دنیای بورس | یک عضو هیات رییسه مجلس از آغاز عرضه «صندوق دارا دوم» به مردم با ۳۰ درصد تخفیف در ۵ شهریور خبر داد. محسن دهنوی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: دیروز اخبار ضد و نقیضی راجع به لغو عرضه «صندوق دارا دوم» دریافت کردم. امروز (دیروز) ساعت ۸ صبح با وزیر نفت در مجلس حضوری صحبت کردم و از او قول گرفتم که وزارت نفت در این ماجرا همکاری داشته باشد و ایشان نیز قول همکاری کامل داد. ساعت ۱۲ ظهر نیز جلسه‌ای با معاون وزیر اقتصاد در هیئت‌رئیسه‌ی مجلس گذاشتم و بازی با روان سهامداران را خط قرمز دانستم. ایشان نیز بر اراده کامل وزارت اقتصاد بر عرضه «صندوق دارا دوم» تاکید داشت. خبرخوب اینکه قرار است در ۵ شهریور، عرضه «صندوق دارا دوم» به مردم با ۳۰ درصد تخفیف آغاز شود. مجلس همچنان خود را متعهد به پیگیری منافع سهامداران خرد می‌داند.»
- پیش‌تر هم «دنیای بورس» در این باره نوشته بود: خبر نهایی: عرضه بلوکی پالایشی ها منتفی شد | پذیره نویسی دومین ETF
چگونه حواشی صندوق ETF پالایشی ها تمام شد
در همین حال دنیای اقتصاد در مطلبی نوشت: نگرانی بازار از توقف عرضه «دارادوم» تنها در دو روز ۲۹۴ هزار میلیارد تومان از ارزش بورس تهران کاست. دیروز سرانجام پس از دو روز کشمکش میان وزارتخانه‌ها و التهاب در بازارسهام، وزیر امور اقتصادی و دارایی، نحوه پذیره‌نویسی واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری دولت در سهام شرکت‌های پالایشگاهی موسوم به دارادوم را مشخص کرد.
بر این اساس مقرر شد طرح عرضه بلوکی سهام پالایشگاه‌ها در بورس تهران از دستور کار خارج شود و سهام ۴ پالایشگاه دولتی در قالب فروش واحدهای صندوق دارادوم در نخستین چهارشنبه شهریورماه و همزمان با هفته دولت عرضه شود.
عرضه «دارا دوم» در نخستین چهارشنبه شهریورماه قطعی شد. این خبر را وزیر اقتصاد داد و نسبت به آنچه در دو روز گذشته بازار سرمایه را ملتهب کرده بود، شفاف‌سازی کرد. همزمان اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور و علی ربیعی، سخنگوی دولت، با انتشار توییت‌هایی تلاش کردند اعتبار کاهش یافته دولت در میان افکار عمومی بازار سرمایه را ترمیم کنند.
جهانگیری نوشت: «این توافق مورد حمایت قاطع دولت است و در روزهای آینده حتما اجرایی خواهد شد.» علی ربیعی نیز ضمن اشاره به هماهنگ شدن امور مربوط در ستاد اقتصادی دولت، این نهاد را به طور کامل به دستور رئیس جمهور پایبند دانست و افزود: «حمایت از همه بخش‌های اقتصاد، سیاست تعطیل نشدنی دولت است.»
این سخنان پس از آن مطرح شد که کشمکش دوروزه میان وزارت‌خانه‌های نفت و اقتصاد، تامین مالی دولت در بازار سرمایه از سهام پالایشی را در هاله‌ای از ابهام فرو برده و ۲۹۴ هزار میلیارد تومان از ارزش بورس تهران کاسته بود.
درج یک خبر، شروع یک اتفاق: رسانه‌ای کردن یک اختلاف نظر واقعا چقدر هزینه دارد؟ روز یکشنبه بود که خبر لغو عرضه «دارادوم» به دلیل مخالفت وزارت نفت منتشر شد و بسیاری را درخصوص رشد بیشتر قیمت‌ها در بازار سهام نگران کرد. همین امر سبب شد در دو روز اخیر شاهد شکل‌گیری صف فروش در بسیاری از نمادهای بازار سرمایه باشیم و شاخص کل بورس تهران در دو روز گذشته افتی کم سابقه را شاهد باشد.
