسیل تولید روزانه ۳۵ هزار تن شیر خام دارد و الان با ظرفیت ۲۵ هزار تن کار می‌کند. نه در تامین مواد اولیه مشکل داریم و نه در تجهیزات تولید کره. اگر قیمت کره به نرخ ۱۲ هزار تومان نزدیک شود هم کارخانه‌دار سود می‌کند و هم دامدار. اما متاسفانه درحال‌حاضر هر کدام از این حلقه‌ها گرفتار مشکلات زیادی هستند.
تولیدکنندگان به خواسته خود، یعنی خارج شدن کره از قیمت‌گذاری تثبیتی و دولتی رسیدند، اما موضوع قابل تامل قدرت پایین جیب مصرف‌کننده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران تورم نقطه‌به‌تقطه آبان ماه ۴/ ۴۶ درصد بوده است، به بیانی دیگر هزینههای خانواده‌های ایرانی در آبان ماه ۴۶ درصد بیشتر از مدت مشابه در سال گذشته است. کره درحالی از قیمت‌گذاری تثبیتی بیرون آمده که تورم ماه به ماه فاصله جیب مردم تا قیمت‌ها را افزایش میدهد، آن هم در شرایطی که به گفته مرکز آمار ایران تورم گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آبان‌ماه ۱۳ درصد بوده است.
یادداشت مربوط | سرمایه بر باد رفته
- محمدرضا بنی‌طبا | سخنگوی انجمن صنایع لبنی ایران
دولت در قیمت‌گذاری شیر بدون توجه به شرایط تولیدکنندگان عمل می‌کند؛ در حالی قیمت شیر خام به لیتری ۴هزار و ۵۰۰ تومان رسید که در جلسه ۲۸ آبان تولیدکنندگان با ستاد تنظیم بازار به شرط تامین ۱۰۰ درصدی نهاده‌های دامی توسط وزارت جهاد کشاورزی، نرخ ۴ هزار و ۱۵۰ تومان مصوب شد و نرخ‌گذاری محصولات لبنی هم بر همین اساس صورت گرفت.
اما ظاهرا به سبب اینکه وزارت کشاورزی توان تامین نهاده‌های دامداران را ندارد این مبلغ ثابت نماند. باید توجه داشت که ۶۵ درصد از هزینه تمام‌شده محصولات لبنی به شیر خام اختصاص دارد و به همین دلیل تا نهایی شدن نرخ شیر خام نمی‌توان برای نرخ‌گذاری لبنیات تصمیم قطعی گرفت.
وقتی نرخ شیر خام ۳۸ درصد افزایش پیدا کرد و به ۴ هزار و ۱۵۰ تومان رسید، قیمت لبنیات هم به همین مقدار افزایش پیدا کرد. ناگفته نماند که ۴ هزار و ۵۰۰ تومان کف نرخ شیر است و با احتساب هزینه حمل‌ونقل و چربی آن به ۵ هزار تومان می‌رسد. حال در شرایطی که شیر ۴ هزار و ۱۵۰ تومان نرخ‌گذاری شده اما تولیدکننده باید آن را ۴ هزار و ۵۰۰ تومان بخرد، کارخانه‌های کوچک چگونه دوام بیاورند؟
چنین عملکردهایی بدون توجه به وضعیت تولیدکننده و مصرف‌کننده صورت می‌گیرد و با توجه به شرایط جامعه از کاهش بیشتر مصرف لبنیات نباید تعجب کرد. در حال حاضر نرخ‌گذاری دستوری باعث شده همه مردم طیف مشخصی از محصولات با نرخ‌های مشخصی در اختیار داشته باشند در صورتی‌که اگر یارانه‌ها به مصرف‌کننده تزریق شود و تولیدکننده بر اساس قیمت تمام‌شده نرخ‌گذاری را انجام دهد، تنوع محصول برای همه دهک‌ها افزایش می‌یابد.
