- محمد صنعتي
- سعيد احمدي‌زاد
در خبرها آمده بود: لایحه افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا فرابورس ایران از طریق صرف سهام و سلب حق تقدم، با قید دو فوریت تقدیم مجلس شده است.
شرکت‌ها پس از پذیرش در بورس و عرضه اولیه سهام (IPO (Initial Public Offering، در مقاطع مختلف جهت تامین مالی پروژه‌های طرح و توسعه، اقدام به نشر سهام جدید می‌کنند. نشر سهام جدید پس از عرضه اولیه به Seasoned Public Offering) SPO) موسوم است.
در این روش، شرکت سهام جدید را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و به قیمت نزدیک بازار از طریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند و عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به حساب «صرف سهام» در قسمت حقوق صاحبان سهام ترازنامه منتقل می‌کند.
این روش معمول در دنیا، در ایران رایج نشده و افزایش سرمایه به همان روش سنتی با ایجاد سهام حق تقدم و طی پروسه طولانی سه تا شش ماه انجام می‌شود که در نهایت به زیان سهامداران جزء است.
در روش SPO قبل از اعلام عمومی عرضه سهام جدید، معمولا ناشر از طریق شرکت‌های تامین سرمایه، با مدیران صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری رایزنی کرده و نسبت به تهیه فهرست سفارش‌های خرید (Book On Demand) از آنها اقدام می‌کند.
قیمت عرضه سهام با توجه به شرایط بازار و تقاضا برای سهم جدید تعیین می‌شود؛ به‌طوری‌که همه سهام جدید جذب شود و دامنه نوسان قیمت پس از عرضه در محدوده قیمت تابلو باشد. پس از فروش سهام جدید، معادل ارزش اسمی سهام جدید، تا پایان مراحل قانونی ثبت افزایش سرمایه در حسابی سپرده‌گذاری می‌شود. مازاد مبلغ حاصل از فروش سهام جدید در حساب حقوق صاحبان سهام درج شده و بلافاصله در اختیار شرکت قرار می‌گیرد.
مواردی از مزیت افزایش سرمایه به طریق SPO به شرح زیر است:
- عمق بازار سرمایه افزایش پیدا می‌کند و سهامداران جدید می‌توانند به بازار و خرید سهم ورود کنند.
- به دلیل کوتاه بودن پروسه، نقدینگی مورد نیاز به سرعت به شرکت ورود پیدا می‌کند که در اقتصاد تورمی اهمیت بیشتری دارد.
- شرکت‌ها با عرضه سهام کمتر به منابع مالی بیشتری دسترسی پیدا می‌کنند.
- با توجه به پذیره‌نویسی سهام جدید به قیمت نزدیک تابلو، قیمت سهم دستخوش تغییرات چندانی نمی‌شود و نیازی به بستن نماد نیست.
- ارزش دارایی سهامداران تغییر نمی‌کند، ولو اینکه با توجه به عرضه سهام جدید، رای آنها رقیق می‌شود.
- امکان رقابت برای خرید سهام جدید برای همه سهامداران به‌صورت یکسان فراهم بوده و منافع سهامداران به‌صورت شفاف‌تری رعایت می‌شود.
سازمان بورس و اوراق بهادار، ابتدا با توجه به مفاد لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت استفاده از این روش را امکان‌پذیر نمی‌دانست. در حالی‌که روش افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید، به شرح بندهای زیر در همین لایحه پیش‌بینی شده است:
ماده ۱۵۷ - سرمایه شرکت را می‌توان از طریق صدور سهام جدید افزایش داد.
ماده ۱۵۸ - تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید از طریق عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت امکان‌پذیراست.
ماده ۱۶۰ - شرکت می‌تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد یا اینکه مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی سهم به‌عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت کند. شرکت می‌تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد.
ماده ۱۶۳ – هیات‌مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف یک ماه مراتب را ضمن اصلاح‌اساسنامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام کند تا پس از ثبت برای اطلاع عموم آگهی شود.
با توجه به مزایای این روش و رعایت عادلانه منافع سهامداران که تعداد آنها به طرز قابل توجهی افزایش یافته، موقع آن رسیده است که سازمان بورس و اوراق بهادار، افزایش سرمایه به روش SPO را تنها روش افزایش سرمایه پس از عرضه اولیه، به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس تکلیف کند.
تشویق سرمایه‌گذاران
استقبال گسترده عموم از بورس، حجم معاملات بورس را در ماه‌های اخیر به شدت بالا برده و همچنین، قیمت سهام را به طرز غیرعادی و نگران‌کننده افزایش داده است. شاخص کل بورس در چهارماه ابتدایی سال ۱۳۹۹ رشدی ۲۷۰ درصدی داشته است. اکثر افرادی که به تازگی در بورس فعال شده‌اند، دیدگاه کوتاه‌مدت داشته و انتظار سود غیرعادی در مدت بسیار کوتاه دارند.
پول‌های سرگردان که اکنون جذب بازار سرمایه شده و می‌شود، اگر برنامه‌ریزی دقیقی انجام نشود که به درون شرکت‌ها وارد شود تا برای توسعه و تکمیل طرح‌ها و ایجاد ارزش افزوده به کارگرفته شود، می‌تواند عاقبت ناگواری برای برخی از سرمایه‌گذاران داشته باشد.
برای اینکه سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری تشویق شوند و نقدینگی جذب شده در بازار سرمایه رسوب کند و در خدمت تولید باشد و به سمت بازارهای تورم‌زای ارز و مسکن سرازیر نشود، علاوه بر مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌هایی که با نشر سهام جدید به روش صرف سهام و سلب حق تقدم سرمایه‌های سرگردان را جذب تولید می‌کنند، باید بین سرمایه‌گذار بلندمدت و کوتاه‌مدت تمایز قائل شد.
این تمایز در کشورهای با سابقه طولانی در بورس وجود دارد. سرمایه‌گذارانی که یک سهم را به مدت طولانی نگهداری می‌کنند، معمولا بیش از یک‌سال، از مزیت مالیاتی برخوردار هستند تا سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت (سفته‌بازان).برای کاستن از هیجان غیرعادی در بورس و حمایت از سرمایه‌گذاران، می‌توان از اهرم مالیات فروش سهام برای این دو گروه استفاده کرد.
به‌عنوان مثال فروش سهام بعد از یک‌سال سهامدار بودن در یک سهم از مالیات معاف باشد. ولی فروش آن در مدت کمتر، شامل ۲۵ درصد مالیات ارزش افزوده سهام (Capital Gain) داشته باشد.در پایان به اعتقاد نگارندگان، افزایش سرمایه به روش سلب حق تقدم (SPO) بهترین روش افزایش سرمایه است که در قانون تجارت نیز پیش‌بینی شده؛ امید است نمایندگان مجلس، در فرآیند تصویب لایحه ارسالی دولت، به عوامل انگیزشی و مشوق‌هایی برای تشویق شرکت‌ها در به‌کارگیری این روش در افزایش سرمایه‌ها و همچنین افزایش تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری بلندمدت، برای رسوب پول در بازار سرمایه، توجه داشته باشند.