در رابطه با تحولات سودآوری پالایشگاه‌ها سه عامل همواره مطرح بوده است؛ اولین پارامتر قیمت نفت، دوم نرخ ارز مبادله‌ای و در نهایت روند نرخ‌گذاری محصولات و مواد اولیه توسط شرکت ملی پالایش و پخش است. در سال‌های اخیر ابهامات موجود در عامل سوم همواره سبب شده تا برآوردها از سودآوری نمادهای پالایشی با حدس و گمانه مطرح شود. در رابطه با نحوه اثرگذاری این پارامترها در سودآوری شرکت‌های پالایشی می‌توانید به گزارش‌های قبلی «دنیای بورس» مراجعه کنید.
میانگین قیمت نفت تگزاس ( با توجه به همبستگی موجود تغییرات قیمتی این نفت به عنوان معیار در نظر گرفته شده است) و نرخ دلار مبادله‌ای در 6 ماه ابتدایی سال به ترتیب 48 دلار و 3267 تومان بود و این ارقام برای فصل پاییز به 54.9 دلار به ازای هر بشکه نفت و 3480 تومان به ازای هر دلار رسید ( رشد 14 درصدی میانگین قیمت نفت و 6.5 درصدی متوسط نرخ دلار مبادله‌ای). با این وجود اگر کرک اسپرد محصولات پالایشی برای پالایشگاه داخلی را تابع مستقیمی از کرک اسپرد بازارهای جهانی در نظر بگیریم با صعود قیمت نفت انتظار کاهش کرک اسپرد پالایشگاه وجود دارد.
با این حال رشد کرک‌اسپرد محصولات پالایشی در بازارهای جهانی در نیمه اول پاییز ( همزمان با رشد قیمت نفت) انتظار رشد سودآوری این شرکت‌ها در فصل پاییز را تقویت می‌کرد. گزارش عملکرد 9 ماهه «شتران» نشان از آن دارد که در صورت تداوم رویه اتخاذ شده توسط پالایش و پخش برای نرخ‌گذاری محصولات باید توقعات از این نماد و همچنین سایر نمادهای این گروه را تا حدودی پایین آورد.
این گزارش نشان می‌دهد نرخ هر بشکه نفت مصرفی پالایشگاه تهران که در نیمه نخست سال در حدود 150 هزار تومان بوده است در فصل پاییز به 190 هزار تومان رسیده است (27 درصد رشد). در حالی‌که متوسط نرخ محصولات این پالایشگاه در پاییز نسبت به نیمه اول 22 درصد رشد داشته است. به عبارتی کرک‌اسپرد محصولات با وجود رشد دو عامل دیگر نسبت به نیمه اول سال کمتر شده است. به علاوه آن که ایجاد تناظر مشهودی بین کرک‌اسپردهای داخلی و جهانی تا حدودی با مشکل مواجه است.
از نکات قابل‌توجه دیگر در این گزارش بازگشت مجدد کرک‌اسپرد نفت کوره پالایش نفت تهران به محدوده منفی در فصل پاییز است. پیش از این «دنیای بورس» به حجم و ارزش بالای موجودی امانی نفت کوره «شتران» نزد شرکت پالایش و پخش در نیمه نخست سال اشاره کرده بود. در این گزارش اشاره شده بود که تسویه این مبلغ می‌تواند رشد سودآوری «شتران» را در نیمه نخست در پی داشته باشد. با این حال بر خلاف رویه سال گذشته شرکت ملی پالایش و پخش از تسویه مبالغ مربوط به موجودی امانی پالایش نفت تهران تا انتهای پاییز چشم پوشیده است.
به هر صورت بر اساس رویه نرخ‌گذاری اخیر میزان کرک انتظاری در فصل پاییز نسبت به نیمه نخست کمتر شده است؛ در حالی‌که پیش از این به اثر مثبت رشد قیمت نفت و ارز مبادله‌ای بر رشد مبلغ ریالی تفاوت قیمتی هر بشکه از محصولات نسبت به نفت اشاره شده بود. در این شرایط احتمال واکنش بازار به تعدیل مثبت پالایشی‌ها وجود دارد اما شدت واکنش نسبت به انتظارت کمتر خواهد بود و بر این اساس معامله‌گران نیز باید به ریسک‌های پیش رو توجه کنند.
از سوی دیگر با عبور از فصل سرما احتمال باز شدن کرک اسپرد پالایشی‌ها وجود دارد. بهترین حالت برای پالایشگاه ثبات نسبی در سطوح بالای قیمت نفت و افزایش حاشیه سود در اثر رشد کرک اسپرد پالایشی‌ها است. در حالی‌که با توجه به افت کرک در فصل زمستان به طور منطقی باید عملکرد ضعیف‌تری برای شرکت‌های پالایشی نسبت به پاییز انتظار داشت اما در سال جدید احتمال تغییر رویه وجود دارد. همچنان اطلاعات دقیقی از منبع نرخ‌گذاری و تاخیر زمانی احتمالی در رویه نرخ‌گذاری محصولات و ماده اولیه شرکت‌های پالایشی در دست نیست و نمی‌توان هیچ‌گونه اظهار نظر دقیقی در این خصوص داشت. با توجه به ابهامات سال‌های اخیر به شدت توصیه می‌شود متغیرهای اثرگذار و اثر آن بر صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی دنبال شود.