تغییر جهت قیمت‌ها در دو روز گذشته سبب شده است طی این مدت ۲۹۴ هزار و ۹۳ میلیارد تومان معادل ۱۳ میلیارد و ۴۴۱ میلیارد دلار از ارزش بورس تهران کاسته شود.
روز یکشنبه اهالی بازار سهام با یک شوک مواجه شدند. آنطور که از خبرها بر می‌آمد بازار سرمایه که در دو سال و نیم گذشته بارها تحت تاثیر تصمیمات خلق الساعه و ریسک‌های مختلف قرار گرفته بود، این بار زیر سنگینی هماهنگ نبودن دو وزارتخانه دولت کمر خم کرد و از فراز ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحدی شاخص کل را به فرودی وا داشت که تا پایان معاملات روز سه شنبه به سطح یک میلیون و ۹۹۹ هزار و ۷۳۸ واحدی برسد.
داستان از این قرار بود که بنا بر اخبار منتشر شده پذیره‌نویسی «دارادوم» به تعویق افتاده است. همین امر کافی بود فعالان بازار که پس از شروع سال جاری، تمامی تحلیل‌ها را کنار گذاشته بودند و بدون توجه به جریان نقد آتی شرکت‌ها اغلب بر اساس اما و اگر‌ها و اخبار معامله می‌کردند، طی یک رشته فروش هیجانی بسیاری از سهام خود را بفروشند.
این در حالی بود که تا پیش از اعلام این خبر بیشتر نمادهای بازار در روز یکشنبه صف خرید بودند و با یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در روز دوشنبه به کف قیمت مجاز روزانه رسیدند. اما جرقه این تغییر رویکرد از کجا زده شد؟ آیا بازار که به یکباره خود را در مقابل مخالفت وزارت نفت با تامین مالی دولت از محل فروش واحدهای صندوق ETF یافته بود، راه را به اشتباه می‌رفت و ریسک پیش رو را بیش از حد بزرگ نمایی کرده بود؟
بررسی سابقه معاملات در بورس تهران به خوبی نشان می‌دهد که بازار همچنان نسبت به اخباری که از شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به بیرون می‌آید بسیار حساس و بدبین است. چراکه این وزارتخانه پیش‌تر نیز یک بار با تصمیمات خود مهر پایان بر صعود تند و تیز بازار سهام زده بود.
از آنجا که بسیاری از فعالان بازار سرمایه به خصوص تحلیلگران تغییرات قیمت خوراک پتروشیمی‌ها و اعمال نظر بر نحوه فعالیت پالایشگاه‌ها از سوی وزارت نفت را دلیل اصلی سقوط بازار در سال ۹۲ می‌دانند، بنابراین طبیعی است که به هنگام نشر اخبار غیر منتظره از این دستگاه دولتی واکنش هیجانی خود را در صفوف فروش منعکس کنند. همین امر سبب شد در روز گذشته نیز شاهد تداوم فشار فروش در بورس و فرابورس باشیم.
دودستگی در دولت، بلای جان بازارها: با این حال اگر بخواهیم نگاهی منصفانه‌تر به واکنش دو روز اخیر سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه داشته باشیم، می‌توان گفت که تمام این تغییرات ناشی از اتکا به حافظه تاریخی بازار نبوده است. روند اخبار منتشر شده طی دو روز گذشته حکایت از آن دارد که به رغم حمایت‌های زبانی و بعضا عملی دولت از رونق بازار سرمایه به‌عنوان تنها بازار غیر تورمی کشور که حال نقش ضربه‌گیر نقدینگی را نیز بر عهده گرفته، در بدنه دولت بر سر نحوه پوشش کسری بودجه سنگین دولت دو دستگی وجود دارد.
