به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت: پتروشیمی ازجمله صنایع راهبردی و ارزآورترین صنعت ایران است. ارزش شرکت‌های پتروشیمی در بازار سهام ۷۸۴ هزار میلیارد تومان است. این شرکت‌ها ۶/ ۲۱ درصد از سهم بازار سهام ایران را به خود اختصاص داده‌اند. شرکت‌های این صنعت پارسال به‌طور میانگین بازده ۱۳۳ درصدی را در بازار سهام تجربه کردند. پتروشیمی‌ها شرکت‌هایی هستند که محصولات تولیدی پالایشگاه‌ها را می‌خرند و به دامنه گسترده‌ای از محصولات نظیر اوره متانول، پی وی سی، کود، سموم شیمیایی و نظایر آن تبدیل می‌کنند.
سیاست‌گذاری‌های اخیر
با تغییر سیاست‌های کلان از خام‌فروشی نفت خام به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، تولیدات پتروشیمی همواره بخش مهمی از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده‌اند.ازآنجا که سیاست ایران در قبال فروش نفت در حال تغییر است و دولت قصد دارد به‌جای خام‌فروشی نفت و گاز، با پالایش و فرآوری آن به تولید فرآورده‌های نفتی و گازی بپردازد و سپس آن را در بازارهای جهانی به فروش برساند، بنابراین سرمایه‌گذاری زیادی در این زمینه در حال انجام است.
کاهش صادرات اتیلن به دلیل تغییر سیاست‌های صادراتی دولت مبنی بر کاهش صادرات مواد اولیه و افزایش صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاتر مانند پلی‌اتیلن، نمونه‌ای از آن است. پیش‌بینی‌ها از تغییر جهت صادرات مواد اولیه به سمت محصولات با ارزش افزوده بالا حکایت دارد به‌طوری‌که تا سال ۲۰۲۱ انتظار می‌رود سهم صادراتی اتیلن کاهش و سهم صادراتی پلی اتیلن افزایش یابد. تحریم‌ها تاثیر بیشتری بر صادرات اتیلن داشته ولی بر صادرات پلی اتیلن تاثیر چندانی نداشته است.
مزیت‌های نسبی
ایران در صنعت پتروشیمی نسبت به بسیاری از کشورهای جهان دارای مزیت‌های نسبی است. دسترسی به منابع غنی گاز و میعانات گازی، دسترسی به آب‌های بین‌المللی، موقعیت جغرافیایی مناسب به لحاظ نزدیکی به بازارهای آسیا ازجمله چین و هند و همچنین بازارهای اروپا از طریق ترکیه، معافیت‌های مالیاتی صادراتی و کمتر بودن نرخ خوراک مصرفی نسبت به سایر کشورهای خارجی از جمله این مزیت‌ها است.
صنایع پتروشیمی در واقع بخشی از مجموعه صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. صنعت پتروشیمی تامین‌کننده اصلی مواد مصرفی موردنیاز در بیشتر صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم خانگی، غذایی و... محسوب می‌شود.
ویژگی‌ها
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. با تغییرات شیمیایی و فیزیکی روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد. از ویژگی‌های دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تامین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین‌دستی آن است که ازنظر اشتغال‌زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی، نقش بسیار موثری در اقتصاد ایران دارد.
تولید محصولات پتروشیمی به‌گونه‌ای است که یک واحد اصلی در بالادست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند. مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیلن نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیلن را تامین می‌کند. در صنایع وابسته به نفت هر چه به‌طرف محصولات نزدیک به بازار مصرف حرکت شود، با فرصت‌های شغلی بیشتر و کم‌هزینه‌تر روبه‌رو خواهیم بود.
