به منظور داشتن دید دقیق از گزینه‌های احتمالی سرمایه‌گذاری در ادامه خلاصه‌ای از وضعیت بازارهای مختلف آورده می‌شود. بر این اساس با داشتن دید دقیق نسبت به آینده و وضعیت کنونی می‌توان دید دقیق‌تر برای سرمایه‌گذاران ترسیم کرد.
تبدیل سرمایه‌ها به دلار ؟
سوالی که از ماه‌های قبل ذهن سرمایه‌گذاران را به خود درگیر کرده است تبدیل سرمایه‌های ریالی به ارز است. هراس و نگرانی از آینده اقتصادی کشور تقاضا را به سمت این بازار کشاند. فارغ از نوسانات دلار در ماه‌های گذشته، بررسی وضعیت فعلی حاکی از این است که شرایط سرمایه‌گذاری ارزی چندان میسر نیست. دلار 4200 تومانی که به قطع برای دید سرمایه‌گذاری در دسترس نخواهد بود و خرید ارز از بازار غیرقانونی نیز ریسک‌های خاص خود را دارد. نخست این‌که نرخ ارزی که برای خرید در دسترس قرار دارد بسیار بالا است و بعضا اختلاف 1400 تومانی هر دلار در مقایسه با نرخ قانونی مشاهده می‌شود. در سناریوهای محتمل پیش رو احتمال این‌که دلار روند صعودی بیشتری را تجربه کند وجود دارد اما در کوتاه‌مدت و تا مشخص نشدن سرنوشت برجام نمی‌توان اظهارنظر دقیقی در این خصوص داشت. اگر بنا باشد برجام به کار خود ادامه دهد احتمالا بخشی از هیجانات بازار ارز تخلیه شود و افت نسبی نرخ دلار را به همراه داشته باشد.
در نقطه مقابل و سناریو بدبینانه (پایان کار برجام و عدم وجود گزینه جایگزین)، نتیجه چندان دلخواهی به همراه ندارد. بازگشت کشور به دوران تحریم‌های سخت‌گیرانه غرب احتمال بسیار اندکی دارد، در نتیجه چشم‌انداز موجود مبهم به نظر می‌رسد و نمی‌توان اظهار نظر دقیقی در این خصوص داشت.
به صورت کلی اگر سرمایه‌گذاری قصد تبدیل سرمایه‌ها به ارز را داشته باشد با توجه به محدودیت‌های موجود احتمالا با مشکلات زیادی مواجه شود و علاوه بر این شاید استفاده از سایر گزینه‌های جایگزین بهتر باشد.
میل ناتمام به سرمایه‌گذاری در سکه ؟
بازار طلای داخلی در ماه‌های اخیر بار دیگر به عنوان مکان جایگزین برای منتفع شدن از نوسانات ارزی خوش درخشیده است. در این میان مواردی مانند مشکلات امنیتی در خرید ارز یا دخالت‌های مستقیم دولت در بازار ارز باعث شد که بازار سکه و طلا توجه بیشتری را به خود جلب کند. در این میان طرح پیش‌خرید سکه از جمله مواردی بود که بسیار مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفت و سیاست‌گذار را مجبور به عقب‌نشینی از پیش‌فروش سکه با موعد زمانی یک‌ماهه و سه‌ماه کرد. «دنیای بورس» نیز در تحلیل‌های خود و همگام با ارائه بسته بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز در هفته‌های پایانی بهمن به تحلیل این فرصت سرمایه‌گذاری پرداخت. در این میان تحلیل‌هایی برای کسب سود تضمینی از طریق پیش‌خرید سکه و از سوی دیگر استفاده از مکانیزم بازار آتی (اخذ موقعیت فروش) ارائه شد.
در شرایط کنونی نیز همچنان امکان پیش‌خرید سکه در موعد 6 ماهه وجود دارد. با توجه به قیمت‌های پیش‌خرید سکه و انتظارات موجود شاید بتوان این بازار را یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد. ذائقه سرمایه‌گذاران بازار طلا تا حدود زیادی با سرمایه‌گذاران ارزی مشابه است. در ادامه در خصوص سناریوهای محتمل ارزی توضیح بیشتری داده خواهد شد. بخش مهمی از انتظارات در بازار سکه به بازار ارز باز می‌گردد. با این حال نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد سیل سکه‌های پیش‌خرید شده در بازار طلا است. بر اساس آخرین آمار موجود که در «دنیای اقتصاد» منتشر شده، تعداد سکه یک‌ماهه پیش‌فروش‌شده حدود یک میلیون قطعه است. در سررسید سه‌ماه نیز حدود 800 هزار سکه پیش‌فروش شده است. سرازیر شدن این حجم از سکه در موعد مقرر اگر با فضای منفی برای این بازار همراه باشد، میتواند ریزش شدید قیمت سکه را به دنبال داشته باشد.
