در معاملات امروز «پارسان»، «شبندر»، «شپنا»، «شتران»، «شخارک»، «شبریز» و «شفن» از نمادهای با بیشترین اثر مثبت بر شاخص کل بودند. این نمادها از ابتدای معاملات با افزایش تقاضا همراه شدند. عمده رشد شاخص کل امروز ناشی از ادامه رالی قیمتی روزهای اخیر نمادهای پالایشی است. انتظار برای تعدیل مثبت سنگین سودآوری این شرکت‌ها رشدهای قابل توجه قیمتی را در پی داشته است. در این میان برخی از کارشناسان به حمایت عوامل بنیادین از این نمادها اشاره می‌کنند. رشدهای ادامه‌دار نرخ ارز مبادله‌ای و همچنین رشد قیمت نفت در پایان هفته گذشته از دلایلی عنوان می‌شود که می‌توان رشد سود ناخالص شرکت‌های پالایشی را به دنبال داشته باشد.
از سوی دیگر رشد شکاف قیمتی میان نفت و محصولات در بازار جهانی بهانه دیگری بوده تا فعالان بازار بیش از پیش انتظار تعدیل مثبت سنگین نمادهای پالایشی را بکشند. با این حال در شرایط کنونی این سوال مطرح می‌شود: در صورتی‌که بازار از این اطلاعات آگاه است و تمامی اطلاعات به چشم‌انداز مثبت آینده پالایشی‌ها که در این موارد خلاصه می‌شود، تاکید دارد، چرا شدت عرضه سهام در این نمادها این‌چنین سنگین است.
حافظه شیرین از پالایشی‌ها
در این خصوص باید به حافظه بازار از نمادهای پالایشی رجوع کرد. فعالان که از سال 91 در بازار حضور دارند خاطره شیرین جهش قیمتی نمادهای پالایشی با انعکاس عوامل مثبت را از یاد نخواهند برد. در این خصوص نماد پالایش نفت تهران که در آن زمان در فرابورس معامله می‌شد در مهر 91 عرضه شد. در این عرضه اولیه قیمت سهم حدود 7500 تومان بود که در مدت زمان اندکی قیمت سهم تا 10 هزار تومان نیز (با موج عرضه اولیه) رشد کرد. با این حال این پایان کار نبود و نماد معاملاتی این شرکت پس از مدت اندکی متوقف شد.
ابهام در ارائه اطلاعات عامل توقف «شتران» در آن زمان بود. این نماد در اردیبهشت 92 بازگشایی شد. بازگشایی این نماد در حالی انجام شد که سودآوری این شرکت تقریبا 6 برابر شده بود. به دنبال آن «شتران» نیز با جهش 654 درصدی در بازار کشف قیمت شد. این نیز پایان کار نبود و این سهم پس از نوسان‌های چند ماهه سرانجام بار دیگر همگام با رشد حبابی قیمتی بورس در نیمه دوم 92، در مسیر صعود قیمتی قرار گرفت و حدود یک سال پس از عرضه اولیه سهام، در مهر 92 قیمت این سهم به سقف تاریخی خود یعنی 128 هزار تومان رسید. بر این اساس قیمت این سهم در مدت یک سال رشد بیش از 1600 درصدی را تجربه کرد. این نمود یک خاطره شیرین برای بورس‌بازان بود که فعالان بازار این خاطره را هیچ‌گاه از یاد نخواهند برد.
خاطره‌ای تلخ برای سهام‌داران پالایشی
پس از فتح قله بورس در دی‌ماه 92 و همگام با تخلیه تدریجی حباب قیمتی سهام در کل بازار سهام، نمادهای پالایشی نیز در مسیر نزولی قرار گرفتند. گرچه در نگاه اول این اصلاح با فضای اصلاحی بازار هماهنگ بود اما این روند ادامه پیدا کرد و در ماه‌های نخست سال 93 نمادهای پالایشی یکی بعد از دیگری متوقف شدند. این شرکت‌ها از ارائه صورت‌های مالی درمانده بودند. علت این موضوع نیز مشابه شفاف‌سازی کنونی نمادهای پالایشی بود. در شرایط کنونی به صفحه کدال هر کدام از نمادهای پالایشی مراجعه کنید، در خصوص عدم امکان ارائه صورت‌های مالی با توجه به در دسترس نبودن نرخ‌های مورد نیاز چه در بخش خرید نفت به عنوان ماده اولیه و همچنین فروش محصولات اصلی شفاف‌سازی منتشر شده است. این موضوع در سال 93 بسیار بحرانی شد و در نهایت پس از رایزنی‌های بسیار و با وجود توافق‌های انجام‌شده نرخ‌های اعلامی از سمت پالایش و پخش به شرکت‌های پالایشی برخلاف انتظارات بود و در نتیجه سودآوری شرکت‌های پالایشی به شدت افت کرد.