این دو دستگی در روزهای اخیر با انتشار مصاحبه‌ها و تکذیبیه‌ها آشکار شده و در روز گذشته با اعلام موافقت وزارت نفت با فروش واحدهای ETF انکار شده است. اما این انکار مانع از آن نخواهد شد که بازار رویارویی خود با یک ریسک جدید را به راحتی فراموش کند. آنهایی که بازارهای مالی را به خوبی می‌شناسند و با ترسو بودن پول در عمل آشنا هستند، به خوبی می‌دانند که اعتماد عمومی به بازار سرمایه در حال حاضر تا حد زیادی خدشه‌دار شده؛ خدشه‌ای که با تکذیب و تایید مسوولان نه به راحتی از بین می‌رود و نه باعث می‌شود که جذابیت سود احتمالی در این بازارها به آسانی بر مخاطرات غلبه کند.
در واقع آنچه که بازار از این عدم‌هماهنگی استنباط می‌کند تبدیل شدن مخاطرات احتمالی به مخاطرات قطعی است که در صورت تداوم می‌تواند زندگی بسیاری از مردم را دگرگون کند.
تمامی اینها در حالی مطرح می‌شود که اخیرا وزیر نفت منتقدان سنگ اندازی وزارت نفت در رویه‌های عادی عرضه دومین صندوق قابل معامله دولت (دارادوم) را «یک عده بیکار» خوانده بود که به مسائل «بال و پر» می‌دهند. از سویی دیگر فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد نیز پس از کش‌و‌قوس فراوان خبر از پذیره‌نویسی واحدهای «دارادوم» در نخستین چهارشنبه شهریورماه خبر داده است و بنابراین عرضه بلوکی سهام پالایشی‌ها در بورس منتفی خواهد بود.
این در حالی است که در دو روز گذشته۲۹۴ هزار میلیارد تومان، معادل ۱۳ میلیارد و ۴۴۰ میلیون دلار از ارزش بورس تهران کاسته شده است. در چنین شرایطی سوال این است که آیا باید یک اختلاف آن هم در سطح وزرای دولت چنین خرجی روی دست مردم بگذارد؟
از غلبه هیجان تا خطر تثبیت زیر حمایت روانی دو میلیونی: اما آن روی دیگر سکه افت بازار سرمایه بدون شک در تغییر ترکیب سهامداران فعال در بازار سهام نهفته است که طی دو سال گذشته به کلی دگرگون شده. در حالی‌که تا قبل از سال ۹۷ تعداد فعالان دائم بازار سرمایه زیر ۲۰۰ هزار نفر بوده است، در حال حاضر به رغم نبود آمار دقیق در این مورد شنیده‌ها از وجود ۵ تا ۶ میلیون سهامدار خرد فعال در بازار سرمایه حکایت دارد. این امر اگرچه به نوبه خود رخدادی مطلوب است، با این حال تغییر سریع آن نشان می‌دهد که ظرفیت‌های شناختی مردم در این بازار به اندازه سهم آنها از بازار سهام افزایش پیدا نکرده است. همین امر سبب شده که در ماه‌های اخیر شاهد غلبه فروش هیجانی بر تقاضای سنگین معاملات باشیم.
بررسی افت شاخص کل بورس تهران طی یک سال گذشته نشان می‌دهد که هم‌سویی قیمت‌ها و یک دست شدن فضای معاملات در جهت خرید شرایطی را پدید آورده است که در آن بسیاری از اشخاص تازه وارد به لطف روند پر قدرت صعودی هرچه که بخرند سود می‌کنند.
همین امر سبب شده در مدت یاد شده نوعی جو هیجانی در بازار سرمایه غالب شود که به لطف آن سهامدار نه تنها فقط به کسب سود عادت کرده است بلکه درک دقیقی از ماهیت نوسان در بازارها ندارد و با یک روز افت قابل توجه نماگرها دم از سقوط قیمت‌ها می‌زند؛ عاملی که هم به ضرر بازار سرمایه است و هم سرمایه مردم عادی را به شدت تهدید می‌کند.
