دنیای بورس: در سه روزی که بورس تهران در تعطیلات به سر می‌برد، در عرصه جهانی شاهد تحولات مهمی بودیم. از یک‌سو نگاه اقتصاد جهانی به برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا و توزیع قدرت بین دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات بود. کارشناسان سیاسی، گرفتن اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان توسط حزب دموکرات را به عنوان چالش جدید ترامپ به خصوص در راستای پیشبرد اهداف داخلی وی ارزیابی می‌کنند. از سوی دیگر، پافشاری بانک مرکزی آمریکا بر سر مواضع انقباضی در آخرین نشست خود در پنجشنبه گذشته، امیدها به افزایش نرخ بهره را بیشتر کرد و در پی آن شاخص دلار رشد کرد. به دنبال تقویت شاخص دلار، فشار بر قیمت کالاهای پایه نظیر طلا و دیگر فلزات اساسی بیشتر شد. از نکات جالب توجه، تداوم حرکت رو به رشد شاخص‌های اقتصادی آمریکا بود، که در آخرین موارد در رشد فراتر از انتظار تورم تولیدکنندگان این کشور انعکاس یافت. در مجموع، برآیند آمارها و اتفاقات به کام دلار و اقتصاد آمریکا رقم خورد. در این سوی جهان، انتشار آمار اقتصادی چین، بر شدت نگرانی‌ها در خصوص رشد اقتصاد جهانی افزود. افت تورم تولیدکنندگان چین برای چهارمین ماه متوالی، انقباض تقاضای جهانی و کاهش فعالیت‌های صنعتی را به بازارهای جهانی مخابره کرد و در نتیجه قیمت کالاها و سهام جهانی را در آخرین روز معاملات هفته اخیر تحت فشار قرار داد.
برآیند این عوامل سبب کاهش 5 درصد بهای نفت طی هفته قبل شد. به این ترتیب، با پنجمین افت هفتگی شاخص نفت آمریکا، طولانی‌ترین دوره کاهش بهای نفت از سال 1984 در مقیاس زمان به ثبت رسید. البته، نگرانی‌ها و کاهش قیمت‌ها مختص نفت نبود و محصولات پتروشیمی هم طی هفته قبل با افت قیمت مواجه شدند، که به طور خاص می‌توان به سقوط بیش از 10 درصدی قیمت متانول در بازارهای آسیایی اشاره کرد. بهای فلزات اساسی نظیر فولاد، مس و روی نیز تحت فشار دلار و نگرانی از وضعیت بنیادی بازارها و چشم‌انداز انقباضی تقاضا افت کردند.
به این ترتیب، افت قیمت جهانی کالاها دست‌به‌دست تنگناهای به‌وجودآمده از تحریم‌ها داد و قیمت سهام وابسته در بورس تهران را، که عمدتا صادراتی‌اند، دستخوش تغییرات منفی کرد. از همین رو، سهام پتروشیمی، پالایشی و فلزات اساسی در جریان معاملات امروز به ترتیب تحت فشار عرضه قرار گرفتند. کاهش بیش از یک درصدی شاخص صنعت پتروشیمی، افت یک‌درصدی متوسط قیمت در گروه پالایشی و تنزل نیم درصدی شاخص صنعت فلزات پیامد مستقیم تحولات ناامیدکننده اقتصاد جهانی ارزیابی می‌شوند.
بازی در زمین خطرناک
همزمان با رکود حاکم بر سهام صادرات‌محور بورس تهران، اقبال به سهام گروه بانکی بیش و بیشتر شده است. این تغییر آرایش که به طور مشخص از دو هفته قبل در بازار سهام رشد و نمو یافت، همچنان ادامه دارد. واقعیت این است که با افت قابل‌توجه قیمت‌ها در بازارهای جهانی، نگرانی در خصوص سهام وابسته به اقتصاد جهانی بیشتر شده است و نقدینگی در سهام عمدتا با محوریت تولید و عرضه داخلی به گردش در آمده است. طبیعی است که با مخدوش‌شدن چشم‌انداز فروش و صدور کالا در سهام بنیادی و سودآور، سرمایه‌گذاران تا بازتاب اثر واقعی وقایع اخیر به انتظار بنشینند و گارد احتیاطی بگیرند.