به‌گونه‌ای که طبق گزارش‌های معتبر بین‌المللی برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش، به حداقل ۵۰۰ هزار دلار و در صنایع بالادستی پتروشیمی ۳۶۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری نیازمندیم. درحالی‌که در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی نظیر صنایع پلاستیک با صرف هزینه‌ای به مراتب کمتر می‌توان به ایجاد اشتغال پرداخت. صنعت پتروشیمی نقش مهمی در اقتصاد، تولید و اشتغال ایفا می‌کند.
فعالیت پتروشیمی‌ها در بازار
معمولا پتروشیمی‌های فعال در بازار سرمایه بین سهامداران خود سود نقدی توزیع می‌کنند و اکثر سرمایه‌گذارانی که به دنبال سود نقدی سالانه هستند، سهام پتروشیمی‌ها برای آنان جذابیت دارد. با بررسی عملکرد پتروشیمی‌ها متوجه این مطلب می‌شوید که معمولا پتروشیمی‌ها درصد بالایی از سود محقق شده در یک سال مالی را به‌صورت نقدی بین سهامداران تقسیم می‌کنند. البته پتروشیمی‌های زیان‌ده هم وجود دارند و نباید همه شرکت‌های پتروشیمی را سودده دانست. به منظور معاملات سهام شرکت‌های پتروشیمی باید به عواملی مانند مالکیت آن شرکت توجه کرد. گاهی اوقات مالک یک پتروشیمی می‌تواند شرکت پتروشیمی بزرگ‌تری باشد.
موانع
سال گذشته قیمت محصولات پتروشیمی به‌طور میانگین ۳۰ درصد کاهش یافت. مجموع درآمد صنعت پتروشیمی در این سال ۵/ ۱۴ میلیارد دلار بود که از این میزان ۵/ ۹ میلیارد دلار از بخش صادرات و ۵ میلیارد دلار از بازار داخلی به‌دست آمد.
اما نکته حائز اهمیت این است که صنعت پتروشیمی ایران با وجود همه مشکلات در سال ۹۸، افزون بر اینکه توانست تعهد خود را به سامانه نیما محقق کند، بیشتر از سقف تعهد به نیما پرداخت کرد. این صنعت باید پارسال ۶/ ۷ میلیارد دلار ارز صادراتی را به نیما عرضه می‌کرد، اما این رقم به ۲/ ۸ میلیارد دلار افزایش یافت. بزرگ‌ترین چالش این صنعت با حاد شدن شرایط تحریم، افزایش هزینه‌های صادراتی بالاخص در حوزه حمل بود. از سوی دیگر شیوع ویروس کرونا در پایان سال ۹۸ سبب کاهش شدید تقاضا شد. همزمان کاهش مصرف فرآورده و کاهش تقاضای نفت خام در دنیا به کاهش ۴۰ درصدی تقاضای محصولات پتروشیمی نیز انجامید که البته آثار آن در سال جدید دیده شد.
بر اساس آمارهای مربوط به پایان اردیبهشت امسال، منتشر شده در سایت کدال، پتروشیمی زاگرس ازمیان پربیننده‌ترین نماد‌های صنعت پتروشیمی بیشترین فروش را درمقایسه با سایر پتروشیمی‌ها داشته است، این شرکت همچنین بیشترین مبلغ فروش و سود خالص را نیز به خود اختصاص داده است.
پتروشیمی‌های فناوران، خارک، خراسان و کرمانشاه هم به ترتیب بیشترین مبلغ فروش را به خود اختصاص می‌دهند. به‌‌رغم پیشتاز بودن فناوران در مبلغ فروش،پتروشیمی خارک درصد سود خالص بیشتری نسبت به پتروشیمی فناوران دارد. پتروشیمی زاگرس با اختلاف زیاد صدرنشین تولید و فروش بوده و پتروشیمی‌های فناوران، خارک، کرمانشاه و خراسان بیشترین تولید را داشته‌اند. بیشترین فروش هم به ترتیب مربوط به پتروشیمی‌های فناوران، خارک، کرمانشاه و خراسان است.
