- مازیار حقیقی | کارگزار بورس
با انتشار مطلبی با عنوان " کمی منصفانه تر نقد کنیم!" اعلام کرد: این روزها با رونق بازار سرمایه انتقادات نسبت به شرکت های نرم افزاری به شدت افزایش یافته و روزی نیست که سرمایه گذاران و فعالین این بازار با هر اختلالی انگشت اتهام را به سوی این شرکت ها نشانه نروند. اما واقعا این شرکت ها تا چه اندازه مسئول هستند؟
با توجه به اینکه بیش از بیست سال است به عنوان یک کارگزار در این بازار حضور دارم برای مدتی به عنوان رییس کارگروه فناوری کانون کارگزارن مسئولیت بررسی مشکلات فناوری این صنعت و تعامل با شرکت های نرم افزاری را به عهده داشتم و چند سال هم به عنوان رییس هیات مدیره شرکت پیشگامان فناوری اطلاعات سگال فعالیت کردم. علاقه مند هستم بی پرده و شفاف به نکاتی در حوزه فناوری این صنعت اشاره کنم، فراموش نکنیم که شخصا باید با همین چالش ها دست و پنجه نرم کنم.
با تمام چالش هایی که تاکنون در رابطه با کیفیت خدمات، قراردادها و هزینه ها با شرکت های نرم افزاری داشتم، قدردان این شرکت ها هستم. اگر این شرکت ها سال ها پیش با تمام مشکلات پیش رو شکل نمی گرفتند، امروز حتی همین سامانه های پر نقص را هم نیز در اختیار نداشتیم. چرا قدردان هستم؟
شخصا به نمایندگی از کانون کارگزاران با تعداد زیادی از شرکت های نرم افزاری مطرح در آن زمان مانند همکاران سیستم، چارگون و .... جهت تولید محصولات مورد نیاز در بازار سرمایه مذاکره کردم که حتی یک شرکت هم حاضر به ورود به این بازار نشد. نظاری رییس هیات مدیره شرکت همکاران سیستم بعد از دو جلسه گفتند اندازه این بازار ارزش سرمایه گذرای ندارد و محیط کسب و کار مستقلی با وجود نهادی مانند سازمان بورس نیست، حضور در این بازار برای هیچ شرکتی صرفه اقتصادی نداشت!
اگر به دو دهه پرچالش گذشته بازار سرمایه نگاهی بیاندازیم قطعا کمک خواهد کرد که حداقل با نگاهی منصفانه از این شرکت ها انتقاد کنیم و انتظارات را متناسب با واقعیت ها مطرح کنیم.
کیفیت و به روز بودن یک محصول نرم افزاری به ترکیبی از متدلوژی توسعه محصولات، معماری، فناوری، زیرساخت سخت افزاری و نیروی انسانی مجرب و کار آزموده مربوط می شود که این عوامل تابعی از بازار هدف محصول مربوطه هستند. هر محصول نرم افزاری طول عمری دارد که با اقداماتی می توان طول عمر محصول را برای دوره ای طولانی تر تمدید کرد و از مرگ زودرس محصول جلوگیری کرد ولی پس از مدتی چاره ای جز باز تولید محصول وجود ندارد.
باز تولید محصول چگونه؟ تحقیق و توسعه مداوم به روز رسانی تمام عوامل موثر در کیفیت یک محصول و حتی تجدید ساختار شرکت متناسب با تغییرات پیش رو که باید همزمان با ارائه خدمات به مشتریان و نگهداری محصولات فعلی انجام شود. نتیجه، سرمایه گذرای کلانی که حداقل تا سال گذشته هیچ توجیه اقتصادی برای آن وجود نداشت. کارگزاران قادر به پرداخت هزینه های نرم افزاری بالاتر نبودند و شرکت های نرم افزاری هم از این موضوع مطلع بنابراین سرمایه گذاری در این رابطه برای شرکت های نرم افزاری توجیه پذیر نبود.
یکی دیگر از دلایلی بی کیفیتی برخی محصولات این شرکت ها، فشار سازمان و سایر نهادهای بازار سرمایه به این شرکت ها برای تولید محصولات در یک بازه زمانی نا معقول است. مدیران ارشد این بازار جهت ثبت عملکرد مناسب در کارنامه مدیریتی و توسعه ناهمگون بازار سرمایه فشار مضاعفی را به این شرکت ها وارد کردند.
آیا می دانید چندین بار این شرکت ها نسبت به تولید محصولاتی اقدام کردند که با تغییر دستورالعمل ها و مدیران سازمان هیچگاه به بهره برداری نرسید! به مدت چند سال در کمیته ای که برای تولید محصولات مورد نیاز توسعه بازار سرمایه در سازمان تشکیل می شد شرکت می کردم و بارها اعلام کردم با این ضرب العجل ها و تغییرات مقررات و دستورالعمل ها در آینده شاهد بی کیفیتی خدمات خواهیم بود ولی گوش شنوائی وجود نداشت.
در زمانی که سامانه معاملات سگال آماده آزمایش و راه اندازی بود و نیاز داشتیم به جای استفاده از سرور آزمایشی از سرور اصلی استفاده کنیم به بهانه امنیت (برای سامانه ای که قرار بود تنها ۲۰ نفر از آن استفاده کنند) ماه ها اجازه دسترسی ندادند، بعد اعلام کردند باید اساسنامه شرکت را تغییر بدهید و با عنوان شرکت پردازش مالی با گرایش معاملات فعالیت کنید تا بتوانیم بر شما نظارت کنیم که ناچار به برگزاری مجمع شدیم.
