نقش روسیه در آینده تنش ایران و آمریکا

11:32 - 1400/01/21
مداخله سریع نظامی روسیه در سال ۲۰۱۵ برای حفظ حکومت سوریه در قدرت، باید سیاست‌گذاران آمریکایی را به دقت از تبعات جنگ با ایران آگاه کند؛ جنگی که در سراسر عراق، سوریه، لبنان، اسرائیل و خلیج‌فارس گسترش خواهد یافت. همان‌طور که وزیر امور خارجه سابق، جان کری در خاطرات خود نوشته: «روسیه به دولت اوباما هیچ نشانه‌ای از آنچه در سوریه درحال وقوع است، نداد.»

تابناک: ورود احتمالی یکی از نیروهای اصلی رقیب هسته‌ای آمریکا ـ که در تلاش برای بی‌ثبات کردن ایالات‌متحده از طریق دخالت در انتخابات و سایر ابزارهای مخفیانه است ـ قطعا باعث افزایش تنش‌ها با ایران خواهد شد. چنین مداخله‌ای احتمالا در قالب انتقال پنهان تسلیحات صورت می‌گیرد، ولی شاید در صورت درخواست ایران شامل اعزام مستشار نظامی ـ همانند سوریه ـ نیز باشد. روسیه همچنین پیش‌بینی کرده که ایالات‌متحده در تلاش برای تغییر اجباری رژیم نیز باشد.

از دیدگاه روسیه، ایران یک فاکتور ژئواستراتژیک ارزشمند برای خنثی‌سازی سلطه ایالات‌متحده در خاورمیانه و در نتیجه توانایی این کشور برای تاثیر در قیمت جهانی نفت و گاز به زیان روسیه است. ایران همچنین توانایی ایالات‌متحده را برای تخصیص منابع خود به منظور فشار به روسیه برای ورود به نظم بین‌المللی تحت رهبری ایالات‌متحده محدود می‌کند.

خیزش نفوذ روسیه در خاورمیانه فراتر از سوریه، به شکلی هشداردهنده به واسطه تعلیق انتقال سامانه دفاع موشکی S-۴۰۰ به ترکیه، بازتاب داده می‌شود. این سیستم تسلیحاتی به شکلی حیاتی حتی برای پیشرفته‌ترین هواپیماهای نظامی ایالات‌متحده هم خطرناک است.

گزارش‌های ضدونقیضی در هفته‌های اخیر این مساله را مطرح کرده که حتی ممکن است روسیه خواسته باشد این سامانه را به ایران نیز ارائه دهد. قطر هم در ماه‌های اخیر در مورد امکان دستیابی به این سیستم با روسیه تعامل داشته است.

روسلان مامدوف، هماهنگ‌کننده برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای حقوق بین‌الملل روسیه، در مصاحبه اخیرش اظهار کرد: «روسیه مایل است از رویارویی با ایالات‌متحده بر سر مساله ایران خودداری کند. با این حال، روسیه می‌خواهد اتحادیه اروپا ابتکار خود اینستکس را برای فعال کردن شرکت‌های اروپایی در جهت دور زدن تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران اجرایی کند. مامدوف اینستکس را نه تنها به‌عنوان یک راه بالقوه برای نجات توافق هسته‌ای ایران بلکه همچنین مقدمه‌ای برای پایان دادن به هژمونی ایالات‌متحده در سیستم مالی جهانی توصیف کرد.»

او اشاره کرد: «روسیه منافع متفاوتی نسبت به ایران دارد. در واقع روسیه می‌خواهد ارتش «باثبات، سکولار و قوی» در سوریه حاکم باشد. روسیه از تحریم‌های ایالات‌متحده بر ایران بهره ‌می‌برد، زیرا منابع محدودتر ایران، به معنی ظرفیت کمتر ایران برای حفظ نفوذ در سوریه است. تحریم‌ها همچنین شرکت‌های نفتی روسیه را نیز بهره‌مند می‌کند.»

مامدوف این موضوع را با تاکید بیان کرد که هرچند بین اهداف روسیه و ایران تفاوت وجود دارد، این امر به نفع روسیه نیست که ایران بی‌ثبات باشد. یک ایران پایدار و باثبات برای روسیه نه‌تنها در خاورمیانه بلکه در قفقاز و افغانستان هم مهم است. او اطمینان داد که روسیه منافع اسرائیل را در سوریه در مقابل ایران درک کرده و به آن احترام می‌گذارد؛ هرچند اقدام اسرائیل در ساقط کردن هواپیمای نظامی روسیه در سپتامبر ۲۰۱۸ در آسمان سوریه بین دو طرف اصطکاک ایجاد کرد.

به نظر می‌رسد، روسیه به کاهش تنش بین ایران و اسرائیل علاقه داشته باشد؛ اما اگر یک درگیری نظامی تمام‌عیار بین دو طرف رخ دهد، شاید روسیه در مواضع خود بازنگری کند.

به گفته استفان بلانک، استاد امنیت ملی روسیه در کالج نظامی ارتش ایالات‌متحده از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۳: «من فکر می‌کنم [مقامات خاصی در ایالات‌متحده] علاقه‌مند به سرنگونی دولت ایران هستند. من معتقد نیستم که مقامات ایالات‌متحده واقعا خواهان جنگ با ایران باشند، اما ممکن است ایران را به گوشه‌ رینگ ببرند و بعد از آن چه کسی می‌داند که ایرانی‌ها چه کاری ممکن است انجام دهند.

ایران ممکن است از طریق حزب‌الله و حماس به اسرائیل حمله کرده و تلاشی برای باز کردن یک جبهه دوم را آغاز کند. من فکر می‌کنم، روسیه تلاش خواهد کرد، ایران را از حمله به اسرائیل منع کند. آنچه روسیه انجام می‌دهد، حمایت دیپلماتیک و اقتصادی از ایران در برابر ایالات‌متحده، انتقال تسلیحات، آشکار یا پنهان، [شامل] تسلیحات هوایی، دفاع هوایی و موشک‌های با برد کوتاه و متوسط است.»

بلانک در تحلیلی در اکتبر ۲۰۱۷ برای بنیاد جیمستون نوشت: «منافع استراتژیک روسیه موجب ارتقای خصومت ایران و آمریکاست و نه همکاری. خصومت ایرانی ـ آمریکایی مانع [تسلط امنیتی آمریکا در خاورمیانه] می‌شود و به روسیه اجازه نفوذ بیشتر از طریق حمایت از یک سیستم تنش کنترل‌شده که به نفع کرملین است، می‌دهد.»

شلومو بروم، کارشناس ارشد پژوهشگاه موسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تل‌آویو، در مرکز مطالعاتی پیشرفت آمریکا در روز یازدهم ژوئن، گفت: «روسیه در صورت وقوع جنگ با ایران، مداخله نظامی نخواهد کرد؛ اما به‌جای آن، به‌دنبال بهره‌برداری از مزایای بالقوه جنگ پس از خاتمه و نتیجه‌گیری آن خواهد بود.

در یک تحلیل مختصر بلافاصله پس از این رویداد، من اشاره کردم که با توجه به وابستگی روسیه به نیروهای زمینی ایران برای حفظ حکومت اسد، یک درگیری بین ایالات‌متحده- ایران و اسرائیل شامل رویدادهای نظامی در سوریه و لبنان خواهد بود و احتمالا تاثیر عمده‌ای بر منافع روسیه در سوریه دارد. حداقل هزینه‌های مربوط به این امر آن است که تعهدات نظامی افزایش حضور ارتش روس در سوریه را افزایش خواهد داد.»