در بازار ارز، دلار با شکست سنگینی از سوی ین ژاپن مواجه شد؛ اولین مورد وقوع پدیده «سقوط برق‌آسا» (Flash Crash) در سال نو میلادی به نام دلار ثبت شد که ظرف تنها ۸ دقیقه بیش از ۳ درصد در برابر ین ژاپن تضعیف شده بود. اصطلاح سقوط برق‌آسا معمولا توصیف‌کننده نوسان شدید در زمان کوتاه با تغییر قیمت قابل توجه برای یک جفت ارزی به‌کار می‌رود؛ اما ین تنها بر دلار آمریکا مسلط نشده بود، دلار استرالیا و برخی از ارزهای بازارهای نوظهور نیز زیر سایه سنگین ارز ژاپنی ارتفاع کم کردند. علاوه بر تمایل معامله‌گران برای خرید ارزهای امن مانند ین، بخش دیگری از بازیگران بازارهای جهانی رو به خرید اونس طلا آوردند، امری که در مقاطعی قیمت طلای جهانی را به بالای محدوده هزار و ۲۹۰ دلار برد. شرکت اپل، روز پنج‌شنبه دست به اقدامی کم‌سابقه در خصوص چشم‌انداز فروش محصولات خود زد؛ این شرکت نسبت به کاهش درآمد خود هشداری داد که همسو با نگرانی‌های دیگر در فضای بازارهای جهانی به‌ویژه چشم‌انداز کاهشی رشد اقتصادی جهان منجر به نوسانات و تحولات زیادی در سراسر بازارهای جهانی شد. بازار سهام آمریکا ریزش بین ۲ تا ۳ درصدی را در همه شاخص‌ها تجربه کرد، سهام آسیایی نزولی شد و مهم‌تر از همه تغییر ناگهانی در بازار جهانی ارز بود.
اپل، غول تکنولوژی ایالت کالیفرنیا آمریکا، با اعلام کاهش فروش محصولاتش در چین و ارتقای کمتر از حد انتظار آی‌فون‌ها، در مورد کاهش درآمد خود هشدار داد. این اولین بار پس از سال ۲۰۰۷ است که شرکت اپل چنین هشداری منتشر کرده است. سهام اپل پس از تعطیل شدن بازارهای نقدی آمریکا، در بازارهای شبانه‌روزی و آتی حدود ۸ درصد سقوط کرد. شاخص‌های سهام آمریکا بین ۲ تا ۳ درصد ریزش داشتند که از تداوم روزهای پرنوسان وال‌استریت حکایت می‌کند. شاخص نزدک کامپوزیت بیش از ۳ درصد سقوط کرد، شاخص S&P ۵۰۰ افزون‌بر ۵/ ۲ درصد کاهش یافت و در نهایت، شاخص میانگین صنعتی داوجونز حدود ۹/ ۲ درصد پایین‌تر از روز گذشته خود بسته شد. گسترده‌ترین شاخص سهام آسیا اقیانوسیه، MSCI (بدون ژاپن) ۴/ ۰ درصد فرو ریخت. هرچند بازارهای ژاپن تعطیل بودند، اما با معامله سهام ژاپنی در بازارهای دیگر، نیکی ژاپن حدود ۲ درصد افت بینابازاری را به ثبت رساند. سهام چین براساس شاخص CSI ۳۰۰ و بورس هنگ‌کنگ بارها بین محدوده‌های منفی و مثبت در حرکت بودند. سرمایهگذاران از مقامات پکن خواستار اقدامات حمایتی جدیدی برای اقتصاد در حال کندی این کشور شده‌اند. بیانیه غافلگیرکننده اپل، فشار زیادی بر شاخص‌های تایوان و کره‌جنوبی که به بخش تکنولوژی وابستگی و حساسیت دارند، وارد کرد. سهام کره‌جنوبی کمتر از ۲ درصد فروریخت و سهام تایوان نیز حدود ۲ درصد سقوط کرد.
شکاف زمانی بازارها
چند دلیل برای جهش تند ین در برابر سایر ارزها از سوی کارشناسان مطرح می‌شود. اولین دلیل، شکاف یا فاصله بینابازاری است. فاصله تعطیل شدن بازار نیویورک تا بازگشایی بازار توکیو بازه یک ساعتی بین ۵ و ۶ عصر به وقت نیویورک است. وضعیت معمول در این یک ساعت، کاهش حجم معاملات، احتیاط سرمایهگذاران و عدم‌انجام معامله تا حد امکان تلقی می‌شود. با اینکه نقدینگی بازار در این بازه در کمترین سطح روز قرار می‌گیرد؛ اما تمام این ویژگی‌ها نیز مانع از بروز نزول دلار در برابر ین نشد؛ چراکه تمام مواد اولیه لازم برای واکنش برق‌آسا در حالت آماده‌باش وجود داشتند.
