دنیای بورس: افت 5262 واحدی شاخص بورس یکی از سنگین‌ترین ریزش‌های سهام در سال 97 محسوب می‌شد که در کنار افزایش حدود 900 تومانی نرخ دلار و جهش 300 هزار تومانی سکه وضعیت پراسترسی را در بازارها به وجود آورد. در ادامه تحلیل کوتاهی نسبت به عوامل رفتاری این نوسانات خواهیم داشت.
بهانه‌های ریزش دومینویی قیمت سهام: آنچه اکنون در عمده رسانه‌ها و یا صحبت با کارشناسان مشاهده می‌کنیم مجموعه‌ای از دلایلی است که به نظر می‌تواند افت قیمت سهام را منطقی نشان دهد. از نگرانی از افت قیمت‌های جهانی گرفته تا بحث تحریم‌ها و نااطمینانی نسبت به دلار. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد عمده این عوامل طی هفته‌های اخیر تغییر چندانی نکرده است و ریزش‌های ناگهانی طی دو روز اخیر را با چنین بهانه‌هایی به سختی می‌توان توضیح داد. برخی ضعف لیدرهای اخیر بورس، یعنی خودرویی‌ها و بانکی‌ها را عامل افت قیمت‌ها ارزیابی می‌کنند. اما از نگاه رفتاری چنین فروش پرشتابی از سوی سهامداران را می‌توان از دو جنبه توضیح داد؛ یکی توجه ناگهانی به مجموعه‌ای از عوامل منفی که به نظر می‌رسد طی این روزها در حال انجام است. به عبارت دقیق‌تر، سهامداران مدت‌هاست ریسک‌های مختلفی را تجربه کرده‌اند، اما اکنون در نبود محرک مستحکم، ناگهان ملغمه‌ای از همه این ریسک‌ها مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. جنبه دوم که البته بی‌ارتباط با مساله ابتدایی نیست، رفتار شبیه‌سازی یا گذشته‌نگری است. هرچند بهانه‌های ریزش قیمتی اکنون متعدد به شمار می‌آیند، اما هیچ کدام از این موارد در زمان ریزش قیمت‌های روز گذشته، تغییر محسوسی را تجربه نمی‌کردند. مثلا در روز تعطیلی بازارهای جهانی، توجه ناگهانی به افت قیمت این بازارها چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. بنابراین، تجربیات تاریخی بازارها نشان می‌دهد عموم ریزش‌های سنگین از ترس افت‌های بیشتر رخ می‌دهد که به صورت دومینویی فشار عرضه‌ها را سنگین‌تر می‌کند. یعنی انگیزه ابتدایی سهامداران برای فروش، افت‌هایی بوده که طی روزهای اخیر آنها را نسبت به سقوط سنگین قیمت‌ها نگران کرده است. در شرایط ترس، جمله «اکنون بفروشیم، دوباره در قیمت پایین می‌خریم» بسیار رایج می‌شود و با توجه به الگوهای گذشته‌نگر که افت‌های کوچک می‌توانند منجر به ریزش‌های سنگین شوند، چنین مساله‌ای تشدید می‌شود. بنابراین، فشار فروش‌های این روزها با تحلیل رفتاری قابل توضیح است و البته می‌توان به یک جنبه آن امیدوار بود. روندهای تاریخی هم‌زمان نشان می‌دهد در این نوع ریزش‌های دسته‌جمعی پایداری وجود ندارد و مجدد با تخلیه هیجان، کوچک‌ترین محرک‌ها می‌توانند روند قیمت‌ها را به طور کامل معکوس کنند. بنابراین، بهترین توصیه کارشناسان مالی در شرایط کنونی آن است که اگر سهمی بر اساس عوامل بنیادی خریداری شده، در هیجان و فضای زیان به فروش نرسد؛ اما سهم‌هایی که به امید جریان نقدینگی و با هدف سفته‌بازی خریده شده‌اند، همچنان ممکن است با ریسک‌های جدی مواجه باشند.
