دنیای اقتصاد: فاز اول تحریم‌های دولت آمریکا علیه ایران از امروز آغاز می‌شود و حال تنها 90 روز تا شروع فاز دوم تحریم‌های این کشور که شامل تحریم خرید نفت ایران است، زمان باقی است. در چنین شرایطی این سوال مطرح است که «تحریم‌ها تا چه میزان می‌توانند صادرات نفت ایران را تحت تاثیر قرار دهند؟» از زمانی که ترامپ در 8 ماه مه از خروج آمریکا از برجام خبر داد گمانه‌های مختلفی در خصوص تاثیر تحریم‌ها بر میزان فروش ایران مطرح بود. بلومبرگ در گزارشی ضمن اشاره به سهم کشورهای مختلف از آخرین واکنش آنها نسبت به خرید چین رونمایی می‌کند.
چین؛ رد تحریم آمریکا
چین با خرید روزانه 675 هزار بشکه نفت از ایران که معادل 26 درصد کل صادرات کشور در شش ماه ابتدای سال است، بزرگترین مشتری نفت ایران نام گرفته.
دولت: هفته گذشته دو مقام آگاه اعلام کردند واشنگتن در مذاکراتی که مقامات چینی داشته نتوانسته آنها را به کاهش خرید نفت از ایران قانع کنند. با این حال چین وعده داده که خرید نفت خود از ایران را افزایش ندهد. علاوه بر این، سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور، هووا چون اینگ در ماه ژوئن از ادامه هماکاری‌های چین خبر داد و گفت: «آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها سازمان بین‌المللی است که حق نظارت بر توافق هسته‌ای ایران را دارد و در مورد آن نیز اظهار نظر می‌کند» این کشور در ماه گذشته میلادی پول نفت را به یوآن به ایران پرداخت کرد. چین چندی است که وارد جنگ تجاری با آمریکا شده است. نتیجه جنگ تجاری دو کشور نیز می‌تواند بر خرید نفت ایران اثرگذار باشد. در واقع اگر این کشور تصمیم بگیرد بر خرید نفت از آمریکا نیز تعرفه بگذارد، نفت ایران را می‌تواند جایگزین نفت آمریکا کند. از این رو برخی تحلیلگران این گمانه را مطرح کردهاند که چین با تداوم تنش‌های تجاری با آمریکا با افزایش خرید نفت از ایران تاثیر تحریم‌های واشنگتن را محدود کند.
شرکت‌ها: پالایشگاه‌های چینی تاکنون هیچ موضع مشخصی در خصوص خرید نفت از ایران اتخاذ نکرده‌اند. اما از آنجایی که غالب پالایشگاه‌های این کشور در اختیار دولت هستند، پیش‌بینی می‌شود در خصوص خرید نفت از ایران نیز تابع موضع دولت چین باشند. پالایشگاه‌های خصوصی چین شرکت‌های کوچکی هستند که بعید است مراودات مالی چندانی با آمریکا داشته باشند، احتمال دارد این پالایشگاه‌ها به عنوان یکی از ابزارهای افزایش خرید نفت چین از ایران عمل کنند.
هند؛ تحت فشارهای واشنگتن
این کشور با خرید روزانه 597 هزار بشکه معادل 23 از کل صادرات نفت تهران، دومین خریدار بزرگ نفت ایران محسوب می‌شود.
