پس از کشیده شدن ترمز رشد بی‌وقفه بازار سهام و تجربه اصلاح بیش از 10 درصدی شاخص کل در یک بازه کوتاه‌مدت، از نوسان بورس کاسته شده‌است. اما شاخص کل به عنوان نماگر اصلی حرکت‌های کلان، معیار چندان مناسبی برای آنچه در جریان‌های خرد بورس می‌گذرد نیست. نگاهی به روند شاخص کل هم‌وزن، پرده از اصلاح بسیار معنادار قیمت‌ها در سطح نمادهای کوچک‌تر برمی‌دارد. جایی که با تجربه اصلاح بیش از 19 درصدی، فاصله چندانی با کف دوماهه نداریم. برآیند این حرف‌ها شاید دلیل میل بیشتر به خرید سهام شرکت‌های کوچک‌تر (از منظر سهم بازار) را تا اندازه‌ای مشخص کند. هرچند در این میان باز هم راه تک سهم‌ها و مسیر گروه خودرویی و بانکی به طور خاص از سایر گروه‌ها جدا شده‌است. اصلاح تدریجی و فرسایشی که بیشتر تداعی‌گر اصلاح زمانیست تا ریزش‌های سهمگین قیمت‌ها، کماکان امید را در دل سهامداران زنده نگه داشته است. واکنش‌های گاه و بی گاه قیمت‌ها به سطوح مقاومتی در پس ریزش‌های چند روزه نشان می‌دهد که پول‌های آماده برای خرید سهام وجود دارد اما حالا دیگر نه به هر قیمتی. آن هم درست زمانی که چشم‌انداز تحریمی کشور با تلاش همه جانبه آمریکا ابهامات را صدچندان می‌کند.
مانور رسانه‌ای، عامل بازدارندگی
روز گذشته لیست جزئیات تحریم‌های جدید آمریکا با مانور تمام قد رسانه‌ای توسط مسئولان این کشور رونمایی شد. جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، در این خصوص و در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز گفت: «ما قصد داریم تحریم‌هایی فراتر از این را اعمال کنیم. ما به این سطح از تحریم‌ها اکتفا نمی‌کنیم.»
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که بخش حمل و نقل شامل شرکت‌های هواپیمایی از جمله شرکت هواپیمایی ملی ایران «ایران ایر»، کشتیرانی و همچنین سازمان انرژی اتمی و زیرمجموعه های آن، بانک‌ها و بخش نفت در لیست جدید تحریم‌های قرار دارند. واشنگتن ضمن انتشار بیانیه رسمی در مورد جزئیات تحریم ایران اعلام کرد که ۷۰۰ شخصیت حقیقی و حقوقی ایران از جمله ۲۰۰ نفر در بخش کشتیرانی و حمل و نقل و انرژی در لیست جدید تحریم‌ها قرار گرفته‌اند.
این تحریم‌ها ۵۰ بانک ایرانی و شرکت‌های تابعه آنها و در مجموع ۷۰ موسسه مالی، هواپیمایی ایران ایر و ۶۵ فروند هواپیمای این شرکت و همچنین سازمان انرژی اتمی و ۲۳ شرکت وابسته به آن را شامل می‌شود.
این رویداد در مرحله نخست به طور قطع از لحاظ روانی بر بازار سرمایه تاثیر خواهد گذاشت. در گام بعد، تلاش‌های آمریکا برای اعمال فشار اقتصادی هرچه بیشتر بر ایران کار را برای شرکت‌های بورسی دشوار خواهد کرد و توانایی تداوم عملکرد تولید و فروش شرکت‌ها به مهم‌ترین گزینه برای انتخاب سهام بدل خواهد شد.
جنگ قدرت و سناریوهای پیش‌رو
در بیانیه وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمده است که این تحریم‌ها برای ممانعت از دسترسی ایران به سلاح هسته ای و جلوگیری از فعالیت‌های موشکی بالستیک و تحرکات تهران در منطقه اعمال می‌شود. این موضوع به طور واضح تلاش برای توازن قدرت‌های منطقه‌ای را نشان می‌دهد. از سوی دیگر عدم موفقیت آمریکا در ادعای توقف کامل صادرات نفتی ایران به طور کامل مشهود است. هرچند عده‌ای بر این باورند که ریسک افزایش قیمت جهانی نفت در این برهه زمانی برای دولت ترامپ بسیار زیاد است و این موضوع عاملی برای صدور معافیت‌های تحریمی به 8 کشور عمده واردکننده نفت از ایران (اعم از چین، هند، کره‌جنوبی، ترکیه، ایتالیا، قبرس، ژاپن و تایوان) است. اما حذف سناریوی توقف کامل صادرات نفتی ایران (به عنوان یک احتمال کاملا سیاه) در برقراری آرامش بازارهای مالی داخلی بسیار حائز اهمیت است.
