- علی یزدانی | مدیرعامل شرکت مدیریت اکتشاف منابع معدنی پایا
ایران حدود ۵ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی دارد؛ با اکتشافات جدید که حدود ۴۵۰ میلیون تن است، ذخایر قطعی سنگ‌آهن شامل مگنتیت و هماتیت برابر با ۳/ ۳ میلیارد تن با عیار متوسط حدود ۴۵ درصد است که ۹۰ درصد آن، مگنتیت و باقیمانده آن هماتیت است.
البته در فاصله سال های ۵۱ تا ۹۸ حدود ۸۶۰ میلیون تن از این ذخایر استخراج شده است. کل استخراج سنگ‌آهن در سال ۹۸ برابر با ۸۰۸/ ۹۴ میلیون تن بوده و پیش‌بینی می‌شود میزان استخراج در سال ۹۹ نیز به ۴۴۸/ ۹۹ میلیون تن برسد.
تولید سال ۹۷ فولاد برابر با ۵۷/ ۲۴ میلیون تن با ظرفیت اسمی۹۴/ ۳۳ میلیون تن بوده، تولید فولاد کشور در سال ۹۸ برابر با ۳۴/ ۳۰ میلیون تن بود. همچنین پیش‌بینی تولید در سال ۹۹ نیز معادل ۳۴/ ۳۷ میلیون تن بوده است. برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق چشم‌انداز، سالانه ۸/ ۱۵۵ میلیون تن برای واحدهای کنسانتره‌سازی و ۲/ ۱۳ میلیون تن برای واحدهای دانهبندی و در مجموع ۱۶۸ میلیون تن سنگ‌آهن مورد نیاز است.
براساس پیش‌بینی طرح جامع فولاد کشور با نگاه به میزان ذخایر قطعی و مصرف فعلی سنگ‌آهن در واحد کنسانتره و دانهبندی، ذخایر کشف‌شده موجود، تنها پاسخگوی نیاز واحدهای پاییندستی تا 10 سال بعد از افق چشم‌انداز 1404 است؛ بنابراین صنعت آهن و فولاد کشور برای تداوم تولید 55 میلیون تن فولاد در یک دوره 20 ساله بعد از افق چشم‌انداز 1404 به حداقل 5/ 1 میلیارد تن ذخیره قطعی جدید سنگ‌آهن نیاز دارد.
وضعیت تولید سنگ‌آهن و فولاد در جهان با شتاب بسیار کمتری نسبت به ایران در حال رشد است؛ به نحوی که مطابق آخرین برآوردها تولید جهانی سنگ‌آهن سالانه 9/ 0 درصد تا سال 2028 رشد خواهد کرد. در سال 2019، رشد تولید سنگ‌آهن جهانی برابر 7/ 4 درصد بوده است؛
حال آنکه در سال 2020 به دلیل مسائل عمدتا مرتبط با همه‌گیری بیماری کووید-19 شامل قرنطینه گسترده جهانی، تعطیلی پروژههای زیرساختی، کاهش رشد تولید و تعطیلی معادن سنگ‌آهن به خصوص در کانادا، آفریقای جنوبی، پرو و هند این رشد به 8/ 0 درصد رسیده است. رشد تولید جهانی فولاد نیز به تاثیر از همه‌گیری بیماری کووید-19 در سال 2020 افت قابل توجهی داشته به‌نحوی که رشد تولید فولاد چین از 7/ 7 درصد در 2019 به 6/ 3درصد در 2020 رسیده است.
با توجه به رشد تولید سالانه 9/ 0درصدی طی سال های 2009 تا 2018 ، Fitch forecast پیش‌بینی می‌کند تولید جهانی سنگ‌آهن از 2850 میلیون تن در سال 2019 به 3119 میلیون تن در سال 2028 خواهد رسید.
رشد عرضه در درجه اول تحت تاثیر هند و برزیل است، جایی که واله قرار است تولید خود را گسترش دهد تا تراز منفی عرضه 80 میلیون تنی که تحت تاثیر شکستن سد معدن واله در برزیل رخ داد تا سال 2022 جبران شود. بر این اساس واله همچنان در تولید جهانی پیشتازی خواهد کرد. از طرف دیگر، معدنکاران در چین که بالاتر از منحنی هزینه سنگ‌آهن فعالیت می‌کنند، به دلیل افت عیار سنگ معدن مجبور به کاهش تولید خواهند شد.
درسال 2019 به دلیل توفان ورونیکا و همچنین سایر مشکلات عملیاتی که بر تولید در معادن بزرگ تاثیر می‌گذاشت، Fitch پیش‌بینی‌های تولید سنگ‌آهن خود را برای استرالیا از 6/ 903 میلیون تن به 882 میلیون تن کاهش داد.
تحلیلگران انتظار دارند تولید معدن آهن در استرالیا طی سال‌های 2019 تا 2028 فقط 4/ 0 درصد رشد داشته باشد که این مقدار در 10 سال گذشته 4/ 10 درصد بوده است. در آوریل سال 2019، ریوتینتو با کاهش 14 میلیونی تولید سنگ‌آهن رو‌به‌رو شد که این امر در نتیجه توفان ورونیکا و آتش‌سوزی در تاسیسات بندر Cape Lambert اتفاق افتاد که BHP به دنبال این اتفاق و تاثیرات توفان ورونیکا تولید سنگ‌آهن خود را در سال 2019 قطع کرد.
در ژوئن 2019 ، BHP از بازگشت به ظرفیت تولید کامل در عملیات سنگ‌آهن استرالیای غربی (WAIO) گزارش داد که منعکس‌کننده افزایش 12 درصدی از مارس 2019 است.