دولت: سوشما سوارآج، وزیر امور خارجه این کشور در ابتدای خروج ترامپ از برجام اظهار کرد هند تنها با تحریم‌های سازمان ملل متحد همراهی می‌کند و در خصوص تحریم ایران تابع دولت آمریکا نیست. اما آنطور که رویترز گزارش داده در ماه ژوئن، وزیر نفت این کشور با تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی دیدار کرده و از آنها خواسته برای قطع خرید نفت از ایران تا نوامبر آماده شوند. در حال حاضر دهلی در حال تلاش برای پیدا کردن جایگزینهایی برای نفت ایران است. آنطور که پلاتس گزارش داده است، این کشور با افزایش خرید نفت از آمریکا در تلاش است بخشی از کاهش واردات نفت از ایران را جبران کند. با این حال از آنجایی که نفت آمریکا سبک است و پالایشگاه‌های هند غالبا پیچیده و برای پالایش نفت سنگین طراحی شده‌اند، این کشور مجبور است به دنبال منابع دیگری نیز باشد. دولت هند در عین حال به دنبال کسب معافیت از تحریم‌های آمریکا نیز هست.
شرکت‌ها: رئیس شرکت دولتی ایندین اویل که با در اختیار داشتن 20 پالایشگاه بزرگترین شرکت نفتی هند محسوب می‌شود، اخیرا اعلام کرد درصورت کاهش صادرات نفت ایران، تنها عربستان می‌تواند مانع کمبود عرضه نفت شود. او همچنین از آمادگی کامل شرکتش در صورت کاهش خرید نفت از ایران خبر داد. این شرکت به همراه بهارات پترولیوم، دیگر شرکت دولتی نفت هند در ماه جولای خرید نفت از ایران را ادامه دادند، با این حال این شرکت‌ها از ماه آگوست(ماه جاری) سفارش نفت از دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس را آغاز کردهاند. به گفته برخی منابع آگاه، هندوستان پترولیوم، سومین شرکت پالایشی دولتی هند نیز مادامی که دولت هند نتواند معافیت از تحریم‌ها را از دولت آمریکا بگیرد خرید نفت از ایران را افزایش نخواهد داد.
ریلیانس اینداستری، بزرگترین شرکت پالایشی خصوصی هند، در ماه ژوئن خرید نفت خود از ایران را کاهش داد، با این حال این آمار چندان قابل اتکا نیست و ممکن است ماه به ماه نوسان شدیدی داشته باشد. شرکت پالایشی منگولار نیز در گزارش‌های سالانه خود گفته به دنبال جایگزینهایی برای نفت ایران در استرالیا، غرب آفریقا و جنوب آمریکا است. این شرکت حدود یک‌چهارم نفت خود را از ایران خریداری می‌کند و به عنوان زیرمجموعه او‌ان‌جی‌سی شرکتی خصوصی محسوب می‌شود. او‌ان‌جی‌سی به غیر از خرید نفت، به دنبال انعقاد قراردادی با ایران بر سر توسعه میدان گازی فرزاد بی‌بود، حال مذاکرات بر سر این قرارداد نیز مسکوت مانده است.
کره‌جنوبی؛ خریدار میعانات گازی
این کشور با خرید روزانه 286 هزار بشکه نفت(معادل 11 درصد از کل نفت صادراتی ایران) در نیمه اول سال جاری میلادی، سومین مشتری بزرگ ایران بوده است. بخش مهمی از خرید نفت آنها به واردات میعانات گازی اختصاص دارد.
دولت: این کشور نیز به دنبال کسب معافیت از تحریم‌های آمریکا است، به این معنا که اجازه دهد هر 180 روز یک بار بخشی از خرید نفت خود از ایران را بکاهد. یکی از مقامات وزارت امور خارجه کره‌جنوبی در اوایل ماه جولای اعلام کرد که این کشور منتظر پاسخ رسمی دولت آمریکا است. این کشور در ماه ژوئن برخی سفارشات خود از ایران را تعلیق کرد.
شرکت‌ها: شرکت‌های پالایشی کره‌جنوبی، میعانات گازی خریداری شده از ایران را با محصول پالایشی نفتا جایگزین کردهاند. سه شرکت پالایشی اس‌کا اینویشن، هاوانا توتال و هیوندایی اویل‌بنک به عنوان خریداران عمده نفت ایران در کره برای خرید از دیگر تولیدکنندگان نفت در ماه جولای و آگوست خیز برداشتند.
