- امید رضایی | کارشناس بازار سهام
امروزه با تب و تاب بورس بین مردم و ورود سرمایه به بازار سرمایه فعالان مطالباتی دارند که به آن پاسخ داده نمی‌شود. افزایش سرمایه یکی از اصطلاحات رایج در بازار سهام است و جذابیت فراوانی برای سرمایه‌گذاران دارد.
جذابیت افزایش سرمایه یک سهم معمولا آن قدر بالاست که گاهی صرفا بر اساس این شایعه که یک سهم قرار است افزایش سرمایه داشته باشد، سهم با افزایش تقاضا مواجه شده و وارد روند صعودی میشود.
افزایش سرمایه دارای انواع مختلفی است که هر کدام روند متفاوتی داشته و البته میزان جذابیت آنها با یکدیگر متفاوت است.
هر کدام از انواع افزایش سرمایه، نیازمند طی مراحلی است که معمولا زمانبر و پیچیده بوده و به همین دلیل بسیاری از سهامداران خرد اطلاعی از جزئیات فرآیند افزایش سرمایه ندارند. روند طولانی افزایش سرمایه و عدم ثبات اقتصادی باعث شده سهامداران خرد و حتی فعالان نتوانند تحلیل مناسبی از سهم داشته باشند.
خوان اول -پیشنهاد هیات مدیره مبنی بر افزایش سرمایه: فرآیند افزایش سرمایه از شرکت‌ها آغاز میشود. زمانی که شرکت بر اساس دارایی‌ها و شرایط مالی خود احساس کند شرایط مهیا است، هیات‌مدیره پیشنهاد افزایش سرمایه را می‌دهد که با رای‌گیری به تصویب هیات‌مدیره می‌رسد.
در این میان گاهی دیده شده که بازرس قانونی نسبت به پیشنهاد افزایش سرمایه اظهارنظر مردود می‌کند و تهیه طرح توجیهی مجدد مستلزم مرور زمان است.
خوان دوم -اظهار نظر بازرس قانونی شرکت نسبت به طرح توجیهی: در دومین مرحله، جزئیات افزایش سرمایه پیشنهاد شده ازسوی هیات‌مدیره شرکت توسط حسابرس‌های مورد تایید سازمان بورس، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که ایرادی توسط حسابرس شناسایی نشود، تمام یا درصدی از افزایش سرمایه پیشنهاد شده مورد تایید حسابرس قرار می‌گیرد.
در صورتی که حسابرس افزایش سرمایه را تایید نکند، هیات‌مدیره باید پیشنهاد اصلاح شده‌ای برای افزایش سرمایه را دوباره تصویب کرده و برای حسابرسی مجدد ارسال کند. سوال پیش آمده این است که واقعا امکان این نیست که طرح توجیهی پیشنهادی قبل از اعلام عمومی ایرادات احتمالی توسط بازرس بررسی شده و یک روند معمولا ۱۴ روزه برای تایید طرح حذف شود؟
خوان سوم - صدور مجوز توسط سازمان بورس: بعد از نهایی شدن فرآیند حسابرسی، شرکت مدارک و مستندات افزایش سرمایه را به اداره ثبت شرکت‌ها و سازمان بورس ارسال می‌کند. سازمان بورس مدارک را بررسی کرده و در صورت نداشتن ایراد، تمام یا درصدی از افزایش سرمایه حسابرسی شده را تایید می‌کند. تاییدیه سازمان بورس در قالب گزارشی در سامانه کدال منتشر شده و به اطلاع سهامداران می‌رسد.
اما بسیار دیده میشود شرکت‌ها و سهامداران برای دریافت مجوز مجبور به انتظار زمان سه تا گاهی پنج ماهه برای تایید طرح توجیهی هستند. سوال اینجاست که این روند بررسی‌ها از چه لحاظ انجام شده و علت این تاخیر نسبتا زیاد برای یک مجوز چیست؟
خوان چهارم – مجمع عمومی فوق العاده و تصویب افزایش سرمایه: پس از تایید سازمان بورس، تاریخی برای مجمع عمومی فوق‌العاده برای افزایش سرمایه شرکت تعیین میشود تا حاضران در مجمع میزان افزایش سرمایه و قیمت جدید هر سهم را تصویب کنند.