افسوس جا ماندن از دلار: در معاملات دیروز بازار ارز نیز نوعی هراس مشاهده می‌شد. افراد بسیاری که در نرخ‌های بالا اقدام به خرید کرده‌اند به ویژه دلالان علاقه زیادی به کاهش قیمت‌ها ندارند. بنابراین، از هر فرصتی برای چرخش مسیر بازار ارز استفاده می‌کنند (گزارش روز گذشته «دنیای بورس» از دروغ دلالان تلگرامی خواندنی است). طی روند صعودی دلار که تا مرزهای 19 هزار تومان نیز پیش رفت، بسیاری از مردم «حس افسوس» از نخریدن ارز داشتند و سریعا الگوسازی‌ها تغییر کرد. آنهایی که اگر چند ماه پیش به آنها نرخ دلار 10 هزار تومانی را می‌گفتی، با تعجب نگاهت می‌کردند، با کانال‌شکنی‌های اخیر دلار، نرخ‌های 11 تا 12 هزار تومانی را فرصتی برای جبران افسوس خود می‌دانند. این تغییر رفتار نشان می‌دهد که انتظار از قیمت‌ها به طور دائم و متناسب با فضای بازارها تغییر می‌کند. نکته بد این مساله آن است که در صورت تشدید هیجانات، نمی‌توان سقف مشخصی برای قیمت‌ها و روند بازارها متصور شد. اما نکته مثبت آنکه در صورت مهار هیجانات می‌توان به طور مطلوبی انتظارات را تغییر داد. اکنون به نظر می‌رسد موجی از تقاضا که در حسرت دلار در نرخ‌های پایین بوده‌اند شکل گرفته است. این گروه آخرین الگوی نوسانی که در ذهن دارند این است که دلار با توجه به ضعف در شرایط اقتصادی-سیاسی، در میان‌مدت جهش قیمتی را تجربه می‌کند، هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت نوساناتی داشته باشد. بنابراین، تقاضای اخیر بازار طبیعی به نظر می‌رسد، گرچه در پیش‌فرض‌های خود دچار انحراف باشد. اکنون نقش سیاست‌گذار در مهار این رفتارهای هیجانی بسیار مهم است. باید به نوعی این الگو در ذهن خریداران تغییر کند و راهکار آن ایجاد ثبات نسبی و مهار نوسان تند قیمت‌هاست که از کاهش پرشتاب نرخ‌ها اهمیت بیشتری در شرایط کنونی پیدا می‌کند.
سرگیجه بازار جهانی: در سوی دیگر، بازارهای جهانی شروع هفته کاهشی را در بخش فلزات داشتند، هرچند قیمت نفت افزایش ملایمی را تجربه می‌کند. در حالی که هفته گذشته ترامپ در توییتی پیشنهادات چینی‌ها را جذاب عنوان کرده بود و احتمال دستیابی به توافق را بالا دانسته بود، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در آخرین اظهارات خود چینی‌ها را محکوم کرده و از سایر کشورها نیز درخواست کاهش همکاری با پکن را داشته است. رسانه‌های بین‌المللی این اقدام پمپئو را نوعی جنگ سرد عنوان می‌کنند که می‌تواند ادامه‌دار شدن تنش‌ها میان چین و آمریکا را به همراه داشته باشد. نگرانی از جنگ تجاری میان دو غول اقتصاد جهانی اثرگذاری زیادی بر قیمت کالاها طی ماه‌های گذشته داشته است و اکنون به نظر می‌رسد هیچ کس در بازار جهانی تصویر درستی از روند قیمت‌ها نداشته باشد. بنابراین باید اخبار و تحولات به ویژه در حوزه ارتباط میان چین و آمریکا رصد شوند.
رویدادهای داخلی از نگاه «دنیای بورس»
الف) کلان: در جلسه عصر دیروز به ریاست روحانی، کلیات لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور بررسی شد. تعیین سیاست‌های دولت درباره میزان صادرات نفت و قیمت آن در بودجه درآمدهای مالیاتی، واگذاری و مولدسازی دارایی های دولت، تقویت تولید و اشتغال، اعتبارات هزینه ای و طرح‌های عمرانی، از دیگر موضوع‌های مطرح شده در جلسه هیات دولت بود. همچنین براساس گزارش جدید منتشره، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در هفت ماه اول امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل ۲۰.۳ درصد افزایش یافت.
