دنیای اقتصاد: با خروج آمریکا از برجام و بازگشتن تحریم‌های ضدایرانی، در ماه‌های اخیر ارزش ریال نیز در واکنش به ملتهب شدن بازار به‌طور چشمگیری کاهش یافت که البته این روند از حدود دو هفته پیش تغییر کرد به‌طوری‌که در روزهای اخیر ارزش ریال تا ۹ هزار تومان افزایش را نیز ثبت کرد. رویترز با مد‌نظر قرار دادن این تحول در بازار ارز پیش‌بینی کرده است درصورتی که دولت بتواند نرخ ارز را از نوسان دور نگه دارد ممکن است قادر باشد ضمن کاهش پیامد‌های تحریم، تورم و خروج سرمایه از ایران را نیز محدود کند.
خبرگزاری رویترز در مطلبی با پرداختن به افزایش بهای ریال طی روزهای اخیر نوشت: ایران در راستای تلاش برای شکست حلقه تحریمی علیه خود درحال مداخله در بازار ارز درجهت بهبود ارزش ریال در برابر دلار از طریق محدود ساختن محتکران است. براساس گزارش رسانه‌های داخلی طی دو هفته اخیر نرخ دلار در صرافی‌های ایران کاهشی پنج هزار تومانی را تجربه کرده است. به گزارش رویترز ارزش نرخ دلار به ۱۰۰ هزار ریال کاهش داشته است. با این حال بازار ارز در ایران دارای نرخ رسمی برای دلار نیست و معامله‌گران اغلب قیمت‌های متفاوتی را برای خرید یا فروش دلار اعلام می‌کنند.
پس از آنکه در اواخر سپتامبر رکورد بهای دلار به ۱۹۰ هزار ریال رسید، بهبود ارزش ریال را می‌توان خبر خوبی برای دولتی دانست که اکنون تمام تلاش خود را به‌کار بسته است تا از پیامد‌های تحریم‌های ضدایرانی آمریکا در بخش بانکی و نفتی جلوگیری کند و مانع از رکود مطلق اقتصاد در ایران شود. دونالد ترامپ؛ رئیس‌جمهور آمریکا پس از آنکه از توافق هسته‌ای با ایران و دیگر قدرت‌های جهانی به‌طور یکجانبه خارج شد، تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بار دیگر بازگرداند. واشنگتن وعده اعمال «فشار حداکثری» براقتصاد ایران را داده است تا تهران وادار شود درخواست‌های جدید آمریکا در مورد برنامه‌هسته‌ای، موشکی و نقش منطقه‌ای خود را بپذیرد. با این حال ایران درخواست‌های واشنگتن را رد کرده است.
تضعیف ارزش ریال پیش‌تر موجب شد تا تجارت خارجی ایران با اختلال مواجه شود و از سوی دیگر نرخ تورم نیز با افزایشی ۴ برابری به ۴۰ درصد در ماه نوامبر رسید. در چنین شرایطی اگر دولت بتواند ارزش ریال را در ماه‌های آتی مورد حمایت قرار دهد ممکن است بتواند تورم و خروج سرمایه از ایران را کاهش و استاندارد‌های زندگی شهروندان ایرانی را نیز افزایش دهد. یک اقتصاد‌دان ایرانی که خواست نامش فاش نشود در این باره به رویترز گفت: «به‌دلیل افزایش ارزش ریال طی روزهای گذشته واهمه جامعه از پیامد‌های تحریم‌ها اندکی کاهش یافته است و اکنون مردم کمتری به دنبال خرید دلار هستند.»
تجار و اقتصاددانانی که رویترز در این‌باره با آنها سخن گفته است اعلام کرده‌اند که اکنون بانک مرکزی مقادیر زیادی دلار را نه تنها در بازار داخلی ایران بلکه در مکان‌هایی مانند دبی و عراق که این واحد پولی مورد مبادله است عرضه کرده است. ماه گذشته نیز دو فردی که به جرم اختلال در نظام مالی و اقتصادی ایران محکوم شده بودند اعدام شدند. یکی از این افراد «وحید مظلومین» نام داشت و رسانه‌های داخلی با لقب «سلطان سکه» از او یاد می‌کردند. براساس اعلام خبرگزاری میزان، او متهم به سوءاستفاده از بازار ارز بوده است. همچنین ۳۰ فرد دیگر به‌دلیل ارتکاب جرائم اقتصادی محکوم و روانه حبس شدند.
