جنگ تجاری چین و آمریکا | فاز اول توافق و هرآنچه باید از آتش‌بس پکن و واشنگتن بدانیم

12:22 - 1400/01/21
توافق تجاری چین و آمریکا فاز اول خود را آغاز کرده و دغدغه افزایش تعرفه‌ها روی کالاهای چینی خنثا شده است. با فروکش تب جنگ تجاری فعالان اقتصادی با چه پرسش‌هایی مواجهند؟
جنگ تجاری چین و آمریکا | فاز اول توافق و هرآنچه باید از آتش‌بس پکن و واشنگتن بدانیم

دنیای بورس: اختلافات ترامپ با چین به وضع تعرفه روی کالاهای آنها و در مقابل واکنش چینی‌ها به این موضوع شد. پس از یک دوره طولانی، اکنون واشنگتن و پکن وارد فاز جدیدی شده‌اند که قرار است در جهت کاهش تنش‌ها حرکت کنند. مطابق گفته‌ها در فاز اولیه توافق تجاری چینی‌ها متعهد شده‌اند سالانه خرید کالاهای کشاورزی خود از آمریکا را به 50 میلیارد دلار برسانند. همچنین، سرقت حقوق معنوی را متوقف کنند، ارز خود را دستکاری نکنند و سیستم مالی خود را برای شرکت‌های خارجی بازتر کنند. در مقابل، آمریکا از افزایش تعرفه‌هایی که قرار بود 15 دسامبر (یکشنبه) روی 160 میلیارد دلار کالای چینی اعمال شود منصرف می‌شود و برای کاهش تعرفه‌هایی که روی 360 میلیارد دلار از کالاهای چینی وضع شده گام برمی‌دارد. تعرفه 15 درصدی روی 120 میلیارد دلار کالای چینی نصف می‌شود، اما تعرفه 25 درصدی روی 250 میلیارد دلار دیگر ثابت می‌ماند.

در ادامه ابتدا بررسی می‌شود که جنگ تجاری چگونه آغاز شد و چه اثراتی داشت؟ توافق تجاری چه اثری بر بازارها داشت؟ و سپس به این پرسش پاسخ می‌دهیم که بعد از این چه می‌شود و معامله‌گران در انتظار چه چیزی هستند؟ 

جنگ تجاری چگونه آغاز شد؟

دونالد ترامپ که خود را «مرد تعرفه‌ها» می‌نامد معتقد است چین و دیگر شرکای تجاری در حال سواستفاده از ایالات متحده هستند. بحثی که طرفداران زیادی را در واشنگتن برای وی به همراه داشت. ترامپ به کسری تجاری (پایین‌تر بودن صادرات نسبت به واردات) آمریکا اشاره می‌کند که فشار زیادی بر تولیدات داخلی آمریکا داشته است. بنابراین، وی پس از حدود یک سال از حضور در کاخ سفید جنگ تعرفه‌ای را با تمرکز بر چین آغاز کرد. به عبارت دقیق‌تر، ترامپ با وضع تعرفه بر کالاهای وارداتی از سایر کشورها، منجر به ارزنده شدن کالاهای تولید داخل آمریکا می‌شود. علت اطلاق جنگ به این مساله آن است که سایر کشورها نیز اقدام ترامپ را بی‌پاسخ نگذاشتند و آنها نیز بر کالاهای آمریکایی تعرفه وارد کردند. این مساله در بازارهای ارز نیز رخ می‌دهد که به جنگ ارزی شهرت دارد. یعنی کشورها برای تقویت صادرات خود، ارزهای ملی را نسبت به ارز شرکای تجاری تضعیف می‌کنند. هرچند در ابتدا این گام می‌تواند بر بهبود صادرات اثرگذار باشد، اما شرکای تجاری نیز مقابله به مثل می‌کنند و عملا وارد جنگ ارزی (و یا تجاری) می‌شوند.

 

چه کشورهای هدف جنگ تجاری ترامپ بودند؟

از آنجا که بزرگ‌ترین کسری تجاری آمریکا با کشور چین صورت می‌گیرد، طبیعتا هدف اصلی جنگ تجاری پکن بود. اما ترامپ همچنین ژاپن و 10 کشور آسیایی دیگر را نیز در سواستفاده از اقتصاد آمریکا مقصر می‌دانست که البته در این خصوص با ژاپن وارد مذاکره شد. وی تهدید کرده است بر میلیون‌ها خودرو و قطعات خودروی وارداتی از اروپا و ژاپن 25 درصد تعرفه خواهد گذاشت. در سوی دیگر، ترامپ اصرار داشت که توافق سال 1994 با کانادا و مکزیک موسوم به نفتا (Nafta) را باید تغییر دهد که البته موفقیت‌هایی را در این زمینه داشت. وی اخیرا نیز تهدید کرده برای مقابله به مثل با مالیات‌های دیجیتالی جدید فرانسه روی شرکت‌های تکنولوژی، تعرفه‌های جدیدی را علیه پاریس وضع کند.