سناریوهای ارزی و سیگنال بازار طلا
سیگنالی از سمت بقای برجام میتواند فضای منفی برای بازار طلا را رقم زند. باید در نظر گرفت شانس ادامه کار برجام در شرایط کنونی و با جو اخبار روزهای گذشته اندکی کمتر از فروپاشی این توافقنامه بین‌المللی است. با این حال نظر قطعی در خصوص برجام نمی‌توان ارائه داد. بر این اساس در دو سناریو می‌توان وضعیت بازار ارز را ترسیم کرد.
سناریو نخست: اگر فرض بر لغو کامل برجام باشد و سایر راه‌حل‌های جایگزین نیز کاملا از بین برود، یعنی فعالان اقتصادی به این باور برسند که کشور بار دیگر به دوران تحریم‌های سخت گذشته باز می‌گردد، باید در انتظار واکنش هیجانی فعالان اقتصادی کشور بود. در این شرایط احتمالا رشد نرخ دلار را باید مدنظر قرار داد. در این شرایط پایبندی دولت به سیاست جدید ارزی که از ماه قبل اجرا کرده است بسیار دشوار خواهد بود. بر این اساس با افزایش نرخ در بازار آزاد (افزایش رانت ارزی) به تدریج ممکن است تکرار سناریو سال‌های نه‌چندان دور را شاهد باشیم. افزایش محسوس اختلاف نرخ در بازار آزاد (نرخ غیرقانونی) با نرخ دولتی میتواند مقدمه شکست سیاست جدید ارزی باشد. بر این اساس سایر بازارها نیز خود را با این موضوع هماهنگ می‌کنند.
سناریو دوم: در حالت دوم ادامه کار برجام با تلاش طرفین برای کاهش اختلافات موجود است. در این حالت احتمالا بازار ارز به صورت مقطعی با فشار فروش مواجه شود. با فضای منفی به وجود آمده احتمال افت نسبی نرخ ارز در بازار آزاد وجود دارد. از سوی دیگر هم‌زمان با موعد تصمیم‌گیری ترامپ در قبال برجام به تدریج موجی از سکه‌های پیش‌فروش‌شده با سررسید یک‌ماهه به بازار وارد می‌شود. در این شرایط اثر هیجانی بازار ارز میتواند با فشار بازار طلا تشدید شود. در نتیجه احتمال افت قیمت سکه و دلار وجود خواهد داشت.
در سناریو سوم نیز روند مبهم و با اظهار نظر گنگ از سمت طرفین درگیر در برجام همراه است. در نتیجه سردرگمی بازارهای مالی را باید انتظار داشت. در این خصوص باید در انتظار اتفاقات پیش رو بود. با این حال در حالت کلی با توجه به این موضوع که ترامپ وضعیت را به سمت حالت صفر-یک پیش برده است و همه در انتظار لغو یا ادامه کار برجام هستند اگر بنا باشد سناریو سوم رقم بخورد احتمالا رفتار بازار به سمت ادامه کار برجام متمایل شود.
رونق ادامه‌دار مسکن ؟
مسکن در ماه‌های اخیر به خصوص در تهران با رشد قیمتی محسوس همراه شده است. این موضوع باردیگر توجه را به سمت سرمایه‌گذاری دراین بخش پس از رکود چندین ساله جلب کرد. در این خصوص توجه به چند نکته الزامی به نظر می‌رسد. نخست این‌که میزان سرمایه مورد نیاز برای مسکن بالا بوده و بر این اساس ادامه‌دار بودن رونق مسکن قدرت قابل توجهی از نقدینگی را می‌طلبد که بتواند این بازار را در مسیر صعودی قرار دهد. بسته به میزان سرمایه و مکان خرید مسکن کف سرمایه مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در مسکن بسیار متفاوت است، در نتیجه سرمایه‌های خرد حتی امکان استفاده از این گزینه را نخواهند داشت. باید توجه شود تاکید بر سرمایه‌گذاری در مسکن است و توصیه‌ها در خصوص نیاز مصرفی در این بازار متفاوت خواهد بود.
نکته دوم به ادامه‌دار بودن رونق مسکن و میزان بازدهی مورد انتظار در این بازار بازمی‌گردد. انتظار بازدهی از سرمایه‌گذاری در مسکن شاید چندان قابل رقابت با دیگر بازارها در سناریوهای احتمالی پیش رو نباشد. این موضوع به خصوص پس از رکود چندین ساله این بازار تشدید می‌شود. کارشناسان این حوزه حتی به احتمال عقب‌نشینی تقاضای واقعی با توجه به رشد ناگهانی قیمت‌ها اشاره می‌کنند. از سوی دیگر امید به عرض اندام وام‌های مسکن در این حوزه وجود دارد. این موضوع با رشد قابل توجه قیمتی در تناقض خواهد بود. زیرا در شرایط کنونی نیز همچنان وام‌های موجود چندان در پوشش هزینه مسکن در سبد خانوار موثر نیستند و در حالی‌که رویه افزایش وام کند است رشد قابل توجه قیمت مسکن با تمرکز بر تقاضای مصرفی نیز دور از انتظار است. اگر بنا بر تورم شدید مسکن باشد نیز احتمالا سایر کالاها مقدم بر این موضوع باشند و میتواند سرمایه‌گذاری در سایر دارایی‌های ثابت را توجیه‌پذیر سازد.