در حال حاضر همین عامل بیش از هر چیز به تهدید بازارها برخاسته است. درحالی که خبر لغو عرضه صندوق پالایشی باید تنها نمادهای مربوطه را متاثر می‌کرد با این حال شاهد بودیم که وزن بالای این نمادها در شاخص کل در نهایت جو روانی بازار را مغشوش کرد و به وضعیتی انجامید که روز گذشته سایر نمادها نیز به صف فروش رسیدند.
این در حالی است که شاخص کل بورس به تازگی از مقاومت روانی ۲ میلیون واحد گذر کرده و همین امر بر امید فعالان بازار به تداوم روند صعودی افزوده بود. اگرچه به دلایلی متعددی که بسیاری از کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند نمی‌توان دماسنج اصلی بازار سرمایه یعنی شاخص کل بورس را به‌عنوان یک معیار مهم در تحلیل تداوم جهت حرکتی بازار به حساب آورد، اما بیراه نیز نخواهد بود که تاثیر روانی رشد این شاخص را به‌عنوان مهم‌ترین دماسنج بورس در پیشگاه عموم مردم نادیده بگیریم. واقعیت امر این است که رشد شاخص کل در دو سال اخیر توانسته سرمایه بسیاری از مردم را به سمت بورس و فرابورس سوق دهد و به واسطه مقبولیت عمومی که یافته در اذهان عمومی تاثیر بگذارد.
همین امر سبب شده که در روز گذشته افت نماگر اصلی بازار سهام به تثبیت زیر سطح روانی دو میلیون واحدی و رسیدن آن به حدود یک میلیون و ۹۹۹ هزار واحد بخشی از فعالان بازار را نگران کند، چرا که تثبیت این شاخص در روز جاری می‌تواند بر احتمال تداوم اصلاح قیمت‌ها در بازار بیفزاید. البته این انتظار نیز بیراه نخواهد بود که به جریان افتادن عرضه «دارادوم» در شهریورماه خط بطلانی بر این نگرانی باشد و از تثبیت این نماگر عمده بازار سرمایه زیر سطح دو میلیون واحدی جلوگیری کند.
نگاه کاربران به بورس | قدرت‌نمایی بازار سرمایه
انتشار خبر قطعی عرضه دارادوم در شهریور ماه از زبان یک نماینده که ناظر مجلس در شورای بورس است، خیلی زود صف‌های فروش را جمع و حال بازارسهام را بهتر کرد. کاربران در فضای مجازی به قدرت گرفتن بازار سرمایه در یک سال اخیر اشاره کردند که یک روز التهاب بازار چگونه می‌تواند مسوولان را برای رفع آن به تکاپو بیندازد.
آرمان راد از قدیمی‌های بازار سرمایه است که درباره این موضوع در توییتر خود نوشت: « ۱۵ ساله که در بورس فعالم و الان خیلی خوشحالم که این بازار اینقدر بزرگ و مهم شده که یک روز منفی شدنش تمام مسوولان رو به تکاپو میندازه.» مهدی رباطی از دیگر فعالان بازار سرمایه در تایید این مطلب نوشت: «سال ۹۲ تصمیم همین وزارت نفت آتش به بورس زد و کسی دم نزد؛ اما اکنون بازی عوض شده است. سال۹۲ ارزش معاملات ۶۰ میلیون دلار بود و اکنون یک میلیارد، آن زمان تعداد سهامدار فعال ۵۰۰ هزار بود؛ اما اکنون ۶ میلیون. درست است که برخی به بورس اعتقادی ندارند ولی دیگر سیاست‌گذار نمی‌تواند به این بازار بی‌اعتنا باشد.» کاربرانی هم بودند که شروع به تحلیل رفتار سهامداران کردند و در مواردی به این رفتار کنایه هم زدند. مثلا کاربری با نام «عماد» نوشت: «شیطونا از صف فروش‌ها خارج می‌شید، سریع نپرید تو صف‌های خرید.» «آل‌طه» هم پیش‌بینی کرد که باید از چهارشنبه منتظر صف‌های سنگین خرید در کلیت بازار بود.