 

بازنده و برنده جنگ تجاری که بود؟

ترامپ انتظار داشت که در جنگ تجاری چین بیشترین صدمه را ببیند و شرکت‌های آمریکایی وضعیت بهتری پیدا کنند. اما آمارها نشان می‌دهد کسری تجاری آمریکا در سال 2018 به رقم 621 میلیارد دلار رسید که بیشترین سطح خود در یک دهه قبل از آن بود و این روند در سال 2019 نیز ادامه یافته است. اقتصاددانان معتقدند جنگ تجاری در حقیقت با تضعیف رشد اقتصادی چین و اروپا باعث کسری تجاری بیشتر در آمریکا شده است. هم‌زمان، کشاورزان آمریکایی به علت تعرفه‌های تلافی‌جویانه چین بازارهای خود را از دست دادند. در سوی دیگر، برخی اقتصاددانان این اقدامات را چاشنی رکود اقتصاد جهانی ارزیابی کرده‌اند که دود آن به چشم همه از جمله آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان می‌رود. با این حال، ترامپ تاکید دارد جنگ تجاری به اقتصاد آمریکا کمک کرده است!

چین نیز مطابق گزارش سازمان ملل با کاهش 25 درصدی صادرات در نیمه نخست 2019 به معنای زیان 35 میلیارد دلاری مواجه شد. هم‌زمان فروش تجهیزات الکترونیک در تایوان و کره شمالی و همچنین فروش وسایل خانگی در ویتنام افزایش یافتند.

طبق برآوردهای موسسات معتبر بین‌المللی هرچند برخی کشورها نظیر هند که اثرپذیری کمتری از جنگ تجاری دارند می‌توانند به نوعی برنده این فضا محسوب شوند و برخی کشورها مانند مکزیک که به شدت اثر منفی از خصومت میان پکن و واشنگتن می‌گیرند، اما به طوری کارشناسان معتقدند جنگ تجاری با تشدید فضای رکودی در اقتصاد هیچ برنده‌ای ندارد و همه جهان از آن آسیب می‌بنند. مساله‌ای که در محافل مختلف اقتصادی بزرگ طی یکی، دو سال اخیر نسبت به آن هشدار داده شده است. اقتصاددانان بلومبرگ برآورد کرده‌اند ادامه جنگ تجاری می‌تواند 1200 میلیارد دلار خسارت تا سال 2021 به همراه داشته باشد.

 

چرا مذاکرات توافق تجاری کلید خورد؟

روسای هر دو کشور، یعنی دونالد ترامپ و شی جینپینگ روسای جمهور آمریکا و چین تحت فشار سیاسی داخلی بودند و دستیابی به یک توافق حداقلی برای آنها ضروری می‌نمود. رشد اقتصادی چین در سه‌ماهه سوم 2019 به 6 درصد رسیده بود که کمترین مقدار در سه دهه اخیر بود. آمریکا نیز نشانه‌هایی از ضعف اقتصادی را در حوزه تولیدات صنعتی نشان می‌داد. ضمن آنکه وی از نقطه نظر جایگاه سیاسی و پرونده استیضاح به شدت تحت فشار بود و شانس خود را برای انتخابات 2020 در خطر می‌دید.

 

واکنش بازارها به فاز اول صلح چین و آمریکا چه بود؟

همانطور که اشاره شد، نتیجه اولیه مذاکرات صلح تجاری باعث آرامش بازارها به طور عمومی شد. به طوری که سهام جهانی روند صعودی را خود طی هفته گذشته ادامه دادند. در این میان، شاخص نزدک و اس اند پی آمریکا، استاکس یورو 600، فوت‌سی بریتانیا و ام اس سی آی آسیااقیانوسیه همگی صعودی شدند.

همچنین، رشد قیمت محصولات کشاورزی در آمریکا با امید به افزایش خرید چینی‌ها واکنش دیگر بازارها به فاز اول توافق پکن-واشنگتن بود. هرچند تردیدها نسبت به متعهد ماندن چین منجر به محدود شدن این رشد قیمت‌ها در معاملات جمعه شد.

در سوی دیگر، نرخ یوآن چین با افزایش یک درصدی که بیشترین رشد در یک سال اخیر محسوب می‌شود به 6.96 به ازای هر دلار رسید. وعده پکن مبنی بر عدم مداخله در بازار ارز و کاهش مصنوعی ارزش یوآن دلیل این واکنش محسوب می‌شود.