سود خالص پالایش نفت تهران در پیشبینی این شرکت بر اساس عملکرد 9 ماهه (در 25 اسفند 93 به بازار ارائه شد) افت بیش از 50 درصدی را نسبت به اولین پیشبینی‌های این سال تجربه کرد. قیمت هر سهم پالایش نفت تهران نیز همگام با افت سودآوری با افت مشابه مواجه شد. این اتفاق حافظه‌ی تلخی در ذهن سهام‌داران آن سال‌های پالایشگاه‌ها بر جا گذاشته است. این موضوع باعث شد که اعتماد به روند نرخ‌گذاری شرکت‌های پالایشی از بین برود و تحلیل‌گران نیز یا از تحلیل این صنعت اجتناب کرده و یا در ابتدای هر مطلب تحلیلی به این موضوع اشاره کنند که شرکت‌های پالایشی به شدت تحت تاثیر روند نرخ‌گذاری دستوری خود قرار دارند.
جدال ریسک و بازدهی
در معاملات امروز نمادهای پالایشی عمدتا تا سقف بازه نوسان قیمتی روزانه رشد کرده‌اند. برخی از خود این سوال را دارند که آیا باید به سهام شرکت‌های پالایشی وارد شوند. برخی نیز این سهم را داشته و از خود این سوال را دارند که رشد قیمتی این نمادها ادامه‌دار خواهد بود یا خیر؟
جواب این سوال‌ها ابهامی به بزرگی روند نرخ‌گذاری دستوری شرکت‌های پالایشی دارد. همان‌گونه که در سال‌های اخیر رویه نرخ‌گذاری تغییر کرده است نمی‌توان با اطمینان کامل به این موضوع امیدوار بود که نرخ‌های اعلامی کنونی از رویه 3 دوره اخیر پیروی کند. تاخیر در ارائه صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی نیز خود مزید بر علت شده تا بسیاری شناسایی سود را بر ادامه سهام‌داری ترجیح داده و از سهام این شرکت‌ها خارج شوند. ارزش معاملات سهام امروز گروه فرآورده‌های نفتی به بیش از 48 میلیارد تومان رسیده است. سه نماد پالایشی «شپنا»، «شتران» و «شبندر» به ترتیب با ارزش معاملات 20، 13 و 10 میلیارد تومانی در صدر لیست معاملات امروز بورس تهران قرار دارند.
در این شرایط باید عنوان کرد که در سمت فروش این نمادها فعالانی حضور دارند که ریسک ادامه سهام‌داری را نپذیرفته و احتمالا با فروش سهامی که با ابهام سنگین نرخ‌گذاری مواجه است به سمت نمادهای جذابی به خصوص از گروه فلزات حرکت می‌کنند. در نتیجه میزان ریسک پرتفوی خود را با این جابجایی نقدینگی کاهش داده و در انتظار رشد قیمتی نمادهای فلزی در ماه‌های آتی خواهند بود.
برخی دیگر اما با اعتقاد راسخ به تصمیم پالایش و پخش در خصوص نرخ‌گذاری تمایل عجیبی در خرید سهام شرکت‌های پالایشی از خود نشان می‌دهند. در این خصوص باید عنوان کرد نماد پالایش نفت تهران یک گام دیگر تا شکستن سقف تاریخی (5 درصد) فاصله دارد. در این گروه نیز عده‌ای دست به دامان به تحلیل‌های تکنیکال شده‌اند و به امید کسب بازدهی هر چه بیشتر در معاملات حضور دارند.
در این شرایط هیچ‌گونه اظهار نظر دقیقی در خصوص ادامه سهام‌داری، خرید یا فروش سهام این شرکت‌ها نمی‌توان ارائه کرد. تنها نکته، توجه به میزان ریسک احتمالی در پرتفو است. باید توجه کرد هر چه روند ارائه صورت‌های شرکت‌های پالایشی طولانی‌تر شود گرچه در ابتدا موج‌سواری روی ابهامات موجود شدت می‌گیرد اما در نهایت عده‌ای ریسک سهام‌داری در فضای مبهم را از خود دور خواهند کرد.