علاوه بر این قدرت نقدشوندگی سرمایه‌گذاری نیز مطرح است. اگر بنا بر تصمیم‌گیری مطابق با تحلیل‌های بالا باشد خرید مسکن میتواند در ادامه با مشکل نقدشوندگی و فروش دارایی مطابق با سال‌های اخیر مواجه شود. بر این اساس باید میزان بازدهی انتظاری و همچنین مدت زمان مورد نظر را در محاسبات لحاظ کرد. در نتیجه مسکن برای بسیاری از سرمایه‌گذاران نمی‌تواند گزینه چندان مناسبی باشد. بار دیگر تاکید می‌شود موضوع تقاضای سرمایه‌گذاری مسکن است نه مصرفی.
آمادگی بورس برای جذب نقدینگی
بالطبع بورس نیز ریسک‌های قابل توجهی پیش رو دارد. اگر برجام به کار خود ادامه دهد پس از ریزش‌های اخیر واکنش بورس در صنایع مختلف جالب توجه است. در مطالب گذشته به این موضوع اشاره شده بود که ریزش بازار با انتظار برای لغو برجام حتی میتواند به هفته آینده نیز کشیده شود. در این شرایط صنایعی که بیشترین افت را با جو منفی حاکم تجربه کرده‌اند در سناریو خوشبینانه برای برجام می‌توانند در کوتاه‌مدت و با فرض بقای برجام بازدهی مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به ثبت برسانند. در این خصوص نمادهای خودرویی و بزرگان این گروه در صدر توجه معامله‌گران قرار دارند. به همان میزان که بازدهی در این گروه بعد از تایید احتمالی برجام میتواند دلچسب باشد، از سوی دیگر عدم تایید برجام و وقوع سناریو بدبینانه میتواند این گروه را به حالت رکودی فرو ببرد. البته با توجه به وضعیت رو به بهبود بنیادی برخی از خودرویی‌ها می‌توان به تشکیل سطوح حمایتی در نمادهای مختلف امیدوار بود.
در این میان سایر گروه‌های بورسی نیز می‌توانند سناریوهای مختلفی را تجربه کنند. جذاب‌ترین گروه‌ها در شرایط کنونی همچنان کالایی‌ها هستند. بعضا سیگنال‌های منفی از بازار جهانی مشاهده می‌شود با این حال اگر بتوان به ثبات نسبی سطوح کنونی قیمت‌ها در بازار جهانی خوش‌بین بود با وجود سیاست جدید ارزی همچنان نمادهای کالایی در صدر لیست برترین نمادها قرار دارند. گزارش شعاع جذابیت تک‌نمادهای بورسی به بررسی این موضوع پرداخته است.
در خصوص متغیرهای کلان اقتصاد کشور و همچنین سناریوهای احتمالی برجام نیز می‌توان وضعیت بورس را ترسیم کرد. بر این اساس اگر بنا به ادامه کار برجام باشد و سناریو خوشبینانه در این خصوص مورد انتظار باشد، بورس در رده جذاب‌ترین بازارها قرار می‌گیرد. در این خصوص احتمال افت ارزش دلار وجود دارد اما همین موضوع میتواند انگیزه‌ای باشد تا دولت از سیاست دستوری ارز عقب‌نشینی کند و امکان نوسانات ارزی در سطوح بالاتر از 4200 تومان فراهم آید.
در سناریو بدبینانه اگر ریسک سیستماتیک بار دیگر بر بازار سهام سایه افکند باید گفت در واقعیت نباید انتظار داشت که سیاست ثبات در نرخ‌های کنونی ارز به ثمر بنشیند و همان‌طور که اشاره شد وضعیتی که در سال 91 و 92 در بورس تهران رقم خورد باید مورد انتظار باشد. گرچه دولت تمام تلاش خود را برای سرکوب تورم به کار می‌برد اما این سیاست نمی‌تواند با توجه به رانت‌های ایجادشده پایدار باشد. البته این موضوع به این معنی نیست که دولت در اجرای سیاست ارزی در کوتاه‌مدت شکست خواهد خورد ولی سیاست‌های دستوری برای بازار آزاد تنها رانت را به دنبال دارد که در بلندمدت پایه‌های اجرایی آن را کاملا سست خواهد کرد.
بر این اساس انتخاب بهینه در بازار سهام با توجه به ویژگی نقدشوندگی بالا میتواند یکی از گزینه‌های قابل توجه برای سرمایه‌گذای با توجه به سناریوهای احتمالی پیش رو باشد.