ژاپن؛ ادامه مذارکات با آمریکا
با خرید روزانه 125 هزار بشکه معادل 5درصد نفت صادراتی ایران، چهارمین مشتری بزرگ کشور محسوب می‌شود.
دولت: این کشور نیز به دنبال کسب معافیت از دولت آمریکا برای شرکت‌های خود است، وزیر دارایی ژاین اخیرا اعلام کرد که مذاکرات با دولت آمریکا برای کسب معافیت ادامه دارد. با این حال انتظار می‌رود ژاپن به عنوان یکی از متحدان آمریکا در صورتی که نتواند این معافیت‌ها را به دست آورد، خرید خود از ایران را قطع کند.
شرکت‌ها: رییس شرکت ایدمیتسو اخیرا اعلام کرد پالایشگران این کشور از دولت خواسته‌اند که مذاکرات با آمریکا را برای کسب معافیت با جدیت ادامه دهند. آنها غیر منطقی می‌دانند که ژاپن مانند دیگر کشورهایی که بعد از برجام خرید خود از ایران را افزایش دادند، تحت فشارهای آمریکا قرار بگیرد. با این حال شرکت‌های کشتیرانی و بانک‌های بزرگ این کشور به پالایشگران اعلام کردهاند احتمالا به زودی معاملات خود با ایران را متوقف می‌کنند. پالایشگران گفته‌اند که بانک‌ها معاملاتی را که از زمان خروج آمریکا از برجام منعقد شده را انجام نمی‌دهند و معاملاتی که قبل از این موعد انجام شده را «مورد به مورد» بررسی می‌کنند. ایدمیتسو در خصوص آنچه شرکت در این شرایط انجام خواهد داد، توضحی نداده است. شرکت فوجی اویل همچنان بر اساس قرارداد بلندمدت خود به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهد، اما در عین حال قطع خرید نفت از ایران زودتر از موعد مورد بررسی قرار داده است. کوسمو انرژی نیز اعلام کرده اگر دولت نتواند معافیت‌های لازم را از آمریکا بگیرد، از ماه جاری میلادی واردات خود را متوقف خواهد کرد.
امارات؛ متحد واشنکتن در مقابل ایران
آمار غیر رسمی نشان می‌دهد این کشور به طور روزانه 127 هزار بشکه میعانات گازی در نیمه اول سال از ایران خریداری کرده که حدود 5 درصد از کل صادرات نفت ایران را شامل می‌شود.
دولت: این کشور در خصوص چگونگی ادامه خرید خود از ایران بعد از تحریم‌ها اظهار نظر نکرده اما امارات متحده عربی جز کشورهای موافق اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. این کشور از سال 2016 با فراخواندن سفیر خود روابط دیپلماتیکش با ایران را قطع کرده است.
شرکت‌ها: نشانه‌هایی در دست است که ادنوک، شرکت ملی نفت امارات به دنبال جایگزینهایی برای میعانات گازی ایران است.
خریداران اروپایی
اتحادیه اروپا با واردات روزانه 516 هزار بشکه معادل 20 درثد از کل صادرات نفت ایران یکی از خریداران عمده نفت کشور محسوب می‌شود.
دولت: مقامات دولتی اروپا اعلام کردهاند مصمم هستند که توافق هسته‌ای با یاران حفظ کنند و فدریکا موگیرینی، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا عواقب رها کردن برجام را «فاجعه بار» خوانده است. او در ماه ژوئن اعلام کرد که مهمترین چالش در این زمینه یافتن راهکارهایی برای تداوم روابط بانکی در راستای سرمایه‌گذاری و انجام تجارت قانونی با ایران است. اما ماه گذشته دولت ترامپ درخواست انگلیس، فرانسه و آلمان را برای معافیت از تحریم‌ها را رد کرد.