تحلیل آقای کارگردان از حباب بورس: برعکس دوشنبه که اخبار مربوط به بورس در فضای مجازی کاملا حول محور دارا دوم گذشت، کاربران دیروز فراغت بیشتری داشتند و درباره مسائل دیگر سخن گفتند. یکی از این سوژه‌ها، صحبت‌های محمدحسین لطیفی از کارگردانان سینما بود که درباره حبابی بودن بازار سرمایه صحبت کرده و مدعی شده «بورس یک بازی کثیف است که معلوم نیست چه کسانی در آن ببازند.» پیام الیاس‌کردی با انتشار ویدئوی صحبت‌های این کارگردان پرسید که «بهتر نیست همه ما در مورد کار تخصصی خودمون نظر بدیم؟» «نصرت» یکی از کاربرانی بود که با انتقاد از لطیفی نوشت: « اگر ما از حوزه سینما انتقاد کنیم، خیلی ملایم‌تر از الفاظ ایشون. جواب ایشون این خواهد بود که در حوزه تخصص خودتون وارد شوید.» یکی دیگر از کاربران نوشت: «حالا همه برای ما شدن کارشناس بورس، کم مونده کله پاچه‌ای سر کوچه بیاد بورس تحلیل کنه، عادت نکردیم تو کار هم دخالت نکنیم. اینا همش تقصیر راننده تاکسی زرد است.» کاربر دیگری از محمدحسین لطیفی پرسید: «بگو آخه... خونت الان چند شده؟ می‌فروشی به قیمت سال ۹۶؟ اون حباب کثیف نداره؟»
اسحاق جهانگیری | معاون اول ریاست جمهوری: اعتماد مردم سرمایه دولت است که تحت هیچ شرایطی نباید آسیب ببیند. اعضای دولت بایدبه قول‌هایی که به مردم می‌دهند، عمل کنند؛ چون مردم فعالیت‌هایشان رابر مبنای تعهدات دولت تنظیم می‌کنند. نباید برخی اختلاف نظرهای جزئی درون دولت برای زندگی مردم و روندجاری اقتصاد کشور ایجاد مشکل کند.
عضو ناظر مجلس در شورای بورس و اوراق بهادار: توقف عرضه دارا دوم شایعه بود
در مطلب دیگری آمده است: خبرسازی دارادوم همچنان ادامه دارد و بازار سرمایه نیز به تبع آن تاثیر می‌پذیرد. خبر جدید و به نظر قطعی دیروز از سوی محسن علیزاده، عضو ناظر مجلس در شورای بورس و اوراق بهادار اعلام شد. او از منتفی شدن فروش بلوکی سهام شرکت‌های پتروشیمی خبر داد و سپس اعلام کرد که سهام این شرکت‌ها شهریورماه به‌صورت صندوق ETF دارادوم عرضه خواهد شد.
مشروح گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با این نماینده مجلس به شرح زیر است:
شما خبر دادید که دارا دوم عرضه خواهد شد؛ درباره این خبری که اعلام کردید کمی توضیح دهید.
از دیروز خبرهایی درباره اینکه سهام این شرکت‌ها قرار است فقط به‌صورت بلوکی عرضه شود، منتشر شد. این موضوع بین سهامداران و عمدتا سهامداران خرد نگرانی ایجاد کرد و باعث شد همه در صف فروش قرار گیرند و این مساله بازار سرمایه را با التهاب شدید مواجه کرد. بنده به‌عنوان عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در شورای بورس و اوراق بهادار در این دو روز پیگیری‌هایی را انجام دادم.
روز سهشنبه با نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان خصوصی‌سازی و وزارت نفت صحبت‌هایی داشتیم و قرار بر این شد که عرضه سهام این شرکت‌ها به‌صورت بلوکی متوقف و منتفی شود و ان‌شاءالله وزارت نفت خیلی سریع نسبت به تخصیص سهام این شرکت‌ها به صندوق سرمایه‌گذاری دارادوم اقدام کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن عرضه ETF دارادوم انجام شود.
