در بازار بورس کالا انواع اقلام و کالاها ازجمله کالاهای بخش صنعتی و فولاد معامله می‌شوند به‌گونه‌ای که بورس کالا یکی از عوامل تعیین‌کننده قیمت روز آهن‌آلات و سایر کالاها به شمار می‌رود. بورس کالا از سال 82 فعالیت خود را شروع کرده و هدف اصلی آن ایجاد تعادل در قسمت عرضه و تقاضای بازار با عرضه مواد اولیه و محصولات کارخانه‌ها در بخش صنعتی و فولاد است.
بنابراین سعی بر این بوده است که با عرضه انواع کالاها مانند محصولات آهن‌آلات و اخیراً خودرو در بورس کالا، قیمت محصولات به قیمت واقعی نزدیک‌تر شده و از این طریق قیمت‌ها در بازار تنظیم و کنترل شود. در ادامه این مقاله به بررسی بورس کالا و نحوه تأثیرگذاری آن در قیمت‌گذاری محصولات فولادی می‌پردازیم.
قیمت آهن آلات در بورس
هرچند معاملات در بازار بورس کلاً تحت نظر وزارت صنعت و معدن است اما این منظور گاهی با بازارسازی و دست‌کاری میزان عرضه و تقاضا به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. همان‌طور که می‌دانید ارزش‌گذاری در بازار بورس رابطه مستقیم با میزان محصولات عرضه‌شده با میزان تقاضای موجود است.
به عنوان مثال با توجه به شرایط سیاسی یا اقتصادی و یا حتی در مقاطعی از سال مانند فصول سرد، عرضه محصولات فولادی محدود است و در قسمت تقاضا حجمی کمی دیده میشود که باعث متوسط رقابت صفر و رکود در بازار فولاد میشود. هم‌چنین تفاوت بالای نرخ‌های بورس کالا و بازار آزاد باعث میشود که تولیدکنندگان، محصولات فولادی خود را در بورس کالا به صورت قطره‌چکانی عرضه کنند تا افزایش حجم درسمت تقاضا باعث افزایش درصد رقابت و درنتیجه افزایش قیمت محصولات شوند.
بورس کالا در بهینه‌ترین حالت خود به بازار اجازه می‌دهد تا قیمت واقعی را با توجه با پارامترهای اقتصادی و سیاسی روز کشف کند.
چگونگی تاثیر بورس کالا در کنترل قیمت آهن آلات
اختلال درزنجیره تأمین مواد اولیه به دلیل سیاست‌های نادرست حکومتی باعث دلالی و رانت بازی در بازار بورس و تضاد میان صنایع پایین‌دستی و بالادستی شده است. چرا که اکثر مواد اولیه بدون استفاده در صنایع داخلی به خارج از مرزها ارسال میشود. به همین دلیل مواد اولیه فولادی مانند شمش، آهن اسفنجی و غیره، در قسمت تقاضای بازار در بورس کالا هرگز با کمبود مواجه نمی‌شوند.
بورس کالا با قیمت‌گذاری بر روی محصولات فولادی اولیه‌ای مانند شمش فولادی مانع از افزایش قیمت‌ها و ثبات در بازار میشود. به این صورت که پس از تعیین قیمت شمش در بورس کالا و مشخص شدن میزان رقابت در معاملات، قیمت مقاطع فولادی در بازار آهن مشخص می‌گردد. علاوه بر آن که قیمت شمش جهانی در تعیین قیمت پایه محصولات تاثیرگذار است تحولات قیمت کامودیتی‌ها در دنیا نیز با قیمت‌گذاری و تحولات بورس کالا رابطه نزدیک ولی با تاخیری دارد.
عرضه‌کنندگان محصولات فولادی در بورس کالا
همان‌طور که گفتیم آهن‌آلات توسط تولیدکنندگان در بورس کالا به صورت هفتگی و زمان‌بندی‌شده عرضه می‌شوند و براساس آن قیمت میلگرد ، قیمت ورق ، قیمت تیرآهن و سایر محصولات فولادی در آن هفته تعیین می‌شوند. همه تولیدکنندگان فولادی موظفند که محصولات خود را در بورس کالا عرضه کنند. این عرضه‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و شرکت‌هایی از قبیل فولاد کاوه جنوب کیش، مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو، فولاد مبارکه اصفهان، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خراسان، فولاد البرز ایرانیان، فولاد آذربایجان و سایر تولیدکنندگان کوچک‌تر را شامل می‌شوند. در سایت زیر قیمت ورق روزانه به روز رسانی میشود. برای دسترسی به صفحه ی یاده شده از لینک زیر استفاده کنید:
https://www.fooladiranian.com/productlist/ورق-سیاه/
نحوه عرضه آهن آلات در بورس کالا
محصولات قابل عرضه در بورس کالا باید یک روز قبل‌تر از عرضه توسط کارشناسان بورس بررسی و قیمت‌گذاری شوند. بنابراین تولیدکنندگان آهن‌آلات یک روز قبل از عرضه، محصولات فولادی خود را از طریق کارگزاری در اختیار بورس قرار می‌دهند. محصولات فولادی در بورس کالا شامل میلگرد، تیرآهن، نبشی، ناودانی و شمش می‌شوند و هریک در روزهای مشخصی در بورس عرضه می‌شوند.