شرکت‌ها: نبود وضوح در سیاستهای دولت ترامپ موجب شده که بسیاری از شرکت‌های اروپایی به خرید نفت از ایران ادامه دهند، هرچند که برخی آنها تمایل کمتری به ادامه معامله با ایران داشته‌اند. مدیرعامل اوام‌وی سرمایه‌گذاری در پروژههای ایران را متوقف کرده اما مدیرعامل این شرکت گفته است که هنوز برای خرید نفت از ایران تصمیمی نگرفته. یک شرکت بیمه‌ای سوئیسی نیز به مشتریان خود گفته که از 30 ژوئن بیمه محموله‌های نفت ایران را متوقف کرده است. مدیرعامل شرکت ویت‌اویل نیز در ماه مه اعلام کرد که اجتناب از تحریم‌های آمریکا غیرممکن خواهد بود. با یان حال درصورت تداوم حمایت اتحادیه اروپا از برجام پیش‌بینی می‌شود شرکت‌های کوچکتر اروپایی که مبادلات مالی اندکی با آمریکا دارند به خرید نفت از ایران ادامه دهند.
ایتالیا
این کشور در نیمه اول سال روزانه 156 هزار بشکه از ایران نفت خریده که این مقدار حدود 6 درصد از کل صادرات نفت کشور است.
شرکت‌ها: مدیر شرکت پالایشی ساراس اعلام کرده با وجود اینکه ایران یک منبع تامین مهم نفت برای این شرکت است، اما به دلیل انعطاف‌پذیری عملیات پالایشی ساراس، آنها نگران قطع خرید خود از ایران نیستند. این شرکت منتظر دستورالعمل مقامات ایتالیایی و اروپایی در خصوص انجام مبادلات تجاری با ایران است. انی اعلام کرده که این شرکت تحت تاثیر تحریم‌ها قرار نخواهد گرفت. اما مدیر عامل شرکت کلودی دزکالزی درباره اختلال پیش روی بازارهای نفت به دنبال تحریم ایران هشدار داده است.
اسپانیا
بر اساس آمار غیررسمی در نیمه اول سال این کشور 119 هزار بشکه در روز معادل حدود 5درصد کل فروش نفت ایران را خریداری کرده است.
شرکت‌ها: شرکت پالایشی سپسا واردات خود از ایران را از اوایل ماه جولای متوقف کرده است. اما رپسول در ماه ژوئن اولین محموله میادین غرب کارون و 500 هزار بشکه از میعانات گازی پارس جنوبی را خریداری کرد.
فرانسه
این کشور روزانه 94 هزار بشکه معادل 4 درصد از کل صادرات نفت ایران را خریداری کرده است.
شرکت‌ها: با این حال آنطور که وزیر نفت کشور، بیژن زنگنه در ماه ژوئن خبرداد توتال به عنوان بزرگترین شرکت نفتی فرانسه از قرارداد با ایران برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی خارج شد. پاتریک پویانه، مدیرعامل توتال در این خصوص گفته است که در شرایط تحریم کار در ایران برای هر شرکت بزرگی در جهان غیرممکن خواهد بود.
یونان
این کشور 3درصد از نفت صادراتی ایران را در نیمه اول سال (66 هزار بشکه در روز) خریداری کرده است.
شرکت‌ها: شرکت پالایشی هلنیک پترولیوم در ماه مه اعلام کرد قراردادهای تجاری خود با ایران را بعد از تصمیم آمریکا ارزیابی خواهد کرد. پالایشگاه اظهار کرد مطابق با چارچوب قواعد بین‌المللی عمل خواهد کرد و انتظار ندارد تحریم‌های آمریکا بر تجارت این شرکت اثرگذار باشد.
ترکیه
این کشور با خرید روزانه 176 هزار بشکه معادل 7درصد نفت صادراتی ایران یکی از بزرگترین مشتریان تهران بوده است.
دولت: ترکیه نیز اعلام کرده خود را ملزم به تبعیت از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا نمی‌داند مگر اینکه ایران توسط سازمان ملل تحریم شود.