خیلی سریع یعنی کی؟ در جلسه‌ای که داشتید درباره زمان عرضه این صندوق‌ها هم صحبت شد و برای آن تعیین تکلیف کردید؟
دوستان گفتند که دارا دوم در شهریورماه عرضه خواهد شد. البته مقداری زمان می‌برد. به گفته دوستان ۲۰ روز زمان می‌برد تا مقدمات آن فراهم شود.
این بار برای عرضه این صندوق چه تضمینی وجود دارد؟ چون قبلا هم با اطمینان صحبت از عرضه آنها بود.
مسائلی که در این دو روز حول محور دارا دوم شکل گرفت، شایعه بود. هیات وزیران وزارت نفت را مکلف به عرضه سهام این شرکت‌ها به‌صورت ETF کرده است. ما نیز به‌عنوان دستگاه ناظر نظارت می‌کنیم که حتما این اتفاق بیفتد.
یعنی صحبت‌هایی که از صبح روز دوشنبه مسوولان وزارت نفت، اقتصاد و سازمان خصوصی‌سازی درباره دارا دوم مطرح کردند، همه شایعه بود؟
در صحبتی که با نماینده وزارت نفت انجام دادم ایشان اعلام کرد ما آمادگی داریم سهام این شرکت‌ها را چه به‌صورت بلوکی و چه به‌صورت صندوق‌های ETF عرضه کنیم. خود آقای وزیر هم (روز سهشنبه) در مجلس بودند و اعلام کردند وزارتخانه تحت مدیریت ایشان آمادگی دارد که سهام این شرکت‌ها را به‌صورت بلوکی یا هرطور که لازم شد عرضه کنیم.
شاید نبود همکاری در گذشته وجود داشته اما امروز دیگر این همکاری به‌صورت کامل وجود دارد. ما دستگاه ناظر هستیم. اتفاقی هم که روز سهشنبه افتاد و عرضه سهام این شرکت‌ها به‌صورت بلوکی متوقف شد با پیگیری‌های ما شکل گرفت. ما به‌عنوان دستگاه ناظر، حامی مردم هستیم. بنده حامی سهامداران به ویژه سهامداران خرد در بازار سرمایه هستم. بنابراین این موضوع را پیگیری می‌کنم که سهام این شرکت‌ها حتما به‌صورت صندوق‌های ETF عرضه شوند.
اخباری که درباره عرضه نشدن دارا دوم در دو روز دوشنبه و سهشنبه پخش شد، باعث شد مردم در صف فروش بروند اما شما می‌گویید آن اخبار شایعه بود؛ چه کسانی از این اتفاق و التهاب بازار نفع بردند و چرا این اتفاق افتاد؟
گاه اخباری منتشر می‌شود که اصلا صحت ندارد. دوستان ما اعلام کردند که منتشرکنندگان این اخبار اصلا در داخل کشور نیستند. من درخواستی از همه سهامداران، به ویژه کسانی که به تازگی به بازار سرمایه ملحق شدند دارم؛ قبل از ورود به بازار سرمایه اطلاعات و دانش کافی را داشته باشند.
نباید اینقدر احساسی تصمیم بگیریم و با انتشار خبر کذب در صف فروش قرار بگیریم تا بازار ملتهب شود. من از مردم می‌خواهم با دقت و دانش بیشتری سهامداری کنند. اگر هم موضوعی پیش بیاید که نگرانی ایجاد می‌کند مانند همین اتفاقی که درباره دارا دوم افتاد ما پیگیری می‌کنیم که حل شود.
شما معتقدید ریشه اخباری که در این دو روز درباره دارا دوم منتشر و در نهایت منجر به التهاب بازار سرمایه شد، در خارج از کشور بود! اما مسوولان در داخل کشور و در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی از جمله تلویزیون این اخبار را اعلام کردند.
دوستان ما در وزارت اقتصاد و همچنین سازمان خصوصی‌سازی چنین ادعایی دارند و می‌گویند این خبرها عمدتا ریشه داخلی ندارد. به ویژه جناب آقای قالیباف‌اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بر این موضوع تاکید دارند که این اخبار ریشه داخلی ندارد. ما باید پیگیری کنیم که چه کسانی با انتشار این اخبار نفع می‌برند و به مردم ضرر می‌زنند.