در بازار کالاهای پایه نیز شاهد رشد قیمت‌ها به ویژه برای نفت و مس طی روزهای اخیر بودیم. به طوری که هر بشکه نفت خام آمریکا تا سطح 60 دلار و نفت برنت بالاتر از 65 دلار پیشروی کردند. بهای هر تن مس نیز توانست کانال 6200 دلار را برای لحظاتی لمس کند.

 

انتظار برای متن نهایی فاز اول توافق تجاری

بلومبرگ به نقل از منابع آگاه خبر داده که این توافق هنوز باید توسط وکلای دو طرف امضا شود. توافق‌نامه‌ای که گفته می‌شود 86 صفحه شامل 9 فصل مختلف است و طبق گفته نماینده تجاری آمریکا 30 روز پس از امضا اجرایی می‌شود. به گفته رابرت لایتیزر در غیر اینصورت تمام تعرفه‌ها به حالت قبل برمی‌گردد و تعرفه‌های جدید نیز اضافه می‌شود. با توجه به آنکه بسیاری از کارشناسان معتقدند امکان پیش بردن فازهای بعدی مذاکره تا پیش از انتخابات 2020 آمریکا وجود ندارد، چنین اقدامی از سوی ترامپ صرفا فرصت بیشتری به چینی‌ها برای تطبیق با شرایط سخت جنگ تعرفه‌ای می‌شود. به هر حال، از نگاه بلومبرگ امضا نشدن توافق پیش از اعلام آن مساله عجیبی است و باید منتظر ماند که چه اتفاقی در ادامه می‌افتد.

 

اثر سیاسی توافق تجاری برای ترامپ چیست؟

در شرایطی که ترامپ در خانه درگیر موضوع استیضاح است که در مجلس نمایندگان احتمالا طی هفته جدید به رای گذاشته می‌شود، توافق تجاری با چین می‌تواند برگ برنده‌ای برای حفظ جایگاه سیاسی وی حداقل در کوتاه‌مدت باشد. به عبارت دقیق‌تر، ترامپ می‌تواند مدعی شود که تعرفه‌های اعمالی در حدود دو سال اخیر اکنون جواب داده و این از سوی مقامات کنگره با حمایت جدی مواجه شده است. اما دموکرات‌ها سریعا به این توافق واکنش داده و آن را «نوعی وعده غیر قابل اعتماد و موقتی» خوانده‌اند.

 

اثر اقتصادی فاز اول چیست؟

اقتصاددانان بلومبرگ می‌گویند تغییرات در فضای جنگ تعرفه‌ای اثر چشم‌گیری نخواهد داشت و همین امر باعث شده پیش‌بینی آنها از رشد اقتصادی در همان سطح 2 درصد برای سال 2020 باقی بماند. با این حال، به عقیده آنها این گام می‌تواند به افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران و بهبود فضای کسب و کار کمک کند؛ در نتیجه اثر غیرمستقیم این توافق می‌تواند چشم‌گیر باشد.

 

فاز دوم چه زمانی آغاز می‌شود؟

هم‌زمان مدیران اقتصادی خواستار ادامه مذاکرات برای تسریع در فازهای بعدی توافق تجاری هستند. یک مشاور تجاری می‌گوید «این تازه آغاز راه است. مشکلاتی که چین و آمریکا با آن مواجه هستند بسیار پیچیده و چندجانبه است و همه آنها نمی‌تواند یک‌شبه حل شوند». در همین خصوص ترامپ اعلام کرده که مذاکرات برای فاز دوم باید به سرعت پس از این گام اولیه آغاز شود. اما لایتیزر، نماینده تجاری آمریکا روز جمعه گفت که هنوز زمانی برای آغاز گفت‌وگوهای دور دوم توافق تجاری مشخص نیست. کارشناسان معتقدند بعید است ترامپ بتواند گام بعدی را پیش از انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر 2020 به سرانجام برساند.

 

تهدیدی که هنوز از بین نرفته است

بازگشت آرامش به بازارهای مالی مطلوبیت زیادی برای هر دو طرف چینی و آمریکایی دارد. اما نمی‌توان از این حقیقت چشم پوشید که روابط پکن-واشنگتن از مشکلات عمیقی رنج می‌برد. از ماجرای اعتراضات هنگ‌کنگ گرفته تا خشونت‌هایی که چین علیه اقلیت‌های مذهبی به کار می‌بندد. یا جنگ سرد تکنولوژی که سایه آن بر سر دو کشور سنگینی می‌کند. بنابراین، ماه‌های آینده آزمون سختی است برای پایداری این توافق اولیه محسوب می‌شود.