براساس گفته اقتصاددانان ایرانی، کمپین به‌راه افتاده علیه جرائم اقتصادی موجب شده است تا تجار در زمینه ارز با احتیاط بیشتری عمل کنند.
با این حال ارزش ریال هم‌اکنون نیز نسبت به اواخر سال گذشته ۵۹ درصد کاهش داشته است. ممکن است ریال در سال ۲۰۱۹ نیز تحت فشار قرار بگیرد و ارزش آن بار دیگر سقوط کند که البته این موضوع به شدت پیامد‌های تحریم‌های نفتی علیه ایران بستگی دارد. در ماه مارس سال جاری میلادی صندوق بین‌المللی پول در گزارشی میزان ذخایر ارزی ایران را حدود ۱۰۰ میلیارد دلار ارزیابی کرده است، این رقم به آن معناست که دولت ایران دست بازی برای مدیریت نرخ ارز و مدیریت بازار در جهت حفظ ارزش ریال ایرانی دارد.
اگرچه این صندوق در گزارش خود قید کرده است که ایران در دسترسی به برخی از ذخایر ارزی خود با مشکلاتی مواجه شده است چراکه به‌دلیل تحریم‌ها، همکاری برخی بانک‌های خارجی با ایران محدود شده است. در همین حین تحریم‌ها می‌تواند نرخ سود سپرده را نیز به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، پایگاه تحلیلی پراجکت سیندیکیت پیش‌تر در مطلبی پیرامون ناکارآمدی تحریم‌ها در فلج ساختن اقتصاد ایران نوشت: توانایی ایران در فائق آمدن بر تحریم‌ها نباید نادیده گرفته شود، به‌ویژه آنکه این کشور روابط اقتصادی و تجاری قدرتمندی با برخی شرکا نظیر روسیه، چین و هند دارد.
در مورد روسیه، مراودات دو کشور از قراردادهای تسلیحاتی و مشارکت‌های استراتژیک – به خصوص در سوریه – به سرمایه‌گذاری‌های مستقیم گسترش یافته است. به‌عنوان مثال، شرکت‌های انرژی روسی تعهد بیش از ۵۰ میلیارد دلاری برای اکتشاف نفت و گاز در ایران دارند که شامل توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی جهان، میدان گاز طبیعی پارس جنوبی، است.
چین، دیگر شریک ایران، برای بسیاری از پروژه‌ها در ایران – از راه‌آهن گرفته تا بیمارستان‌ها – کمک‌های مالی و فنی فراهم می‌کند. سال گذشته، بازوی سرمایه‌گذاری دولتی چین، گروه «سیتیک»، خط اعتباری ۱۰ میلیارد دلاری را برای ایران ایجاد کرد و بانک توسعه چین اعطای ۱۵ میلیارد دلار دیگر را تعهد کرده است. به‌علاوه با توجه به اینکه چین یکی از هشت کشوری است که به مدت ۶ ماه از تحریم‌های آمریکا علیه ایران معاف شده، به خرید حدود ۱۱ درصد از نفت مورد نیاز خود از ایران ادامه خواهد داد.
در نهایت هند، دیگر کشوری که معافیت تحریم‌های ایران را از دولت آمریکا دریافت کرده، به روابط خوب خود با ایران به دو دلیل پایبند خواهد ماند. اول، هند بیش از ۱۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کند، امری که جایگزین فروشنده نفت را برای آنها هزینه‌بر می‌کند. دوم، هند در ساخت بندر چابهار – بندر آب‌‌عمیق ایران که در خلیج عمان واقع است – تاکنون با ایران همکاری کرده است. موقعیت این بندر به‌گونه‌ای است که به هندی‌ها کمک می‌کند برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، از رقیب منطقه‌ای خود، پاکستان، بی‌نیاز شوند.
در همین رابطه نیز بخوانید: فشار تحریم‌های ایران بر بخش انرژی عراق