در مرحله بعد آنچه در حال حاضر اهمیت دارد، چشم‌انداز بازار سهام در دوران پساتحریمی‌ست. با توجه به سابقه قبلی، احتمال ماندن در این شرایط (فضای تحریمی بدون رسیدن به نتیجه مشخص) بیشتر از هر حالت دیگر است. در چنین شرایطی سناریوی اول شروع ریزش قیمت‌هاست. این اتفاق با توجه به مشخص بودن زمان اعمال تحریم‌ها از مدت‌ها قبل و اصل ترسو بودن سرمایه، به طور منطقی باید بسیار زودتر شروع می‌شد و عدم بروز چنین رویدادی، احتمال تغییر یک روزه جو کلی را دور از ذهن می‌کند. سناریوی دوم پیش‌خور شدن اثر تحریم‌ها باتوجه به اصلاح قیمت‌ها از ابتدای مهرماه و شروع روند رو به رشد بورس در این مقطع زمانیست. تحریم‌های فعلی و مشخص شدن میزان تاثیر آن بر عملکرد شرکت‌ها نیازمند زمان است و نمی‌توان در این وضعیت انتظار ورود سنگین سرمایه برای خرید سهام به منظور تحقق چنین سناریویی را داشت. بنابراین روند تدریجی قیمت‌ها از منظر به وجود آمدن انتظارات مثبت و منفی برای اهالی بورسی، بسیار تعیین کننده خواهد بود و در این مقطع اهالی بورسی بسیار بسیار حساس‌تر و هیجانی‌تر به تحولات واکنش نشان خواهند داد که این موضوع می‌تواند به شکل‌گیری روندهای بزرگتر بیانجامد. خصوصا در فضای منفی به علت زمینه‌های موجود، احتمال وقوع چنین رویدادی بیشتر خواهد بود.
رویدادهای داخلی از نگاه «دنیای بورس»
الف) کلان: مایک پمپئو؛ وزیر امور خارجه آمریکا دیروز عصر در نشست خبری خود در همراهی با استیومنچین؛ وزیر خزانه‌داری اعلام کرد دولت ترامپ چین، هند، ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه را به طور موقت از اجرای تحریم‌های نفتی علیه ایران معاف کرده است. همزمان روز گذشته وزارت خزانه‌داری آمریکا لیست جدیدی از افراد و شرکت‌های تحت‌تحریم آمریکا را منتشر کرد. این لیست بیش از ۳۰۰ عضو جدید دارد و در حدود ۵۰ بانک و موسسه مالی مرتبط با بانک‌های ایرانی را دربر‌می‌گیرد. مقایسه این لیست ۷۵ صفحه‌ای با نسخه پیشین حکایت از تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها دارد؛ اما به عقیده کارشناسان، عدم‌همراهی جهانی با آمریکا، اثر این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران را رقیق خواهد کرد. در حالی که به عقیده ریچاردنفیو مهم‌ترین شرط موفقیت تحریم‌ها در دوره پیشین، همراهی دیگر کشورها با آمریکا بود.
اروپایی‌ها البته در بیانیه دیروز خود همزمان با آغاز دور دوم تحریم‌ها اعلام کردند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا بحال در ۱۲ گزارش خود تایید کرده که ایران به تعهدات خود در توافق برجام پایبند بوده است. در صدر حمایت‌ها آلمان گفته است در حال بررسی حفاظت از شرکت‌های فعال در ایران است. سخنگوی دولت آلمان نیز خواستار ادامه روابط تجاری قانونی و مجاز با ایران پس از اعمال مجدد تحریم های آمریکا علیه تهران شد و اعلام کرد برلین در حال بررسی چگونگی حفاظت از شرکت های فعالی است که تحت تاثیر تحریم های آمریکا علیه ایران قرار می گیرند. در همین حال سخنگوی کمیسیون اروپا دز تازه‌ترین واکنش‌ها اعلام کرده: منتظر واکنش اتحادیه اروپا به تحریم‌های آمریکا باشید.
