به گزارش «دنیای بورس» به نقل از دنیای اقتصاد، هفته پیش رئیس‌جمهور از گشایشی سخن گفت که قرار است فردا از جزئیات آن رونمایی شود. در همان روز مشاور رئیس‌جمهور، حسام‌الدین آشنا از مردم خواست صبر کنند و بعد از رونمایی از این گشایش، تصمیم‌های اقتصادی خود را بگیرند. خبری که از یک سو درخصوصی چیستی‌اش گمانه‌زنی بسیاری به راه افتاده اما با نقد کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی روبه‌رو شده است.
استدلال آنها این است فارغ از اینکه این وعده چیست؛ شیوه اطلاع‌رسانی آن علاوه بر تعلیق روند فعالیت‌های اقتصادی، تصویری اشتباه را بازتولید می‌کند. تصویری که با بالا بردن سطح انتظارات در اذهان عمومی به مسائل پیچیده اقتصاد ایران یک‌جانبه نگاه می‌کند. بر این اساس، این تغییر باید مسائلی که یک‌شبه ایجاد نشده است را در لحظه حل و فصل کند.
همچنین خواندید: ۵ سناریو | وعده گشایش اقتصادی در روزهای آینده
گمانه‌ها چیست؟
پذیرش الزامات FATF، تغییرات مهم در حوزه سیاست خارجی یا برجام دوم، پیوستن به نظام پولی چین، واگذاری سهام به جاماندگان سهام عدالت، فروش اوراق ارزی با پایه نفت یا همان پیش‌فروش نفت، اجازه برداشت از صندوق توسعه ملی و... همگی از گمانه‌زنی‌های پرتکراری بوده‌اند که فعالان بازار طرح کرده‌اند. اما واکنش‌ها به این خبر تنها به فعالان بازار محدود نشده است.
حسین سلاح‌ورزی، عضو شورای بورس با توییتی حدس زد این گشایش همان تصویب FATF است. اما علی معزی معاون ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری این گمانه را رد کرد. محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس نیز اخبار مربوط به این گشایش را تایید و اعلام کرده اخبار خوب اقتصادی در راه است.
او گفته این خبر‌ها به حوزه سامان بخشی به اقتصاد (بورس، ارز، ریال و بازار پول) مربوط است و مردم پیش‌درآمد طرح‌های جدیدی که مدنظر است را خواهند دید. اظهاراتی که به مخاطب این تصویر را القا می‌کند که این وعده هرچه باشد قرار است اولا بازار ارز، بورس و بازارهای مالی را سامان دهد و ثانیا تغییراتی که سرعت آن چنان است که مردم در همان زمان اعلام خبر اثرات آن را لمس می‌کنند.
انتظارمان را از دولت پایین بیاوریم: همایون دارابی تحلیلگر بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که گمانه شما از این گشایش چیست می‌گوید: نمی‌دانم! او ادامه می‌دهد: در گذشته نیز وعده‌هایی از سورپرایز‌هایی داده شده اما بعید می‌دانم،تغییرات جدی در کوتاه مدت اتفاق بیفتد.
او با تاکید بر این موضوع که نفس بیان این چنین مسائلی درست نیست می‌گوید: این شیوه جامعه و اقتصاد را در برزخ تصمیم‌گیری قرار می‌دهد و با طرح یک ابهام کلی قرار می‌دهد. او ادامه می‌دهد: قرار گرفتن جامعه در یک انتظار؛ انتظارات عمومی را بالا می‌برد و ممکن است این انتظارات،با انتظاری که مقامات از تفاوت ایجاد شده دارند؛ متفاوت باشد و همین رویکرد موجب ایجاد مواضع منفی میشود.
او با تاکید بر لزوم وجود نگاه کارشناسی در تصمیماتی این‌چنینی می‌گوید: به جای اعلام ناگهانی، این نوع تصمیمات باید در معرض دید کارشناسان و آزمایش قرار بگیرد و در نهایت اجرا شود. این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه می‌گوید: من صبر می‌کنم. اما این چوب جادو هرچه باشد نمی‌تواند به یکباره مسائل چند وجهی و پیچیده اقتصاد را حل کند. باید انتظارات را از دولت پایین بیاوریم.
