دنیای بورس: شامگاه گذشته بازار جهانی شاهد سقوط کم‌سابقه بهای نفت بود. شاخص‌های نفتی برنت و وست‌تگزاس طی معاملات روز گذشته و به طور خاص، از ساعات عصرگاهی، افت شدید ۷ درصدی را ثبت کردند. نگرانی از افت تقاضای جهانی و بروز نشانه‌هایی از مازاد عرضه، بهای هر بشکه نفت برنت را به کمترین مقدار خود طی 8 ماه گذشته، یعنی 65 دلار تنزل داد. شاخص نفتی وست‌تگزاس(WTI) نیز ضمن بدترین عملکرد در سه سال اخیر، برای اولین بار در تاریخ، دوازهمین افت پیاپی خود را ثبت کرد و در ارتفاع 55 دلاری قرار گرفت.
کمتر از دو ماه پیش، وقتی قیمت نفت به بالاترین ارتفاع چهارساله رفته بود، کمتر کسی فکر می‌کرد که طلای سیاه در مدت‌زمانی کوتاه با چنین سرعتی عقب‌گرد کند و بیش از 25 درصد از ارزش خود را طی یک‌ونیم ماه از دست بدهد. اما تلاقی چندین رویداد در کنار هم به واقعه‌ای غیرمنتظره در بازار نفت انجامید. به عبارت دقیق‌تر، معافیت‌های نفتی ایران، رکوردشکنی تولیدات آمریکا و انبساط سمت عرضه با مشارکت بیشتر کشورهایی چون روسیه، عربستان، عراق و امارات تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر اصلاح بهای نفت داشته‌اند. البته باید در نظر داشت که چشم‌انداز انقباض اقتصاد جهانی و افت تقاضا در پی مناقشات تجاری بین آمریکا و شرکای بزرگ خود، خاصه چین هم عامل فشار بر طلای سیاه و نزول تاریخی آن است.
ترکش‌های ریزش طلای سیاه
چنان که انتظار می‌رفت، با شروع معاملات امروز شاهد فشار عمومی عرضه در بازار بودیم. مروری بر فهرست نمادهای موثر بر شاخص نشان می‌دهد که پالایشی‌ها صدرنشین این جریان کاهشی هستند. به جز نماد «ونفت» است که همچنان با خبر کسب موافقت وزارت نفت با احداث واحد قیرسازی در مسیر مثبت پیش می‌رود، دیگر نمادهای این گروه که حاشیه سودشان از قیمت نفت متاثر می‌شود، با فشار سنگین عرضه مواجه شدند و در پایین‌ترین سطح مجاز قیمت قرار گرفتند. شکل‌گیری صف‌های فروش در این گروه تا میانه معاملات ادامه یافت تا سهامداران عمده با مشارکت بیشتر در سمت خرید، ضرب عرضه‌ها را گرفتند و به این ترتیب، برای مقاطعی قیمت‌ها از کف روزانه فاصله گرفت. اما عرضه‌ها همچنان برتری خود را به رخ تقاضا کشیده و در افت شدید قیمت سهام این گروه منعکس کرده است.
لازم به ذکر است که نگاه یک‌جانبه به اثر منفی افت قیمت نفت بر سودآوری نمادهای این گروه به خصوص در رابطه با تولیدکنندگان فرآورده‌های اصلی از پشتوانه تحلیلی برخوردار نیست. طی هفته اخیر، حاشیه سود یا کرک‌اسپرد بنزین در پالایشگاه‌های مرجع آسیایی پس از 7 سال وارد محدوده منفی شده بود، که با کاهش قیمت نفت این فاصله از محدوده منفی خارج شد. به صورت عمومی، باید در نظر داشت که قیمت نفت با کرک‌اسپرد پالایشگاه‌ها رابطه‌ای معکوس دارد و با افت قیمت نفت انتظار می‌رود حاشیه قیمت محصولات و خوراک مصرفی افزایش یابد. در رابطه با روانکارها و قیرسازان این گروه هم باید در نظر داشت که افت بهای نفت تاثیر دوگانه بر ساختار مالی این شرکت‌ها دارد: از یک سو، به کاهش درآمدهای فروش می‌انجامد و از سوی دیگر، افت بهای ماده مستقیم مصرفی را در پی خواهد داشت. توجه این نکات می‌تواند نگاه هیجان‌زده به تاثیر افت قیمت نفت بر سهام وابسته را تا حدودی تعدیل کند. این موضوع نیز غیر قابل انکار است که در پی ریزش شدید قیمت نفت باید در انتظار کوچک شدن کیک سودآوری این شرکت‌ها بود.
همزمان با افت قیمت نفت، قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای آسیای دور نیز در مسیر کاهش قرار می‌گیرند. در این میان، تنزل قیمت متانول در روزهای اخیر به شدت محسوس بوده است. در معاملات ابتدایی هفته جاری قیمت متانول تحت قرارداد CFR چین 27 دلار دیگر نیز ریزش داشت و به سطح 332 دلار به ازای هر تن رسید. این مساله نمادهای متانول‌ساز را مجددا تحت تاثیر قرار داده است؛ به شکلی که نمادهای «زاگرس» و «شخارک» افت قابل‌ملاحظه قیمت سهم را تجربه می‌کنند.
دو هلدینگ بزرگ پتروشیمیی این گروه «تاپیکو» و «پارسان» نیز به رغم حمایت قابل‌توجه سهامداران حقوقی افت ملموس قیمت را تجربه می‌کنند و «تاپیکو» در فهرست نمادهای با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص قرار دارد. در سوی مقابل حمایت‌ها در نماد «فارس» توانسته است تغییرات قیمت پایانی این نماد را محدود کند و حتی در محدوده مثبت خفیف نگاه دارد.
تکرار حرکت توده‌وار بازار
بروز علائم منفی در بورس تهران به صورت سنتی هم سهام وابسته و هم کل بازار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. فشار عمومی فروش و افت فراگیر قیمت در صنایع مختلف بورسی طی معاملات امروز هم پیامد این جریان جمعی ارزیابی می‌شود. اثر منفی ریزش بهای نفت بر سهام وابسته بر کسی پوشیده نیست اما جالب اینجاست که بسیاری از سهم‌هایی که وابستگی مستقیمی به نفت نداشتند، در جریان دادوستدهای امروز، دستخوش هیجان منفی بازار شدند و از افت قیمت مصون نماندند. می‌توان افت ارزش سهام بانک‌ها، خودروسازان یا سایر صنایع کوچکی که نسبت نزدیکی با بازار نفت نداشتند را ناشی از همین حرکت توده‌وار دانست.
البته سرایت فشار عمومی فروش به دیگر گروه‌هایی که طی روزهای اخیر در مدار رشد قرار داشتند را تنها نمی‌توان به افت بهای نفت نسبت داد، بلکه شناسایی سود در آخرین روز هفته نیز عامل مهم دیگری است که می‌تواند بخشی از فشار عرضه در این گروه‌ها را توضیح دهد.