سال گذشته هم انجمن صنایع لبنی طی نامه‌ای ابراز کرد اگر دولت دست از قیمت‌گذاری دستوری بردارد ما آمادگی این را داریم که بیش از ۲ میلیون تن شیر خام را در محصولات مختلف با سود ۳ درصد به دست مصرف‌کننده برسانیم که در همین راستا کره از قیمت‌گذاری تثبیتی خارج شد. البته شاید قیمت کره حیوانی اندکی افزایش یابد اما به سبب رقابتی که بین شرکت‌های تولیدکننده ایجاد می‌شود دوباره تعدیل می‌شود و به ثبات قیمتی می‌رسد. البته پیش‌فرض این است که دولت در نرخ‌گذاری شیر خام و چربی دخالت نکند. اگر دولت از دخالت دستوری بپرهیزد و نرخ شیر خام بر اساس نظام عرضه و تقاضا تعیین شود، با رقابتی که بین تولیدکنندگان ایجاد خواهد شد قیمت‌ها به نفع مصرف‌کننده تمام می‌شود.
موضوع بعدی یارانه‌های دولت است که در صنعت دامداری و لبنیات هیچ تاثیر مثبتی بر بازار این صنعت ندارد. متاسفانه حجم وسیع از یارانه‌ها در نهاده‌ها هزینه می‌شود و این روش تاکنون هیچ نتیجه قابل قبولی نداشته و رضایت هیچ یک از طرفین را حاصل نکرده است. سیستم یارانه در مبدأ در حال تبدیل شدن به بهانه‌ای برای دخالت دولت در بازار و برهم زدن سیستم عرضه و تقاضا است. بارها پیشنهاد داده‌ایم دولت هزینه‌ای را که در ابتدای زنجیره می‌کند به مصرف‌کننده انتقال دهد اما افاقه نکرده است.
اگر دولت مبلغ یارانه‌های نهاده‌های دامی را به مصرف‌کننده بدهد و توان خرید دهک‌های پایین‌دستی را افزایش دهد، توان تولید بالا می‌رود. اگر این یارانه در سبد مصرف‌کننده هزینه شود و اختیار قیمت‌گذاری را هم به تولیدکننده بدهند، تولیدکننده با تولید محصولاتی که از نظر قیمتی مناسب همه اقشار باشد بازار را کنترل می‌کند.
پارسال بالغ بر ۹۰۰ میلیون دلار در بخش نهاده‌های دامی شیرده هزینه شد که با احتساب آن به نرخ آزاد، می‌توان گفت نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان برای نهاده‌های دامی هزینه شده و هیچ‌کس، نه دامدار، نه تولیدکننده و نه مصرف‌کننده، نتیجه این هزینه را ندید و انگار که این مبلغ دود شد. چرا باید برای طرح‌هایی که هیچ کارآیی ندارد و نتیجه مناسبی حاصل نمی‌کند این همه هزینه شود؟
در بحث شیر مدرسه هم همین اتفاق افتاد، دولت نزدیک به ۴۵۰ میلیارد تومان برای تامین شیر مدرسه ۸ استان محروم هزینه کرد، برنامه‌ای که به سبب کمبود منابع متوقف شد آن هم در حالی که هیچ‌کس نفهمید سرنوشت این مبلغ چه شد! محاسبات ما نشان میدهد دولت با یک‌دهم این مبلغ می‌توانست کل طرح شیر مدرسه در کشور را پشتیبانی کند، آن هم با نتیجه‌ای قابل قبول.
اطلاعات آماری نشان میدهد در برخی از استان‌ها مثل سیستان‌وبلوچستان بچه‌ها به دلیل کمبود پتاسیم با کاهش قد روبه‌رو شدند، آن هم در حالی که همان‌طور که گفتم با یک‌دهم آن مبلغ می‌توان کل سیستم شیر مدرسه کشور را مدیریت کرد.