تاثیر بر بازار سهام: با این حال باید منتظر ماند و دید بازار سرمایه به‌عنوان بازاری که سریع‌تر از دیگر بازارها از اخبار منتشر شده متاثر میشود، چه واکنشی به این وعده خواهد داشت. هر یک از گمانی‌زنی‌ها در صورت محقق شدن، می‌تواند به‌طور بالقوه بر بازار سرمایه اثرگذار باشد. محمد نوربخش تحلیلگر بازار سرمایه احتمال می‌دهد بازگشت منابع ارزی ایران از کره جنوبی و انتشار سلف نفتی، این گشایش باشد.
او درباره رسانه‌ای خواندن این خبر می‌گوید: بعید به نظر می‌رسد این تغییرات هرچه باشد اثری بلند مدت را در اقتصاد کشور ایجاد کند. او معتقد است مشکلات اقتصادی ایران یک شبه ایجاد نشده و نمی‌توان این مشکلات را یک شبه حل کرد. او در ادامه می‌گوید: ورود منابع ارزی از کره جنوبی احتمالا می‌تواند بر بازار ارز اثر گذار باشد اما بعید به نظر می‌رسد این اثر تاثیری بلند مدت بر این بازار ایجاد کند.
سلف نفتی و بورس: اما آخرین گمانه‌زنی رسانه‌ها از گشایش اقتصادی وعده داده شده فروش اوراق ارزی با پایه نفت یا همان پیش فروش نفت است. بر این اساس دولت نفت چند سال آینده را به مردم می‌فروشد و در تاریخ سررسید با نرخ دلار روز و قیمت نفت روز اقدام به بازپرداخت می‌کند. اقدامی که می‌تواند در جبران کسری دولت و هدایت سفته بازی موثر باشد.
سینا سلیمانی از تحلیلگران بازار سرمایه از جمله کسانی است که حدس می‌زنند این گشایش به سلف نفتی مربوط شود. سلیمانی معتقد است این تصمیم نمی‌تواند تاثیر ویژه‌ای بر بازار سهام بگذارد. او در تشریح این ابزار مالی می‌گوید: اوراق دارایی پایه یک کف سود تضمین شده و سقف قیمتی دارند که بر اساس وضعیت دارایی پایه محقق میشود.
به‌عنوان مثال اوراق بر اساس نفت ۴۰ دلاری منتشر و در سررسید‌های یکساله یا چند ساله نسبت به نفت ۶۰ دلاری و تا سقف ۴۰ درصد در زمان سررسید تسویه ریالی میشود. او ادامه می‌دهد اوراق سلف موازی استاندارد در بازار سرمایه می‌توانند معاملات ثانویه داشته باشند.
سلیمانی ادامه می‌دهد: بیش از ۹۰ درصد سهامداران، خریدار سهم هستند و روی دیگر بازارها سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. همچنین بسیاری از سرمایه‌گذاران مبتدی علاقه‌ای برای خرید و فروش این اوراق ندارند بنابراین این تصمیم نمی‌تواند تاثیر ویژه‌ای بر بازار سهام بگذارد. حال باید منتظر ماند و دید که آیا گشایش اقتصادی دولت واقعا چه رویدادی خواهد بود و این رویداد تا چه میزان اقتصاد و بازارهای ایران را متاثر خواهد کرد.
روند هفته جدید از دوربین کارشناسان بورس
در همین حال دنیای اقتصاد در مطلب دیگری نوشت: شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال ۹۹ تاکنون ۱۵۲۲ کانال صعودی را پشت‌سر گذاشته و به سوپرکانال دو میلیون واحد رسیده است. در ابتدای سال کمتر کارشناس و معامله‌گری چنین روندی را پیش‌بینی می‌کرد.
با این حال روند بازار سهام در هفته‌جاری چگونه خواهد بود؟ بازار سهام با چه ریسک‌هایی مواجه شده و چه محرک‌هایی بازوی کمکی صعود قیمت سهام خواهد بود؟ آیا دماسنج بورس تهران به حرکت بر فراز سوپرکانال دو میلیون واحد ادامه خواهد داد یا همچنان شاهد نوسان این نماگر در این مرز حساس خواهیم بود؟
صعود بورس با چاشنی نقدینگی: محسن عباسی کارشناس بازار سرمایه به «دنیای اقتصاد» گفت: ورود پول پرقدرت به گروه‌هایی که از پتانسیل جذب این میزان از نقدینگی برخوردارند می‌تواند به‌عنوان بزرگ‌ترین عامل رشد بورس در این روز‌ها محسوب شود.