اما مطابق نمونه‌های تاریخی، عقب‌نشینی تقاضا در گروه‌های یادشده، نقدینگی را در سهام و صنایعی فعال می‌کند که عمدتا از زیان عملیاتی رنج می‌برند و معاملات آنها نه بر مبنای عملکرد مطلوب و مورد انتظار، که با اتکا به خوش‌بینی در حال رشد پیوسته هستند. از شاخص‌ترین این گروه‌ها می‌توان به نمادهای برجسته بانکی اشاره کرد که در متن تغییر جبهه تقاضا قرار گرفته‌اند. سهام بانک‌ها طی چند روز اخیر پرتقاضاترین سهام بازار بوده‌اند و صف‌های پرشمار خرید را به خود اختصاص داده‌اند. در رکود بزرگان، گردش قابل‌توجه نقدینگی و رشد پیوسته قیمت به‌ویژه در نماد بانک‌های تجارت، ملت و صادرات بر هیجان خریداران برای کسب سود‌های کوتاه‌مدت افزوده است. گمانه‌زنی‌های گوناگون از نرخ تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌ها تا اخبار مربوط به تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت بانک‌ها، بزرگترین بهانه برای انتقال نقدینگی به سهام این گروه ارزیابی می‌شود. با وجود این، به نظر می‌رسد نیمه تاریک این تجدید ارزیابی که می‌تواند در شفافیت بر عملکرد بانک‌ها نمود یابد، از منظر متقاضیان نادیده گرفته شده است.
پیش از این «دنیای بورس» ارزیابی از وزنه دیگر این گمانه را در تحلیل‌های مرتبط با صف‌نشینی در سهام بانکی مورد بررسی قرار داده است و به ریسک بزرگ شفاف‌سازی در این گروه پرداخته است. این مساله در وهله قبلی سبب توقف نمادهای این گروه و قفل شدن نقدینگی در این نمادها شد. با این حال، به نظر می‌رسد حافظه کوتاه‌مدت سبب شده است تا ریسک‌های این مجموعه نادیده گرفته شود و در سوی مقابل، به منابعی همچون سود ناشی از تسعیر ارز که از یک سو خود با ابهامات فراوانی روبروست (بسیاری از دارایی‌های ارزی بانک‌ها به وام‌های ارزی مربوط است که در وصول آن تردید جدی وجود دارد) و قابلیت تکرار ندارد، و از این لحاظ سود بی‌کیفیت شمرده می‌شود، وزن‌دهی بیش از اندازه کند.
نکته جالب توجه در معاملات امروز، ناهمگونی و پراکندگی جبهه تقاضا در سهام بانکی بود. از یک طرف شاهد رشد قیمت و انجام معاملات پرحجم و شکل‌گیری صف‌های طولانی خرید در نماد «وتجارت» و «وبصادر» بودیم و از سوی دیگر، بانک ملت شاهد تحرکات منفی معامله‌گران بود. این جریان متقابل در نیمه معاملات ادامه داشت اما با عرضه صف خرید دو بانک تجارت و صادرات برای مقاطعی تقاضا در این گروه عقب‌نشینی کرد. پخش شایعه ادغام بانک ملت با بانک سرمایه، «وبملت» را با هجوم عرضه‌ها روبرو کرد. منشا این شایعه نامشخص است و تایید یا رد آن مستلزم اطلاعات موثق‌تری است.
پرتویی بر متن معاملات
چنان که اشاره شد، فشار عرضه در سهام کالایی بیش از بقیه بود. در گروه پتروشیمی، بیشترین فشار بر متانول‌سازان بود که در پی سقوط هفتگی متانول در بازارهای آسیایی با هجوم فروشندگان مواجه شدند و تاثیرات قابل‌ملاحظه‌ای بر افت شاخص گذاشتند. بزرگترین نمایندگان این گروه «زاگرس» و «شخارک» و «شفن» بودند که تحت فشار سنگین فروش تا پایین‌ترین سطح قیمت روزانه تنزل کردند. در همین حال، اوره‌سازان متناسب با افت نسبتا کمتر قیمت‌های جهانی، از فشار عرضه کمتری برخوردار بودند. دیگر نمادهای بزرگ این گروه نیز عمدتا در پی فشار عرضه، جزو موثرترین نمادها بر شاخص قرار گرفتند. پالایشی‌ها نیز به موازات افت ادامه‌دار بهای جهانی نفت تحت فشار عرضه، با افت بیش از یک‌درصدی شاخص به کار خود پایان دادند.
خودروسازان بورسی نیز در سومین رشد متوالی را در جریان معاملات امروز ثبت کردند. خوش‌بینی به اصلاح قیمت خودرو مهمترین عامل تحرک ات مثبت در یان گروه ارزیابی می‌شود. این صنعت، تنها صنعتی است که در جریان افت ممتد ارزش ریال، از مجوز افزایش قیمت برخوردار نشده‌اند و به نظر می‌رسد خوش‌بینی سهامداران از همین اصلاح ناگزیر قیمت در این گروه مایه می‌گیرد. این در حالی است که بزرگان این صنعت در پی تحریم‌های آمریکا و ضعف عملیاتی، زیان قابل‌ملاحظه‌ای را در صورت‌های مالی خود منعکس کرده‌اند.