هشدار اپل به چین
دلیل دوم هشدار شرکت اپل مبنی بر کاهش شدید درآمد واقعی این شرکت در چین نسبت به پیش‌بینی‌ها است. کارشناسانی که به این عامل وزن بیشتری می‌دهند معتقدند، همزمانی بروز این هشدار با نگرانی‌های موجود نسبت به چشم‌انداز رشد اقتصاد جهان، منجر به واکنش در بازارهای سراسری شد. در واقع، شروع این جهش ارزی زمانی کلید خورد که بازارهای سهام آمریکا تعطیل شدند و یک ساعت تا بازگشایی بازار سهام توکیو باقی مانده بود. از همین رو مشاهده اولین واکنش به هشدار اپل در آسیا طبیعی بود؛ اما آنچه تحلیلگران به آن دقت نکرده‌اند، عدم‌تغییر محسوس در نرخ برابری یوآن و دلار آمریکا است. یوآن تغییر خاصی در مبادلات روز پنج‌شنبه از خود نشان نداد و هشدار اپل خطاب به چین و مربوط به چین اعلام شده بود. حتی کشورهایی مانند هنگ‌کنگ، تایوان، تایلند و ویتنام نیز نسبت به ژاپن در اولویت بالاتری برای تاثیرپذیری از رویدادهای اقتصاد تکنولوژی در چین هستند؛ بنابراین تنها بخشی از سکته دلار و جهش ین به این مساله وابسته است. حتی مجموع دو دلیل اول نیز نمی‌تواند رمزگشای سقوط برق‌آسای اولین روز معاملاتی بازار ارز سال ۲۰۱۹ باشد.
روبات‌های معامله‌گر
برخی از کارشناسان، تغییر اغراق‌آمیز سطح قیمت تنها در چند جفت ارزی را ورای فعالیت‌های بنیادی بازارها در نظر می‌گیرند؛ زمانی‌که چنین وضعیتی ظرف چند دقیقه رخ می‌دهد یعنی تابع بازار دچار فروپاشی شده است. در آن سوی بازار بنیادمحور، معامله‌گران الگوریتمی و ماشین‌های خودکار قرار دارند. شیوه‌های الگوریتمی، برنامه‌های از پیش نوشته شده برای رفتارهای محتمل بازار هستند که در صورت تلاقی بازار با یکی از رفتارهای پیش‌بینی‌شده، کنش طراحی‌شده به اجرا در خواهد آمد. ماشین‌ها یا روبات‌های معامله‌گر نیز تا حدودی از همین استراتژی برای معامله خودکار بهره می‌برند. زمانی که شوک اولیه به بازار وارد شود، معامله‌گران الگوریتمی و روبات‌ها به‌صورت خودکار برای جلوگیری از زیان، عملیات فروش را آغاز می‌کنند و به‌سرعت حجم معاملات، نوسانات و تغییر قیمت‌ها را گسترش می‌دهند. یکی از عوامل موثر در «فلش‌کرش» ین، به همین موضوع مربوط می‌شود.
ین ابزار آربیتراژ بدون پوشش
دلیل آخری که برای سقوط دلار برابر ین مطرح می‌شود، کاربرد جانبی پول ملی ژاپن برای سرمایهگذاران است. معامله‌گران ضمن خرید و نگهداری ین، آن را با ارزهایی که بازدهی بیشتری دارند مبادله می‌کنند. استراتژی «نگهداری» به‌دلیل ثبات نسبی نرخ برابری ین و دلار در طول سال گذشته به یکی از روش‌های محبوب معاملاتی مبدل شد. بالطبع هنگامی که نوسان به این نرخ نفوذ کند، واکنش نگهدارندگان به واکنش سایر معامله‌گران افزوده خواهد شد و حجم معاملات و نوسانات را بالاتر خواهد برد.
امداد بانکی به شرکت‌های چینی
سرمایهگذاران چینی با پاسخ مثبت از سوی مقامات این کشور برای مقابله با چشم‌انداز کند اقتصادی روبه‌رو شدند. بانک مرکزی چین، عصر چهارشنبه اعلام کرد که در حال تغییر سیاست‌گذاری‌های خود به سود شرکت‌های کوچکی است که برای تامین مالی با مشکل روبه‌رو هستند. اقدام این بانک برای ارائه تسهیلات به بخش خصوصی است که نقشی کلیدی در تولید اشتغال دارد. بانک خلق چین در نظر دارد نرخ سپرده قانونی خود را به سود بانک‌های تجاری کاهش دهد. به این ترتیب، ۰۵/ ۰ درصد از این نرخ در روز ۱۵ ژانویه (۲۴ دی) کاسته خواهد شد و تکرار همین کاهش برای روز ۲۵ ژانویه نیز پیش‌بینی شده است. کاهش نرخ سپرده قانونی منجر به تزریق پول به بانک‌های وام‌دهنده می‌شود. مکانیزمی که بانک‌های تجاری برای استفاده از محرک پولی بانک مرکزی رعایت می‌کنند، ارائه تسهیلات میان‌مدت با استفاده از پول آزادشده است.