او با ارزیابی شرایط بازارهای موازی تاکید کرد: بازارهای موازی در رکود قرار دارند. افرادی که قصد داشتند از واحد‌های مسکونی به‌عنوان بنگاه درآمدی استفاده کنند در کنار افرادی که به خرید، فروش یا ساخت مسکن اقدام می‌کردند همگی مشمول قانون جدید مالیاتی شدند. فارغ از اینکه این قانون چقدر توان اجرایی دارد، چنین قوانینی به یقین سرمایه‌گذاری در این بازارها را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد و تا حدودی از جذابیت آنها کاسته خواهد شد.
عباسی تاکید کرد: ورود پول به جریان معاملاتی همچنان ادامه‌دار پیش‌بینی میشود. در معاملات آخرین روز کاری بورس تهران ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در عرضه اولیه شرکت کردند که این دسته از سهامداران یقینا سبد سرمایه‌گذاری دیگری هم در بازار سهام خواهند داشت.
این تحلیلگر بازار سرمایه به چشم‌انداز شاخص کل بورس تهران اشاره کرد و گفت: نماگر بازار سهام تا ارتفاع ۲میلیون و ۸۰۰ هزار واحدی با لیدری صنایع پتروشیمی، فلزات اساسی و پالایشی‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. مابقی گروه‌ها نیز دنباله‌رو این صنایع خواهند بود. این صعود با نوسان متفاوتی در روزهای معاملاتی همراه است.
او دلار نیمایی را عامل دیگری در رشد دماسنج بازار اعلام کرد و افزود: رقم فعلی دلار نیمایی تاثیر بسزایی در رشد سهام صنایع و شرکت‌های مرتبط دارد در حالی که دولت همچنان حمایت از صنایع را در دستور کار خود دارد.
به اعتقاد عباسی در شرایط فعلی موضوع ارزندگی سهام بسیار بااهمیت است زیرا سهام برخی از شرکت‌ها ارزنده نیست و فقط تحت‌تاثیر شرایط کلی بازار با افزایش قیمت همراه شدند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به ریسک‌های مختلف بورس گفت: شرایط بازارهای جهانی با ثبات ارزیابی میشود و قیمت فلزات در این بازارها افزایشی است. در بازار داخلی نیز دلار در سامانه نیما با ثبات نسبی مواجه شده است. از طرفی سایه ریسک هسته معاملاتی همچنان در معاملات بازار سهام وجود دارد.
عباسی تاکید کرد: صعود پیش‌روی شاخص بورس توام با عرضه‌های زیاد در بازار خواهد بود. به‌عنوان مثال صف ۵۰۰ میلیونی احتمالا با عرضه ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون سهمی مواجه شود که این اتفاق مناسبی در بازار خواهد بود.
رفتار توده‌وار سهامداران: به اعتقاد حامد ستاک بعد از هر رشد هیجانی که در جریان معاملاتی بورس تهران روی می‌دهد دوره‌ای تحت‌عنوان دوره گذار خواهیم داشت که پس از آن بازار به روند منطقی خود بازمی‌گردد. این کارشناس بازار سرمایه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در این روند منطقی، قیمت سهام به قیمت ارزش ذاتی شرکت‌ها بازمی‌گردد. در این حالت قیمت برخی از سهم‌ها با چشم‌اندازی افزایشی به سمت ارزش ذاتی حرکت می‌کنند، در نقطه مقابل دیگر سهم‌هایی که با ارزش ذاتی خود فاصله دارند اصلاح بیشتری را تجربه خواهند کرد.
او افزود: بازار اکنون رشد هیجانی در مرحله گذار را طی می‌کند و بعد از آن به سمت ارزش ذاتی سهام حرکت خواهد کرد.
این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به ریسک‌های موجود معاملاتی اعلام کرد: رفتار‌های هیجانی سهامداران تازه‌وارد عمده‌ترین ریسک معاملاتی در بازار سهام به‌شمار می‌رود. رفتار توده‌وار این قشر از سرمایه‌گذاران چه درجهت مثبت و چه در جهت منفی، کلیت فضای معاملاتی را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. ستاک درباره چشم‌انداز معاملاتی هفته جاری تاکید کرد: روزهای مثبت و منفی توامان خواهیم داشت اما صعود یا نزول یک‌پارچه کمی دور از ذهن است.