البته دیروز برخی شنیده‌ها حکایت از این داشت که سوئیفت اعلام کرد دسترسی برخی از بانک‌های ایرانی به این سامانه پیام‌رسان بانکی را تعلیق کرده است. رویترز هم اعلام کرده سوییفت در حال قطع دسترسی ایران است. در این میان رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرده بانک مرکزی تحریم‌های جدید را پیش بینی و برای آن برنامه ریزی کرده است.
در رویدادهای داخل نیز همزمان با آغاز دور دوم تحریم‌ها، شورای نگهبان ایرادات 22 گانه و 3 تذکر شورای نگهبان به لایحه CFT را ارایه و تشریح کرد، این در حالی بود که علی لاریجانی؛ رییس مجلس به دلیل آنچه که خارج از مهلت 20 روزه عنوان کرد، تاکید کرده ایرادات مجمع تشخیص به CFT را بررسی نمی‌کند.
همچنین همزمان با آغاز تحریم‌های یک‌جانبه امریکا در دور دوم، حسن روحانی؛ رییس جمهور در دیدار با معاونان وزیر اقتصاد بار دیگر از بورس حمایت کرد و گفت: بازار سرمایه مسئولیت سنگینی بر دوش دارد و می‌تواند در شرایط تحریم نقش بسیار خوبی را ایفا کند. چون برخلاف بانک‌ها، دست بازار سرمایه دست بازتر خواهد بود و باید فعال شود.به گفته فرهاد دژپسند؛ وزیر جدید اقتصاد بازار سرمایه یکی از ابزارهای مهم عبور از شرایط وِیژه بوده و دولت سرمایه‌های انباشته شده را از طریق بورس و با خصوصی سازی در اختیار مردم قرار می دهد. کامل تقوی‌نژاد؛ رییس سازمان امور مالیات نیز در جمع خبرنگاران عنوان کرد: برای تقویت تولید و عبور از شرایط فعلی و با توجه به مطالعاتی که انجام شده، می‌توانیم مالیات تولید را از ۲۵ درصد به ۲۰ درصد کاهش دهیم.
ب) صنایع: نرخ پایه خوراک تحویلی به واحدهای پتروشیمی براساس تصویب هیات وزیران به شرح جدول اعلامی صرفا به منظور مصارف داخلی از تاریخ یک آبان‌ماه تا اطلاعیه بعدی تعیین شد. نرخ‌ها یاعلامی بدون در نظرگرفتن مالیات و عوارض بر ارزش افزوده و سایر هزینه‌های مربوطه است که باید ملحوظ شود.
ج) شرکت‌ها: گروه SMS برای تامین فاینانس فولاد مبارکه متاثر از تحریم‌ها با محافظه‌کاری بانک‌ها مواجه شده است. به گفته احمد سعیدبخش؛ معاون اجرایی پروژه‌های فولاد مبارکه گروه SMS طبق قرار قبلی باید فاینانسی برای فولاد مبارکه تامین می‌کرد که به دلیل تحریم‌ها با محافظه‌کاری بانک‌ها در ارائه وام روبرو شده است.
بانک صادرات ایران امیدوار است فرایند تهاتر 100 هزار میلیارد تومانی بدهی پیمانکاران، دولت، شرکت‌های دولتی و عمومی، بانک‌ها و بانک مرکزی بر اساس تبصره 5 قانون بودجه سال 97، تا چند هفته نهایی شده و اوراق اسناد خزانه برای آن منتشر شود. مدیرعامل بانک صادرات در این باره تاکید دارد سهمیه‌ای که برای «وبصادر» در نظر گرفته‌اند 8500 میلیارد تومان است
51 درصد سهام گلوکوزان با قیمت پایه 1722.8 تومان در بازار دوم بورس تهران چهارشنبه 14 آذرماه عرضه می‌شود. همچنین بانک ملت نیز اعلام کرده 5.74 درصد از سهام شرکت ملی صنایع مس ایران را با قیمت هر سهم 550 تومان به طور یکجا و نقد در چهارشنبه 23 آبان‌ماه به فروش می‌رساند.