تمام افرادی که قبل از تاریخ برگزاری مجمع (حتی یک روز قبل) تعدادی از سهام شرکت را خریداری کرده باشند، حق حضور در مجمع را دارند. زمان و مکان برگزاری مجمع در قالب آگهی «دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده» در سامانه کدال منتشر میشود. پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، مصوبات آن که شامل درصد و مبلغ افزایش سرمایه است، به‌طور قطعی اعلام میشود.
خوان پنجم – صدور حق تقدم و واریز مبلغ اسمی (مورد‌علاقه شرکت‌ها و منفور سهامداران): مهم‌ترین قسمت روند تامین مالی شرکت‌ها از طریق افزایش سرمایه‌ای که از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران به دست می‌آید، مهلت استفاده از حق‌تقدم و واریز مبلغ اسمی سهام است.
امروز با پیشرفت تکنولوژی که حتی ابلاغیه‌های قضایی نیز با پیامک و پست الکترونیک اطلاع‌رسانی می‌شوند متاسفانه هنوز این روش‌ها مورد قبول سازمان بورس و قانون تجارت نبوده و کماکان نیاز به ارسال نامه پستی به آدرس سهامداران برای تایید استفاده از مطالبات برای حق تقدم‌های تعلق گرفته است.
از سویی دیگر الزام واریز بانکی برای حق تقدم‌های تعلق گرفته و سهامدارانی که اقدام به خرید حق تقدم کرده‌اند و کاغذبازی‌های گوناگون موجب شده تا سهامداران تمایل به واریز مبلغ اسمی هزار ریالی نداشته باشند.
روندی که با استفاده از پتانسیل درگاه‌های اینترنتی و صفحات اینترنتی می‌تواند در مدت زمان خیلی کمتر صورت پذیرد و حتی گاهی اوقات سهامداران به دلیل عدم آگاهی از مراحل اقدام به واریز وجه خارج از موعد می‌کنند که موجب اجحاف حقوق سهامداران خرد میشود. چرا سازمان درصدد جلوگیری از ضرر سهامداران خرد و عدم اتلاف وقت سهامداران برنمی‌آید؟
خوان ششم – حق تقدم‌های استفاده نشده: برخی سهامداران به دلیل همین کاغذبازی‌های گوناگون و وقت‌گیر تمایل به استفاده از حق تقدم ندارند و برخی دیگر به دلیل عدم دریافت نامه پستی مورد تایید سازمان به علل مختلف همچون نبودن آدرس صحیح در اتوماسیون سهامداران شرکت موفق به استفاده از حق تقدم نمی‌شوند که گاهی باعث اجحاف در حق سهامداران میشود.
همین روند هم تا تعیین سهامدارانی که از حق تقدم استفاده کرده و سهامدارانی که استفاده نکرده‌اند به‌صورت سنتی منجر به گذر زمان حدود ۴۵ روزه میشود. روندی که با استفاده از پتانسیل اینترنت و پایگاه داده می‌توان با بیشترین سرعت و به بهترین نحو انجام داد. آیا زمان عبور از دوران سنتی و عدم مقاومت مقابل تکنولوژی فرانرسیده است؟
خوان هفتم – ثبت افزایش سرمایه: پس از پیروز شدن سهامداران در برابر ۶ خوان گفته شده وقت این می‌رسد که سهامداران منتظر ثبت افزایش سرمایه و آزاد شدن سهام برای مجاز شدن معاملاتی باشند که حدود یک ماه زمان لازم دارند؛ روندی که طبق اعلام اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری ۱۰ روز زمان لازم دارد.
با یک نگاه و محاسبه سرانگشتی به راحتی قابل محاسبه است که یک فرآیند افزایش سرمایه حدود ۶ تا ۸ ماه زمان می‌برد. در کل این زمان قیمت سهام و عرضه و تقاضا متاثر از این روند موجب عدم توازن در قیمت سهام میشود و شرکت از برنامه‌های توسعه‌ای هم به همین میزان عقب افتاده و حتی گاهی به علت تورم غیرقابل پیش‌بینی موجب عدم توانایی در انجام طرح و برنامه اعلام شده و نرسیدن به درآمد پیش‌بینی شده میشود. با تمام موارد ذکر شده نباید از دستورات و تاکید مقام معظم رهبری بر تسهیل قوانین شرکت‌ها و ثبات و حمایت از بورس و سهامداران خرد غافل شد.