مصونیت پتروشیمی از سقوط نفت و کرونا
- ولید هلالات | کارشناس بازار سرمایه
در صنعت پتروشیمی دو مدل مصرف‌کننده خوراک وجود دارد که گروه اول مصرف‌کننده خوراک مایع هستند مانند شرکت پتروشیمی اراک و جم و گروه دوم مصرف‌کننده خوراک گاز هستند که برخی گاز را تبدیل به اتان می‌کنند مانند شرکت مارون. شرکت‌هایی که در خوراک گازی قرار داشتند درسال ۹۸ به دلیل کاهش قیمت جهانی نرخ گاز، قیمت خوراکشان ارزان شد. در مورد شرکت‌هایی مثل پتروشیمی نوری و اراک که نفتا و میعانات گازی تولید می‌کنند کاهش قیمت نفت افت بسیار زیادی را در نرخ خوراک مصرفی‌شان ایجاد کرد. از سوی دیگر در نرخ‌های فروش دیده می‌شود که کاهش قیمت گاز در سال ۹۸ تاثیری در نرخ فروش در سطح جهان نداشت.
اما زمانی که نرخ نفت کاهش یافت نرخ یکسری از محصولات پتروشیمی نیز افت پیدا کرد، اما هیچ کدام از محصولات شرکت‌های پتروشیمی به اندازه نفت و خوراک کاهش نیافتند. این مساله موجب شد حاشیه سود در این صنعت عمدتا بهبود یابد. از سوی دیگر هرقدر که صنعت پایین دست‌تر باشد منافع بیشتری را کسب می‌کند.
به‌طور کلی کاهش‌های قیمت جهانی نفت تا به این لحظه به ضرر صنعت پتروشیمی نشده و برخی حتی وضعیت بهتری نسبت به قبل پیدا کرده‌اند. متوسط نرخ دلار سال قبل در سامانه نیما ۱۱ هزار تومان بوده و در هفته جاری به ۱۶ هزار تومان رسید در حالی که هم خوراک و هم محصول با دلار نیمایی تعیین قیمت می‌شوند. اما نکته‌ای که وجود دارد اینکه در بورس کالا قیمت‌ها می‌توانند رقابتی شوند، بنابراین ممکن است برخی محصولات در بورس کالا به دلیل جو رقابتی با دلار بالاتری نسبت به دلار نیمایی معامله شوند و این اختلاف قیمت دلار آزاد و دلار نیمایی می‌تواند به نفع پتروشیمی‌ها باشد و در بورس کالا هیجان خرید ایجاد کند.
به لحاظ مقدار فروش محصولات در یک برهه زمانی شرکت‌ها دچار مشکل شدند. در اسفند ۹۸ شاهد مشکل خاصی نبودیم؛ به‌طور کلی انتظار می‌رود همه شرکت‌ها به لحاظ مقدار فروش در دوماه اول امسال مانند سال ۹۸ باشند.
برای ادامه این جریان و باتوجه به رشد نسبی نرخ نفت، قیمت جهانی محصولات پتروشیمی رشد خیلی خوبی داشتند مخصوصا محصولات پلیمری. در حال حاضر نرخ محصولات پلیمری رشد داشته و افت قبلی خود را جبران کرده چون با صنعت پلاستیک هم مسیر است. اما در صنعت متانول به دلیل تکمیل ظرفیت مخازن چین هنوز این محصول نتوانسته نسبت به کف قیمتی که داشته برگشت را تجربه کند که انتظار می‌رود این شرایط بهبود یابد.
قیمت اوره نیز که وابسته به فصل ها، آب و هوا و قیمت کالاهای خوراکی است عملا در دوران کرونا دچار تحول خاصی نشده است. در نگاه کلی با توجه به رشد نرخ ارز این افزایش بسیار بیشتر از کاهش‌های نرخ فروش بوده و کاهش در ماده اولیه نیز عمدتا بیشتر از نرخ فروش بوده است. بنابراین صنعت پتروشیمی به‌طور کلی از جریان کرونا آسیبی ندیده است.