اصطلاحات مربوط به بورس کالا
در بازار بورس کالا مانند هر بازار دیگری اصطلاحات پرکاربردی وجود دارد که برای فعالیت در آن باید با این مفاهیم آشنا باشید:
• قیمت پایه: قیمت تعیین‌شده توسط کارگزاری برای کالا براساس یک فرمول مشخص
• حداقل عرضه: کمترین مقدار مجاز برای یک کالا طبق مقررات بورس
• حداقل خرید: حداقل مقدار مجاز خرید توسط یک کارگزاری
• حداکثر خرید در صورت وجود کالا: برابر با همه میزان کالای عرضه‌شده
• حداکثر افزایش عرضه: حداکثر مقدار افزایش عرضه کالا توسط عرضه‌کننده
• حداقل تغییر قیمت سفارش: شامل کمترین مقدار مجاز تغییر قیمت پس از ثبت سفارش
انواع قراداد در بورس کالا کدام اند؟
در عرضه فولاد در بورس کالا دو نوع قرارداد وجود داد:
1. قرارداد نقدی: پرداخت مبلغ و کارمزد کارگزار به صورت نقدی و تحویل گرفتن کالا تا سه روزکاری
2. قراداد سلف: برعکس معامله نسیه تحویل کالایی درآینده که هزینه‌اش قبلاً دریافت شده (پیش‌خرید) قیمت سلف ارزان‌تر از قیمت نقد کالا است
قرادادهای دیگری شامل نسیه، آتی، اختیار خرید و اختیار فروش نیز وجود دارند که استفاده از آن‌ها شرایط ویژه‌ای لازم دارد.
مزایای معاملات در بورس کالای ایران
• قانونمند بودن روند خرید و بهبود برنامه‌ریزی تولید برای تولیدکنندگان
• امکان پوشش ریسک، توزیع و انتقال ریسک و بهبود فضای سرمایه‌گذاری
• تضمین اصالت، کمیت، کیفیت، مبلغ و دت معامله
• شفاف‌سازی در معاملات، ایجاد مرجع قیمت و کشف قیمت منصفانه
• افزایش کیفیت و استانداردهای اجباری برای پذیرفته شدن محصول در بورس کالا
• تخصیص بهینه منابع و سرمایه
• حذف عنصر واسطه و هزینه‌های بازاریابی
برای آشنایی با نحوه خرید از بورس کالا، مقاله راهنمای خرید ورق از بورس کالا را مطالعه نماید.
فرمول قیمت پایه آهن آلات در بورس چیست؟
برای محاسبه قیمت پایه محصولات مقاطع فولادی (تیرآهن، میگرد، نبشی و ناودانی) یک بازه مثبت و منفی در نظر می‌گیرند که براساس سه درصد قیمت کشف شده دو هفته قبلی محاسبه و اعمال میشود.
1. در صورت عدم عرضه در دو هفته قبل ، قیمت پایه بر اساس کمترین قیمت محاسبه شده لحاظ خواهد شد.
2. حداقل قیمت پایه میلگرد ۱۱ درصد و تیرآهن ۱۴ درصد بالاتر از قیمت کشف شده شمش بلوم در همان هفته محاسبه میشود
سخن پایانی
بنا به گفته مسئولان یکی از مهم‌ترین تاثیرات بورس کالا کنترل رشد بی‌رویه قیمت‌ها و تنظیم بازار است. اما گاهی مانند آن‌چه در سال 1400 مشاهده شد افزایش قیمت محصولات فولادی برخلاف قیمت‌های جهانی هیچ دلیلی به جز افزایش قیمت‌ها و دست‌کاری عرضه‌ها در بورس کالا نداشت. بنابراین در نقطه مقابل نیز می‌توان قیمت‌گذاری دستوری و دست‌کاری بازار را نیز یکی از عوامل برهم زدن نظم و تعادل بازار دانست. بورس کالا درکنار سایر عوامل مانند نرخ ارز، میزان عرضه و تقاضای بازار، قیمت جهانی فولاد بر قیمت داخلی آهن و محصولات فولادی تأثیر می‌گذارد. هم‌چنین در این سال‌های اخیر، تیره و تار شدن مذاکرات برجام می‌تواند بر التهابات بازار بیفزاید هرچند که سایر عوامل حاکی از ثبات بازار باشد.
سوالات متداول
فرمول محاسبه قیمت پایه در بورس کالا چیست؟
قیمت شمش جهانی × میانگین هفتگی دلار نیمایی × 0.95 = قیمت پایه
قیمت پایه در دوحالت کف و سقف با اختلاف تلرانس 0.3 تعیین میشود و پایین‌تر از این قیمت معامله‌ای صورت نمی‌گیرد.
جریمه تاخیر در قردادهای نقدی بورس کالا چگونه است؟
خریداران هفت روز پس از مهلت تسویه قانونی یعنی سه روز کاری اول، فرصت دارند تا با جریمه روزانه 25 درصد از ارزش کل معامله، اقدام به تسویه حساب کنند.