Fitch پیش‌بینی می‌کند به دلیل هزینه‌های عملیاتی پایین و پروژه خط لوله جامد (Solid project pipeline) برزیل از تولید سنگ‌آهن با کیفیت بالا که به طور فزاینده مورد علاقه تولیدکنندگان فولاد چینی است، بهره‌مند خواهد شد.
بر اساس پیش‌بینی صورت‌گرفته، در سال 2019 تولید سنگ‌آهن برزیل به 443 میلیون تن کاهش پیدا کرده، دوباره به رشد برگردد و تا سال 2028 به 567 میلیون تن برسد که این میزان به طور متوسط 5/ 1 درصد رشد سالانه محسوب می‌شود. شکستن سد Brumadinho باعث ایجاد جنجال‌های زیادی در مورد عملیات واله شد.
در برزیل معدن Brucutu پس از 6 هفته بیکاری، مجددا شروع به کار کرد و پس از صدور رای دیگری از سوی دادگاه تعطیل و سرانجام در ماه ژوئن دوباره بازگشایی شد.
در جولای 2018 کمیسیون اروپا برای محافظت از بازار داخلی شروع اعمال سهمیه‌های تعرفه روی 26 نوع محصول فولادی را اعلام کرد. در ژانویه 2019، این محدودیتها تا جولای 2021 تمدید شدند. این سهمیه روی متوسط واردات سه سال گذشته به علاوه 5 درصد تعیین شده‌است. واردات بالاتر از این میزان مشمول تعرفه 25 درصدی خواهد شد.
چین به تنهایی 48 درصد فولاد جهانی را مصرف می‌کند؛ در حالی‌که کل آسیا 68 درصد کل فولاد جهان را مصرف می‌کند؛ در آسیا (به جز چین)، تقاضای فولاد حدود 4 درصد در 2018 افزایش پیدا کرد. هند یکی از سریع‌ترین بازارهای جهان از نظر رشد است.
مصرف فولاد بالا احتمالا در دو سال آینده حفظ خواهد شد و با نرخ‌های سود پایین‌تر حفظ می‌شود. پروژههای عمرانی همچون جاده بهاراتمالا و طرح بزرگراه‌ها، برنامه بهبود تدارکات ساگالمالا، برقی‌کردن خطوط راه‌آهن، راهروهای حمل‌ونقل مخصوص (هایپرلوپ) و تولید ریل مترو نیز تقاضا را افزایش خواهد داد.
مصرف فولاد در ترکیه در مجموع در سال 2018، سی میلیون تن بود. این کشور یک تولیدکننده اصلی فولاد است، که 20 درصد تجارت بین منطقه‌ای را در قراضه‌های آهن دارد. افزایش شدید نرخ‌های سود در نیمه دوم سال 2018 یک ضربه اساسی به صنعت ساخت‌وساز وارد و تقاضا را در 2020-2019 سرکوب کرد.
تولید فولاد ترکیه در فاصله ژانویه-فوریه 2019 به صورت سالانه 16 درصد افت داشت؛ چون تعدادی از کارخانه‌های فولاد به خاطر کمبود تقاضا بسته شدند. این وضعیت احتمالا به خاطر توقف پروژههای سرمایه‌ای و پروژههای کنونی که از قبل توسط دولت شروع شده‌اند، باعث ضربه زدن به تقاضای فولاد می‌شود، بدتر خواهد شد.
مطابق تخمین‌های اولیه، مصرف فولاد آمریکای شمالی در 2018،به میزان 4 درصد افزایش یافت. افزایش مصرف با یک تشدید در بخش انرژی، افزایش در سرمایه‌گذاری مالی و مصرف بالای مصرف‌کننده تقویت شد.
در آمریکای شمالی انتظار می‌رود که فروش خودرو کاهش پیدا کرده و نرخ‌های بهره بالاتر فعالیت را در ساخت‌وساز مسکونی و غیرمسکونی متوقف خواهد کرد. این روندها با افزایش آثار منفی کرونا بدتر هم شد.
در شروع 2019، اکثریت کارشناسان کاهشی در قیمت‌های فولاد، سنگ‌آهن و زغال‌سنگ پیش‌بینی می‌کردند. با این‌حال، در اواخر ژانویه، یک سد در معدن والز کورگو دو فجائو در جنوب برزیل شکست، که بیش از 200 نفر را کشت و باعث بسته‌شدن سدهای رودخانه بالادست شد.
همچنین قانونگذاران، عملیات معدن بروکوتو در جنوب شرق برزیل که دارای ظرفیت سالانه 30 میلیون تن بود، را متوقف کردند تا بازرسی‌هایی را انجام دهند. پس از اینکه واله یک رویداد فورس ماژور اعلام کرد، قیمت سنگ‌آهن حدود 90 درصد افزایش یافت.
وضعیت بازار ضایعات آهنی عمدتا به روابط تجاری بین آمریکا و ترکیه وابسته است، که بزرگ‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان آهن و ضایعات آهنی هستند. واردات ضایعات آهنی ترکیه 5/ 1 درصد افت کرد و به 7/ 20 میلیون تن در سال رسید. اما ارزش واردات به 1/ 7 میلیارد دلار رسید که 3/ 16 افزایش داشت. آمریکا نیز یک مصرف‌کننده عمده ضایعات است، و برخلاف ترکیه، وارداتش را به بیش از 5 میلیون تن افزایش داده‌است، که یک رکورد تاریخی برای کشور است.