در همین حین با مدیر اجرایی وقت سازمان (که از صنعت خوروسازی جدیدا به بازار سرمایه آمده بودند) جلسات متعدد داشتم که در یک جلسه عنوان کردند برای چه می خواهید این محصولات را تولید کنید به زودی از کره جنوبی نرم افزارهای مورد نیاز کارگزاران را تهیه و مستقیما در اختیار آنها قرار می دهیم تا نظارت لحظه ای به کارگزاران داشته باشیم و این شرکت های فعلی هم اضافه هستند.
زمانی که اجازه دسترسی به سرور اصلی را دادند متوجه شدیم پیام های سرور آزمایشی با سرور اصلی متفاوت بود و گروه سگال وقت زیادی گذاشت تا متناسب با پیام های جدید تغییرات را اعمال کند. با رفتن مدیر اجرایی قدیم و حضور عراقچی در سازمان مصوبات قبلی هیات مدیره مبلغی شد، آنچه برای سگال ماند یک سال عقب افتادگی از برنامه زمانبندی و عدم بهره برداری مناسب از منابع و توان گروه بود.
بعضی مطرح می کنند نیروی انسانی و تحصیل‌کرده فراوان داریم، کاملا مخالفم. حداقل در حوزه نرم افزار نسبت مستقیمی بین فارغ التحصیلان دانشگاهی و نیروی کار با کیفیت وجود ندارد. در خارج از بازار سرمایه به راحتی حقوق های بسیار بالایی پرداخت می کنند بطور مثال شرکت های نرم افزاری در حوزه بانکی با مسئولیت و استرس کمتر به مراتب حقوق های بالاتری پرداخت می کنند.
شرکت هایی مانند دیجی کالا و کافه بازار (عباس عزیز) حقوق هایی پیشنهاد می کنند که عملا قابل رقابت نیست. بهترین نیروهای فناوری بصورت مستمر در حال خروج از ایران هستند، پیش از واگذاری شرکت سگال یک از نیروهای زبده به انگلستان و دو نفر دیگر از طریق Job Offer به کانادا رفتند. پس فراموش نکنیم نیروی خوب کم یاب و گران است و نگهداری آن سخت تر از جذب است.
بهتر است نگاهی به پیچیدگی محصولات موجود در این بازار بیندازیم. برخی تصور می کنند یک گروه جدید وارد بازار می شود و ظرف مدت یک سال معجزه خواهد کرد! خیر چنین اتفاقی نخواهد افتاد، چرا؟ به عنوان مثال آنچه مشکل امروز است (سامانه های معاملات برخط) تنها به کیفیت OMS مربوط نمی شود بلکه فراتر از آن به معماری کلی بر می گردد بنابراین برای کیفیت مورد نظر باید یک معماری جدید با جزییات بسیار پیچیده پیاده سازی شود که نیاز به شناخت کامل این بازار و افراد مجرب دارد.
مدت زمان تخمینی اینجانب برای این کار ۳ تا ۵ سال است. آیا با لشکری از نیروها می توان این زمان را کوتاه کرد؟ نه لزوما. یک مثال معروف در تولید نرم افزار وجود دارد بدین مضمون که دوره بارداری یک فیل ۱۸ ماه است و اگر سه فیل را کنار هم بگذاریم این دوره به ۶ ماه تقلیل پیدا نمی کند.
آیا انحصار در این حوزه وجود دارد؟ به نوعی برای مدت ها وجود داشت و در یک دوره زمانی در سازمان بورس این نگرش وجود داشت که از لحاظ امنیتی به صلاح نیست شرکت های مختلف به هسته معاملات دسترسی داشته باشند، شرط رتبه انفورماتیک، سابقه فعالیت، تعداد نیروی انسانی و سرمایه ثبت شده وجود داشت که عملا از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر نبود.
جا دارد از زحمات خزانه داری و مهرداد روحانی در فناوری بورس تشکر کنم که همین هسته پر اختلال را راه اندازه کردند که اگر نکرده بودند همین توسعه فعلی هم امکان پذیر نبود و حتی اگر یک سال دیرتر اقدام کرده بودند با اعمال تحریم ها همین هسته را نیز از دست داده بودیم. شخصا اعتقاد دارم به هیچ عنوان نباید به دنبال تولید هسته معاملات و سایر نرم افزارهای مرتبط با آن در داخل بود چراکه هم گران تر تمام خواهد شد و هم بی کیفیت.
به اندازه بازار های دیگر و نرم افزارهایی که آنها استفاده می کنند نگاهی بیندازیم دلیل آن مشخص می شود. شاید در شرایط فعلی تغییر Lot معاملاتی، جلسات معاملاتی متعدد و حذف مقررات و دستورالعمل های غیر ضروری بهترین گزینه باشد.
به شرکت های نرم افزاری فرصت توسعه بدهیم، انتظار نداشته باشیم یک جاده پر پیچ و خم یک بانده ظرف مدت کوتاهی به یک بزرگراه پنج بانده تبدیل شود. البته امیدوارم که این شرکت ها نیز حداقل با مشتریان برخورد مناسبی داشته باشند و ذی نفعان بازار را از برنامه های توسعه ای آگاه کنند.