محرک‌های رشد بورس کدامند: یاسر شریعت دیگر کارشناس بازار سرمایه هم با اشاره به محرک‌های رشد شاخص بورس تهران تاکید کرد: تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت‌های بزرگ موضوعی است که در بازار سهام موردتوجه فعالان قرار دارد. از طرفی بهروزرسانی ترازنامه‌ها و تجدیدارزیابی دارایی‌ها می‌تواند به‌عنوان محرکی برای بازار در نظر گرفته شود. یاسر شریعت به «دنیای‌اقتصاد» گفت: صندوق‌های ETF دولتی به دلیل کسری بودجه دولت در بازار عرضه خواهند شد و با توجه تجربه عرضه دارایکم، روند حرکتی صندوق دارا دوم و سوم هم مشابه دارا یکم ارزیابی میشود.
به گفته او، صرف‌نظر از عرضه ETFهای دولتی، انتظارات مثبت سهامداران باعث افزایش استقبال برخی از سهم‌ها طی چند هفته اخیر در بازار شده است. او معتقد است: بازار سهام در حال‌حاضر انرژی لازم برای فاصله‌گرفتن از رقم ۲ میلیون واحدی را جذب می‌کند و در هفته‌های آینده از این رقم فاصله خواهیم گرفت.
ریسک هسته: در همین حال محمد گرجی‌آرا کارشناس بازار سرمایه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ریسک فنی هسته معاملات و مشکلاتی که پیرامون این موضوع در بازار سرمایه وجود دارد در موقعیت‌های هیجانی می‌تواند موجب قفل شدن سرمایه سرمایه‌گذاران شود. چنین اتفاقی به یقین ریسک بالقوه مهمی در جریان معاملات بازار ارزیابی میشود.
او افزود: مسائل مربوط به ریسک‌های سیاست داخلی از جمله نزدیک شدن به زمان انتخابات و از سویی احتمال درگیری‌های سیاسی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌تواند روند حرکتی بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار دهد. این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است موضوع بعدی ریسک افزایش نرخ بهره از طرف بانک مرکزی برای جلوگیری از تبدیل شبه‌پول به پول است.
تاثیر تغییرات در هسته معاملات
در همین رابطه نوشته شده است: از امروز سهام صنایع مختلف، در بورس تهران، در دو دوره زمانی شامل ۸:۳۰ تا ۱۱ و ۱۱ تا ۱۳ هر روز کاری قابل معامله خواهد بود.
علی صحرایی مدیرعامل بورس تهران اعلام کرده از این هفته معاملات بازار سهام در دو نیمه جداگانه انجام میشود. ظاهرا این تصمیم با هدف کاهش فشار معاملات بر هسته معاملاتی گرفته شده است. قرار است معاملات عمده گروه‌ها در نیمه نخست بازار و معاملات سهام گروه صنایع بزرگ نیز از ساعت ۱۱ تا ۱۵ انجام شود البته ظاهرا هنوز هم باید منتظر تغییر در این برنامه باشیم چنان‌که گفته شده برنامه معاملاتی هر روز، از روز قبل اطلاع‌رسانی میشود تا مشخص شود چه صنایعی در چه بازه زمانی معامله می‌شوند.
ضعف هسته معاملاتی مدت‌هاست به دغدغه اصلی سهامداران تبدیل شده است. سامانه‌ای که سال‌ها پیش برمبنای شرایط آن روزهای بازار طراحی شد اما با توجه به افزایش کدهای سهامداری در ماه‌های اخیر و اقبال سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و همچنین نقدینگی و افزایش حجم معاملات دیگر کارآیی خود را از دست داده و روزی نیست که سامانه معاملات درگیر مشکلات و اختلال نباشد.
اختلال در برخی سامانههای معاملاتی کارگزاری‌ها علاوه بر تکرار اختلال‌های هسته معاملاتی بورس نیز این مشکل را دوچندان کرده و موجب کندی روند معاملات میشود؛ علاوه براین ارتقا نیافتن سامانههای آنلاین کارگزاری‌ها سبب تزریق هیجان به کلیت بازار سهام و در نهایت سردرگمی معامله‌گران شده است. با توجه به این مشکلات، سازمان بورس اوراق بهادار پس از به کارگیری راهکاری موقت، در چند ماه گذشته، مانند تغییر در حجم سفارش‌ها و افزایش حداقل تغییر در قیمت سفارش‌های وارد شده، حالا خواهان ایجاد تغییر در زمان معاملات بازار شده است. این تصمیم سازمان بورس البته مخالفان و موافقانی دارد.