همچنین در حالی از ابتدای سال جاری تاکنون تنها ۳ عرضه اولیه در بورس تهران صورت گرفته که به گفته شاپور محمدی؛ رییس سازمان بورس و اوراق بهادار انتظار می‌رود این عرضه‌ها و ورود شرکت‌های جدید به بازار بیشتر باشد. محمدی در گفت‌وگویی تاکید دارد: البته هنوز چهار ماه به پایان سال ۹۷ باقی مانده و به‌طور قطع در این مدت عرضه‌های زیادی خواهیم داشت و ۵۹۴ شرکت کنونی در بورس و فرابورس به ۶۰۰ شرکت افزایش خواهند یافت. به گفته وی بورس تلاش می‌کند از دو بعد اصلی یعنی افزایش میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها و همچنین ورود بنگاه‌های جدید به بازار سهام، توسعه بازار را با سرعت بیشتری همراه کند.
عبدالناصر همتی؛ رییس کل بانک مرکزی نیز در مطلبی اعلام کرده برای ساماندهی معاملات ارزی و پاسخگویی به نیازهای مردم با مشارکت بانک‌ها، صرافی های مجاز و نظارت و بازیگردانی بانک مرکزی، در آینده نزدیک بازار (بورس) ارز راه‌اندازی می‌کند. در همین حال دیروز خبر رسیده که با تصمیم بیژن زنگنه به احتمال زیاد قرار است مسعود کرباسیان به مدیرعاملی شرکت ملی نفت، محسن دلاویز به مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران و فرناز علوی به مدیرعاملی شرکت ملی صنایع پتروشیمی منصوب شوند.
ب) صنایع: در بخش صنایع نیز قیمت پایه محصول‌های پتروشیمی از سوی دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی با نرخ دلار 8124.1 تومان محاسبه و اعلام شد. همچنین دیروز رئیس امور پایش تعهدات دولت در سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد: کمتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان از بدهی‌های مربوط به تبصره ۵ قانون بودجه تسویه شد. به گفته مژگان خانلو در مجموع ۷۷ هزار میلیارد تومان بدهی از سوی بانک مرکزی اعلام شده است، تاکنون کمتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان از این بدهی‌ها تهاتر شده و به دلیل انجام تدریجی کار، نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد. حتی ارقام زیر ۱۰۰ میلیون تومان و کمتر از آن نیز وجود دارد. بالغ بر ۴ تا ۵ هزار فقره بدهی تسویه شده است. اینکه بتوانیم تا پایان سال به طور کامل از ظرفیت تسویه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان استفاده کنیم بستگی به روند کار دارد.
ج) شرکت‌ها: بانک صادرات با اختصاص ٣٨٠میلیون دلار اعتبار اسنادی فاینانس به پتروشیمی سبلان، شرایط برای تولید متانول را فراهم کرد؛ طرح مشارکتی بانک صادرات و صنایع پتروشیمی سبلان با هدف تولید بیش از یک میلیون و ٦٠٠ هزار تن متانول در سال با استفاده از منابع گازی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس آغاز و تاکنون ٧٦ درصد آن انجام شده است. این طرح تا پایان سال‌جاری پیشرفتی معادل ٨٤درصد خواهد داشت و در نیمه دوم سال ١٣٩٨ تکمیل و افتتاح می‌شود.
در همین حال مدیرعامل پتروشیمی شیمی بافت از آغاز دریافت خوراک رافینت ۱ از پتروشیمی جم خبر داد؛ به گفته محسن شمس با اشاره به هدف این شرکت درسال جاری مبنی بر افزایش میزان تولید تا رسیدن به ظرفیت اسمی، به منظور تامین بخشی از خوراک رافینت ۱ موردنیاز این کارخانه از ابتدای امسال با پتروشیمی جم به عنوان تولید کننده این خوراک وارد مذاکره شد و پس از رایزنی‌های مدیریتی و مهندسی، جهت تامین این خوراک به میزان ۲۰۰ تن در روز با آن شرکت توافق و قراردادی منعقد شد.