ایجاد رانت با چندزمانه شدن معاملات: بهنام علیزاده کارشناس و مدرس بازار سرمایه در مخالفت با این تصمیم به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: این تصمیم باعث ایجاد رانت در بازار سرمایه میشود. زیرا اکثر سهم‌هایی که لیدر بازار شناخته می‌شوند به دلیل حجم زیاد معاملات به تایم دوم بازار منتقل میشود. توجه داشته باشیم نحوه معاملات در سهام شرکت‌های بزرگ، نحوه معاملات در تایم اول بازار فردا را رقم می‌زند؛ این موضوع هم می‌تواند تاثیر منفی و هم تاثیر مثبت داشته باشد. او ادامه می‌دهد: بورس شرایط یکسان برای همه نماد‌ها دارد اما با این تصمیم دیگر نماد‌ها از شرایط یکسان برخوردار نیستند. این تصمیم به پخش شدن رانت در بازار سرمایه منجر میشود.
کوتاه‌مدت خوب؛ بلند‌مدت اشتباه: مهدی سوری مدیر توسعه بازار کارگزاری خوارزمی می‌گوید: شرکت مدیریت فناوری ناچار است تایم بازار را تقسیم کند زیرا دیگر نمی‌توانند بار هسته معاملات را کنترل کنند. مدت‌هاست که کارگزاری‌ها و کارشناسان بازار سرمایه به سازمان بورس هشدار داده‌اند که این حجم از معاملات، هسته معاملات را به جایی می‌رساند که دیگر امکان معامله وجود نخواهد داشت و حتی احتمال قفل آن وجود دارد و بازار بیش از این نمی‌تواند گسترش پیدا کند.
او ادامه داد: ماه‌هاست که سازمان بورس با آزمون و خطا سعی می‌کند فشار هسته را کاهش دهد. اما قطعا دوتایمه شدن بازار اتفاق خوبی برای بازار نیست زیرا مشکلات فراوانی را در چرخش معاملات ایجاد می‌کند. به گفته او این اقدام موجب بلاتکلیفی در رفتار سهامداران میشود و باعث میشود صف‌های خرید و فروش بیشتری تشکیل شود و همین موضوع خود بر هسته فشار مضاعفی وارد می‌کند. سوری می‌گوید: راه حل تعویض هسته است اما با شرایط تحریم‌ها امکان آن وجود ندارد اما پیشنهاد کارشناسان این بود که ارکان بالاتر نظام از روابط دیپلماتیک خود برای حل این معضل استفاده کنند چون هرچه بیشتر بگذرد شاهد اتفاق‌های ناخوشایندی خواهیم بود.
کاهش فشار روی هسته معاملات: مریم اعتماد، دیگر کارشناس بازار سرمایه درخصوص دوتایمه کردن بازار سرمایه می‌گوید: اتفاق مثبتی در کوتاه مدت برای بازار سرمایه محسوب میشود. با توجه به اینکه طی ماه‌های اخیر افراد بیشتری جذب بازار سرمایه شده‌اند هسته معاملاتی به‌دلیل حجم بالای معاملات، دچار اختلال میشود.
برای مثال زمانی که فشار فروش بر بازار حاکم است و هسته معاملاتی با اختلال مواجه است، سهامداران به دلیل ترسی که درخصوص ثبت سفارش خود به‌دلیل تاخیر زمانی ناشی از اختلال هسته معاملاتی دارند، حاضر می‌شوند در قیمت کمتر و در صف فروش، سفارش خود را ثبت کنند یا برعکس در زمانی‌که طرف تقاضا قوی‌تر است این اختلال هسته، باعث رفتار هیجانی سهامدار جهت خرید سهام با هر قیمتی میشود که این امر نهایتا منجر میشود صف‌های خرید و فروش ایجاد شود و تعادل در بازار نباشد.
وی افزود: با توجه با اینکه افراد زیادی وارد بازار سرمایه شده‌اند و قابل قیاس با مدت مشابه سال گذشته نیست در نتیجه هسته معاملاتی دائما اختلال دارد و این اختلال تنها موجی از بی‌اعتمادی و رفتار هیجانی را شامل میشود. دو تایمه کردن معاملات، تصمیم موقت مناسبی است و تا زمانی که زیرساخت‌های لازم بهروزرسانی شود می‌تواند فشار روی هسته معاملات را کاهش دهد.